Trotwaer. Jaargang 13

[p. 287]

Geart van der Meer
Rothenburg - Weikersheim - Rothenburg

Freed, len augustus njoggentjintachtich. In bytsje oer tsienen.

Wy hawwe ús wite Batavus Competition fytsen út 'e ûnderierdske garaazje fan Hotel Glocke riden, de stjoer- en sadeltaskes mei ‘knusprige Brötchen’, plakspul, sinnebrânsalve, en noch wat oar lytsguod oan 'e fytsen prakkesearre, binne oer 'e hulterige balstiennen fan it Plönlein, ûnder de mânske Siebersturm troch, oer 'e Spitalgasse, ûnder 'e twa poarten fan it Spitalbastei troch, it âlde part fan 'e stêd útrattele, en bij de stêdsmuorre lâns doe nei it noarden setten, rjochting Weikersheim.

It earste stik út 'e stêd wei giet steil nei ûnderen ta, dat we fytse achter elkoar oan om ûngemakken te foarkommen. In oare fytser, swier ôfladen mei bagaazje, komt ús stûf traapjend temjitte. Mar groetet fleurich.

De ien nei lêste dei fan 'e fakansje. Al wer moai waar. Je moatte mar gelok ha dat je ein july fuort geane, neidat it al fiif wike lang alle dagen reind hat, dat je de dei fan 'e reis nei Beieren ta én de dei dêrnei (48 oeren lang) allinne mar reinwetter sjogge, en dat dán de loft klearret om net wer te berinnen. Sa fakânsje, wat wol je noch mear. Je kinne even in skym opheine fan it libben sa't it soms ek wêze kin. Dochs is in goeie fakânsje in keunstwurk dat je sels meitsje moatte, mei meiwurking fan it waar fansels, want mei min waar hoege je net oan in fytsfakânsje te begjinnen. En, lytse bern moat je thúslitte, at dat kin, fansels. De lju kinne mij fertelle wat se wolle, mar ik doar it bêst te sizzen: at bern sa lyts binne as uzes (twa en goed fjouwer) moat je óf thúsbliuwe óf sûnder bern fuort.

Ik sjoch achterom. J. fytst sa'n tritich meter achter mij. De foarken fan har fyts spatte fjoer, en de glinsterjende speaken meitsje fan de tsjillen twa giseljende diskussen fan sulver. Dit fyn ik altyd wer in ivich moai ge-

[p. 288]

sicht. Ik moat tinke oan ferline jier, doe't we tegearre fan Jerup nei Skagen fytst binne. It waaide fûl, mar we hiene foar de wyn en J. fytste foar mij. It moaiste skepsel fan 'e hiele skepping op 'e moaiste útfining fan it minskdom: J. op 'e fyts, tocht ik doe. Dêr is mar ien wurd foar, al is dat optheden net sa yn 'e moade: skientme. Dochs makket soks mij altyd behalve bliid ek drôvich, want skientme is net in ding. It is in fielen, in ûndergean, en it is altyd mar tydlik. Je kinne it nea fêsthâlde. Obe Postma mei dan wol sizze dat it lok dat wie nimmer net foarbijgiet, omt it yn it ûnthâld bliuwt, en dat is ek wol sa, mar dochs... de ûn-mid-like ûnderfining is altyd it sterkst. It tinken en it ûnthâld sette sokke skientme-ûnderfiningen letter yn in ramt, en besykje der in symbolyk yn te sjen. Dochs giet der neat boppe de suvere, noch net fan it tinken bemiddele ûnderfining. Feitlik binne de measte fersen dy't ik oant no ta skreaun ha ek neat oars as in besykjen om eardere ûnderfinings mei wurden wer op te roppen. Dat is mij faaks noch net iens sa min ôfgongen, mar it bliuwe tinkprodukten, portretten achter it glês fan it ûnthâld en yn it ramt fan it symboalisearjend tinken. De suvere earste emoasje is nea yn wurden te heinen. Miskien hat in bern noch de aldersterkste skientme-emoasjes.

Lykas doe't ik as jonkje fan sa'n fjouwer-fiif jier koweblomkes plôke hie en dwaande wie se ta in string te riuwen (ús heit wie yn 'e jister oan 't melken), en ik ynienen opseach en it mij opfoel hoe wyt, ynwyt, yn it ljocht fan 'e maitydssinne de polderdyk wie fan tûzenen koweblommen. Dat wie in skok dy't myn wêzen trochtrille, mar in net-taligen ien, in nettochte emoasje. Ik seach dy polderdyk net. Ik tocht ek net dat ik him seach. Want sjen hâldt al in oarderjen yn fan wat je sjogge. Ik wie gewoan hiel eventsjes dy polderdyk. Tusken de waarnimmer en it waarnommene stiene gjin tink- en taal-muorren.

Ien koart momint wiene de grinzen tusken mij en de wrâld weifallen, stel ik no achterôf fêst. In kostber loksmomint. Mar, al kin ik der dan oer tinke, foarbij.

Foar mij sjoch ik ynienen in betonnen brechje oer de Tauber, deun bij in stikmannich huzen. In gaadlik plak om der eventsjes ôf, in slok te drinken, en oer 'e râne te hingjen om nei it wetter te sjen. In pear tellen letter is J. der ek. We sette de fytsen del. It waar is op 'en aldersierliksten. De loft is helder blau mei hjir en dêr wat wite wolkentsjes. En de temperatuer is noch net al te heech. Dat kin fan 'e middei wolris oars wurde.

Wij pakke de bidons en geane oer de râne hingjen, sa út en troch in swolchje drinkend. Eins is dy Tauber gjin rivier mar earder in foege beek. Hij is ek op syn heechst in heale meter djip hjirre. Wij sjogge in stik as wat fisken swimmen, sa'n tritich sintimeter lang. Forellen? Soe bêst ris wêze kinne. Mar we ha eins ek gjin ferstân fan dy fisken hjirre. We stelle al fêst dat se like grut binne as dy forellen dy't we trije dagen lyn hân ha yn ús earder hotel Schloss Arnsberg yn it Altmühltal. Wat siet it dêre dochs hearlik op it pleintsje fan de kastielruïne anneks hotel, heech boppe it doarpke mei deselde namme, Arnsberg.

Ik tink oan Schubert syn Forelle, en ek oan Beethoven syn Pastorale.

[p. 289]

Fral it twadde diel Szene am Bach, mei syn hearlik rûzjende beek en syn fôgellûden. It earste diel fan ús fakânsje hat ek as bij Beethoven west: Erwachen heiterer Empfindungen bei der Ankunft auf dem Lande (Allegro ma non troppo).

Wij prate net folle, mar sjogge mar wat, en tinke der mar wat hinne. Wat is der lykswols moaier as sa mar wat yn 't moaie waar te stean, de natuer te bewûnderjen, en der mar wat yn 't wyld hinne te tinken? Of: eins net te tinken, mar - passyf - tocht te wurden. Je sitte der wol sels bij, mar je hoege neat te dwaan: dat tinken giet syn gong wol.

En dat wetter streamt altyd mar troch. J. set de bidon nochris oan 'e mûle. Ik sjocht hoe't se de holle wat achteroer hâldt. De kroltsjes yn 'e nekke sjoch ik. De linen fan it skouder, oergeand yn 'e boppe-earm. En hoe't it fleis fan ûnder en boppe-earm tsjinelkoar oanknypt, en in lytse twillingklinge foarmet. De fingers om 'e bidon hinne. Hoe't se drinkt, en dêrnei mei it dopke de bidon ôfslút.

Wij sille fierder. It wetter streamt wol troch. Dit is foar altyd foarbij. Mar ik haw it sjoen, lykas dy polderdyk.

Wij binne no Bieberehren in eintsje foarbij. Yn Creglingen ha we niis ús tredde Riemenschneider-alter besjoen yn 'e Herrgottskapelle (Dort, wo ein Bauer beim Pflügen eine Hostie gefunden hatte (Hostienwunder), wurde 1396 eine Herrgottskapelle gebaut. Sehenswert ist der Alter, den Tilman Riemenschneider (1460-1531) geschaffen hat). Wûndere namme, Riemenschneider, wylst er dochs houtfiker wie. Dochs fyn ik it krúsalter yn Detwang bij Rothenburg moaier, al wurdt der dan sein dat it Maria-alter hjir yn Creglingen syn bêste houtfyk is. Dat houtene mar o sa libbene gesicht fan Maria dêr yn Detwang sil mij nea ferjitte. Frjemd dat de dea en it fertriet om dy dea faak ta sokke prachtige keunst oanlieding jaan kin. Mar it is ommers ek sa dat alle grutte keunst tragyske keunst is. De minsk hat sa't skynt net genôch fan it lok preaun om it konkreet útbyldzje te kinne.

De dyk hat no ek in knik nei it westen makke. It is no net sa fier mear nei Weikersheim. Ik wit ferduld net iens fan wa't dat slot dêre is. Fan de Hohenlohes, stiet mij bij, mar ik bin der net wis fan. Dy man dêr fierderop hat grif meleur mei syn foarderailleur. Ik ha gjin nocht om poerswarte hannen te krijen, dat ik sil him mar foarbij snjitte. Ja, at er mij oanropt, sil ik him dochs wol helpe moatte.

No, dat foel ta. Hij hie allinne mar te wyld skeakele, sadat it ketting tusken it bûtenste foarblêd en de boksbeskermer beknypt rekke wie. Mei in tûkje wie it der samar wer út. Wêr't wij weikomme. Soa, Nederlanners. Hijsels komt út Noarddútslân. Kin ek ‘Platt’ prate, mar giet der net op yn at ik sis dat ik dat wol wat neikomme kin. J. fytst no foarop, want it blykt in praatsk man te wêzen en net fan doel om no fierder allinne troch te gean. Hij is ek ûnderweis nei Weikersheim om wat te kerweikjen yn in ferboud hûs. Swart, dat wol, want offisieel moat er mei wiif en noch ien bern yn 'e hûs fan in suterich steatspinsjoentsje foar oarlochsynfaliden libje kinne. Hokker Dútsker fan syn jierren hat no net yn dy ferrekte oar-

[p. 290]

loch west? Ja, hij hat hiel wat meimakke. Nei '45 hat er noch in jier lang yn kriichsfinzenskip sitten, earst bij de Russen, dy't him letter oerdroegen ha oan 'e Frânsken en Amearikanen. Fral dy Russen hawwe har min behannele, en har hast ferhongerje litten. Ik sis dat ik wolris heard ha at de Dútskers sels har Russyske finzenen noch helte beestachtiger behannele hawwe. Nee menear! Dêr leaut er neat fan.

It is in freonlike, aardige man. En syn gesicht is kleare ferbazing. It is him grif tinken. Wat foar nut hat dy oarloch hân, at sels de soldaten dy't der yn fochten ha amper weet ha fan wat der doe allegear bard is? Unkunde is grif it grutste kwea dat ús bedriget.

Al pratende binne wij no al hast bij Weikersheim. Lofts binne ek hjir en dêr wynbergen tsjin de skeanten te sjen. Mar de measten binne noch mear nei it noarden ta, dêr't is meastal wat waarmer is. Bij de Main lâns. J. is ús fier foarút. Wij draaie de brêge oer, de stêd yn. Hij winsket ús noch in moaie dei, en auf Wiedersehn. Ik fyts mei J. it stedsje yn, nei it slot ta.

Sawat healwei fjouweren.

We ha der oardel oere oer dien om it kastiel te besjen, we ha op in terraske deunbij elk twa grouwe glêzen kâlde molke opsûpt (want in toarst dat we hiene), en op in thermometer sjen kinnen dat it 32 graden is. En no sil it heve. We ha oant no ta de rivier folge, mei de stream mei, dat sadwaande ha we op grutte fersnellings en maklik nei ûnderen ta op Weikersheim takarkje kind. We geane no oer Laudenberg, Rinderfeld, Oberrimbach en Schwarzenbronn wer op Rothenburg ta. Binnentroch om sa mar te sizzen, dat it sil wol omraak klimmen wurde. En pûste. En switte. En toarst krije.

Dochs is klimmen machtich moai wurk. Dêrnei nei ûnderen ta stowe ek. En it sil grif net sa steil wurde as dy earste dei bij Beilngries earne, doe't we in stik berch fan 18 persint nimme moasten. Of doe nei Schloss Prunn ta, hast trije kilometer van 18 persint. Mar ik haw it noch altiten helle mei foar 44 en achter 22, al hat de boel wolris omraak kreake.

Der steane troch de gleonte tarbûltsjes op 'e dyk, dêr't de bannen mei in nuver ‘plek’-lûd trochhinne ride. Laudenberg ha we hân, no lofts nei Rinderfeld. Ja hear, dêr ha je it al: omheech en net in bytsje ek. 12% seit it buordsje. En gjin sprút wyn.

Ien top ha we hân, mar dêrachter leit noch ien. Sa giet dat. Traapje en drinke. Aanst yn ien fan dy doarpkes mar ris wer in mingel Apfelsaft keapje. En ek in pear fan dy soppige perzikken. Dy kinne we dan earne ûnder in beam opsnaskje.

We ha de hichte wer. No giet it grif lykas as altyd wer moai sljocht troch oant we wer bij in rivierdelling komme, hjoed de Tauber dus. Lânskippen mei hichteferskillen binne dochs altyd wer moaier as hielendal sljochte. Sa sjogge je bijgelyks tsjin in noatfjild oan yn pleats dat je der finaal oerhinne sjogge. En sa'n rige beammen op 'e top fan in heuvel docht mij ek altyd wat. It hoecht net sa heech, Denemarken kin ik ek o sa fan genietsje mei syn wat rôljend heuvellânskip. Wie Jan Piebenga

[p. 291]

ek net alhiel yn 'e besnijing fan 'e geast fan it Deenske lânskip? Gelyk hied er.

Us bidons binne leech, mar dêr is in winkeltsje. Lykas oeral hjir yn Beieren net grutter as in húskeamer. En lykas altyd wurde we ek no wer holpen troch in fleurich en freonlik frommiske mei in holdoekje om en in blomrich skelkje foar. Der giet in healmingel yn sa'n bidon, mar ik bin bang dat der oer in oere wer net folle fan oer wêze sil. Ek twa Pfirsiche, graach. En fierder mar wer.

Op in lytse Rastplatz ûnder koele beammen yn in wyntsje haffelje en sobje wij ús perzikken op. Oeral om ús hinne is it boerefolk drok oan it wurk om de rispinge binnen te heljen. Se moatten har trekken no ek waarnimme fansels nei fiif wike alle dagen reinwetter. Froulju, bern, en âlde wyfkes helpe mei. Faaks sjogge je ek allinne mar froulju. Soene de manlju soms yn 'e stêd in baantsje ha? Dat soe kinne, want de pleatsen binne hjir meastal mar lyts.

Fiif oere. We moatte dochs mar wer fierder, al kin it no net sa fier mear wêze. J. giet noch even yn 'e boskjes, iksels gean noch even op in omseage beam sitten te sjen nei it weagjende lânskip, dat no dochs wat oars fan kleur wurdt stadichjesoan no't it letter wurdt. It felle is fan 'e kleuren ôf, de wrâld krijt in wat sêfter glâns. Mar ik kin noch net fernimme dat it minder gleon wurden is.

Dêr leit Rothenburg ob der Tauber, in magnifyk gesicht sa't it dêr op syn 425 meter hege heuvel boppe de rivier leit, mei syn muorre om 'e hiele stêd hinne, syn poarten en tuorren, syn see fan reade dakken. Syn hotel Glocke, der't we aanst ûnder 'e dûs kinne, om dêrnei ús in lekker miel sette te litten en in glês fan dy Frankyske wyn te drinken út 'e eigen wynkelder fan 'e hotelhâlder. Ik wol bêst tajaan: ik wol op fakânsje alle dagen wol mear as hûndert kilometer fytse at it moat, mar jûns hâld ik fan komfort, fan iten dat foar mij klearmakke wurdt en in noflik bêd.

De dyk is gewoan swart fan 'e raande tarre. Us bannen sille ek wol ûnder dy kliemske troep sitte. Earst al even der ôf skraabje, want at der stientsjes oan plakken bliuwe, wolle bannen wol ris lek reitsje. En ik ha der gjin nocht oan om straks bij de lêste ofdaling mei in gong fan sa'n santich yn 't oere troch sa'n lekke bân tsjin 'e dyk te kwakken.

In moaie grap is dat trouwens. Dêr stouwe je dan as in kûgel nei de bedelte, en dan moat je drekt dêrnei dyselde hichte wer oerwinne om yn 'e stêd te kommen. Mar ús lean wie grut, want de dûs, it iten, de Frankenwein, de keamer, it bêd, de noflike wurgens nei sa'n dei wachten op ús. It tegearre-wêzen.

En nei de fakânsje wachtet de neitins dy't ik hjir prebearje (al is it dan mar o sa breklik) fia de typmesine op papier te krijen. It wurd ‘neitins’ ropt assosiaasjes op mei ‘tinke’ en dat nei-tinken is dan ek it iennige dat der oerbliuwt fan sa'n dei. Mar wat hjirboppe stiet is net dy dei sels, ek net in beskriuwing fan dy dei, earder de beskriuwing fan in lyts part fan de nei-tins oan dy dei. Wat foarbij is, is foarbij. It komt net wer. Dy dei wie ûndergean fan wat ik wol skientme en lok neame doare wol. It tinken komt letter. Dat docht de tiid, dy't ús opsletten hâldt yn syn sterke

[p. 292]

fêsting fan it hjoed en no, mar ús tinken dêr net yn finzen hâlde kin. Us nei-tinken kin fan doe-tiid wer no-tiid meitsje, en dat liket wol wat op it lok. Mar it lok sels is net te be-tinken. It is in ûnferhoedse polderdyk mei kouweblomkes (dêr't we yn Toppenhuzen ‘skypkeblomkes’ tsjin seine). It is in ûnferhoeds bidon oan 'e mûle fan dyn frou.

It is in koarte ivichheid, want de tiid stiet even stil. It is grinzeleazens, want do bist der hiel even sels net mear.

Dichtsje kin wêze in besykjen om mei de taal it oarspronklike loksfielen benei te kommen. Dat is dan tsjin better witten yn, omt dat fielen net-talich en net-tinkend is, mar dus echt in fielen. Dochs kin in gedicht in koarte etappe wêze op wei nei it doe dat no wurde moat. Soks ha ik ek geregeld ûndernommen yn myn fersen, bijgelyks yn Szene am Bach (Trotwaer 1981-3).

Al wit ik hiel goed dat je dochs altiten wer op je útgongspunt weromkomme, in gedicht kin in reis wêze troch in simmerlân. Sjoch mar: