|
| |
| |
| |
Herman Heida
It earste ferhaal
Wat docht men dan salang op jins keamer, as men tiid oer had, en men wit net rjocht hoefolle. It is noch ier op 'e jûn, en it ferhaal dat men oan it lêzen is kin men de kop mar net byhâlde. Knap skreaun, tinkt men, dat wol, mar it is wier in braakmiddel.
It tydskrift falt út himsels ticht as ik it loslit. It is mar in tin fladsje diskear. Moam mar fierder lêze, as ik de rêst der foar fine kin teminsten. De oanfallen fan it harsenarsenaal, hoe fynt er it út! Ik soe wol wolle dat ik sa skriuwe koe, sa foar it faderlân wei. Der sit in lyts brún plakje op it behang foar my oer, krekt boppe de râne fan de skriuwtafel. It wol net samar fuort mei de neil. Harrejassus! Wat fielt dat nuver oan. Lykas it risseljen fan papier soms, as siet der in gat yn 'e tiid dêr't men stadich yn wei sakket. De neil is ek fierstekoart fernim ik, ôfbiten seker yn in ûngeduerige rite.
Wat is it stil, hjir om my hinne. Nee, der gûnzet wat, in mich. Ik kypje oer it skouder, mar neat. Ja dochs, hy stoot op 'e lampe ôf en bliuwt wat omkringeljen yn it waarme ljocht, mei nuvere wylde bewegings. Sa gysten dat men it amper folgje kin mei de eagen. Ik kin dêr tiden nei sitte te sjen as ik oars neat by de ein ha, lykas no. Soms tink ik dat der in soarte fan systeem yn sit, dat miggen neffens in fêst patroan om in lampe fleane, mar it hoe en het fan sa'n patroan ha'k noch net gewaarwurde kind. It liket sa doelleas, as it libben sels, dat gefljoch yn 'e rûnte. It hat my samar wer yn 'e besnijing. Hast as fansels taast ik nei pinne en papier, en begjin te tekenjen.
| |
| |
Dit wurdt him dus net. It falt goed ôf en jou yn ien plaatsje alle bewegings fan de mich wer. Beskriuwe lit it him likemin, of miskien as in hoekige op en delgeande spiraal. Hoe let soe se komme? It is omtrint healwei njoggenen no. Ik sjoch Trotwaer wer lizzen, mei it rychje skriuwersnammen op it omslach. Minent stiet der diskear net by. Oare kear better dan mar. Wat stelt it allegear foar? Men sit oeren op in fers om te stinnen en der is hast gjin hûn dy't der in bek op sette wol. It is boppedat Frysk. Mar men hat teminsten ien treast, dat men de iennichste net is. Der binne safolle fan dyn lytse wrotters dy't dreame fan it fers dat al har earder wurk oerstallich meitsje sil. En wat dan noch? Dêr stiet men dan mei jins folsleine fers yn in blomlêzing. As in berchbekliuwer dy't op 'e top fan de heechste berch mei in lyts flachje stiet te swaaien. Net ien dy't him sjocht fanút de djipte. Kunst, wetenschap en bergbeklimmen, het is allemaal hetzelfde sei Vroman alris. It giet allegear fan jins skoandere frije tiid ôf.
Ik soe ek nochris neitinke oer it ûntstean fan in fers, hoe't men dat beskriuwe kin. Dêr soe 'k no wol fêst in begjin mei meitsje kinne, it is noch betiid. Eefkes der foar sitten gean. Sa. Hoe die Vestdijk dat ek al wer? Ik doch in greep yn 'e boekekast en slaan it lêste haadstik fan De glanzende kiemcel op: Een dichter stelt men zich graag voor als een hogepriester der schoonheid, (...), niet als een werkman der schoonheid, die ten aanschouwen van de nieuwsgierige menigte zijn stenen bikt en zijn kalkspecie mengt. En toch is iedere dichter in de eerste plaats alleen maar een werkman - en wat hij meer is dan dat, daarover beslist alleen de waarde van zijn poëzij, niet de houding die hij meent te moeten aannemen, of die hem door anderen wordt opgedrongen. Soa, in dichter is dus sljochtwei arbeider. Of faaks earder noch argitekt. Hy arbeidet oan in fers, as makke er it bestek fan in bouwurk. Soks fereasket kennis oer de útfiering, oer stiennen en speesje. Hoe komt in argitekt ta syn ûntwerp? Hoe komt in dichter ta syn fers? Op grûn fan wat Vestdijk hjir ynspiraasje en konstruksje neamt. In fers krijt stal troch in kombinaasje fan ynspiraasje en konstruksje, wol er ha. Hoe, dat wurdt bepaald troch de persoanlikheid en de moedstastân fan de dichter, en troch it bysûndere aard fan it fers dat er ûnder hannen hat. By elk fers leit dat wer oars. Mar altyd binne ynspiraasje en konstruksje op inoar oanwiisd.
Beide begripen lykje yn 'e grûn fan 'e saak gear te fallen. Dêrtroch is it ek sa'n poepetoer se los fan inoar te sjen. Faaks hâldt de ynspiraasje wol it ûnbewust bleaune part fan it dichtproses yn, en de konstruksje it part dat bewust wurden is. It docht my tinken oan in tekening út âlde begruze psychologyboeken.
| |
| |
De iisberch! Wat is bewust, wat bliuwt ûnbewust? Der komt mar sa'n bytsje boppe wetter. It fers soe it topke fan de iisberch wêze kinne. It grutste part bliuwt ûnder wetter, men hat der gjin euvelmoed yn. De keam fan it dichtproses bliuwt ûnsichtber. Mar hat in klompe iis wol in kearn? Ik moat it my oars foarstelle. As in tsjustere dobbe.
Wat fierder men ûnder it oerflak komt, wat minder men sjocht. Boppe wetter komme inkeld buollen sompgas. Ha! Sa sjocht de ynspiraasjeboarne fan Vestdyk der út. De fraach is no wêr't dy buollen weikomme. Ut de blauwe blabze fansels, dat wit elkenien. It antwurd befrediget my net echt. Dêr moat wat oan te dwaan wêze. Earst it rút mar in eintsje iepen, ik krij it suver waarm fan dy harsenskrabberij. De koele jûnlucht docht woldiedich oan.
Ik lês fierder. Vestdijk beskriuwt yn it ferfolch fan syn ferhaal it ûntstean fan in sonnet. It liket wol oft er it yn it bywêzen fan syn taharkers makket, mar hy hat it al klear. Hy sjocht om nei de wei dy't er ôflein hat. Utgeande fan hânskriften en losse oantekens besiket er de ûntjouwing fan de earste rigel ta it einslutende fers oppenij te belibjen en te beskriuwen. Wat beskriuwt der dêrmei?
It dichtproses. In dichter dy't yn tastân D0 ferkeart, kin it fers F0 skriuwe. Dêrta kin er konstruksje k0 brûke. Wat smyt dat op? Gjin sprút. De dichter hat noch gjin ynfal krigen dy't him op gleed bringt. F0 is it fers dat út net ien rigel bestiet. It ûnbeskreaune blêd. Tabula rasa. De dichter wachtet. Hy sjocht it papier almar witer wurden. Op in goed eagenblik rekket er yn tastân D1 om't er ynfal y1 krigen hat. Mei help fan
| |
| |
konstruksje k1 skriuwt er it earste fers F1 (inkelde wurden, in rigel) gau op, en sykhellet ferromme. Der is in begjin. Hy sjocht hieltyd nei F1 en tinkt nei oer it ferfolch. Ynienen krijt er ynfal y1 dy't liedt ta tastân D2 en fierder ta fers F2. Ensafuorthinne. Lang om let fersylt de dichter yn tastân Dn. Bliid as in protter krijt er in nije bôge papier en skriuw Fn op. It fers is ree.
Vestdijk beskriuwt in dichtproses fanút de einslutende tastân Dn. Dêrtroch komt de klam wol tige op de konstruksje fan it sonnet te lizzen. Hy hat inkeld de rige F0 oant en mei Fn ta syn foldwaan, en wat der yn syn ûnthâld efterbleaun is. Hy besiket elke stap oppenij te setten, mar jout meast allinne de konstruksje oan dy't de rigel foarme hat. It is lykwols folle slimmer en kom efterôf de ynfallen y1 oant en mei yn op it spoar. Vestdijk tsjut dizze swierrichheid oan, en omsylt him dêrmei: Ik zie er principieel vanaf telkens weer de vraag te behandelen of een bepaalde regel of een bepaalde wending nu langs overwegend inspiratieve of langs overwegend constructieve weg tot stand is gekomen. Hielendal hâldt er him net oan syn foarnimmen. Hy jout sekuer wer hoe't de earste rigel him foar de geast kaam te stean. Under in hjerstkuier seach er ynienen dat tsjerketuorren dy't earst efter it beamtegrien ferskûle west hiene, wer sichtber wiene. Dat makke ynfal y1 by him los: de herfst bouwt veel kerktorens bij. Dizze earste rigel is fuort ek de bêste fan it hiele fers. De trettjin oare rigels kamen sa't it liket benammen op konstruktive grûn (metrum, rym, enzjômbemint) ta stân. Dêr binne de foarskriften fan it sonnet no ienkear net frjemd oan. Mar dat hâldt net yn dat de ynfallen harres der net ta dien ha. Dy ynfallen binne yn it ferhaal fan Vestdijk foar in grut part tusken de rigels fan it fers bleaun. Under wetter dus. De oarspronklike tadracht fan de wurden is amper mear benei te kommen. Dêrtroch kin in dichter as Vestdijk in dichtproses moaier foarstelle at it yn wurklikheid ferrûn is, altyd bestiet it gefaar fan ferynterpretearjen. Mar wat moat men oars?
Ik gun myseis eefkes lins, sakje wat ûnderút yn 'e stoel. Dat wie in hiel mûlfol meiinoar! Sloech de klok niis gjin tsien oere? Ja heite, it is al kertier oer. It kin net lang mear duorje no. Earst mar even de geit ferstekke.
Wie dy Vestdijk ek gjin skipsdokter? Faaks kin ik om te witten te kommen wat der by it skriuwen fan in fers troch de holle fan de dichter spûket better in psychiater rieplachtsje. Ien dy't tagelyk dichter is. Op 'e knibbels foar de kast sneup ik in pear âlde jiergongen fan De Revisor troch. It rûkt muffich, it fine túch krevelt my yn 'e noas. Dêr ha'k him al, Rutger Kopland. In oar stik, fan Judith Herzberg, liket my ek wol nijsgjirrich yn dit ramt. Ris sjen.
Kopland docht it hiel oars as Vestdijk. Hy leit de ûntjouwing fan in fers fêst yn de foarm fan in deiboek. Utgeande fan tastân D0 besiket er it dichtproses stap foar stap te folgjen. Hieltyd beskriuwt er de oergong nei in folgjende tastân. Dêrmei wol er tefoaren komme dat de ynfallen
| |
| |
y1 oant en mei yn fergetten wurde. It seit himsels dat it byhâlden fan sa'n deiboek in nuodlik ûndernimmen is. It tinken fan de dichter giet der tige nei hingjen. It komt der eins op del dat it deiboek in diel fan de wurkwize fan de dichter jout. Sterker sein: it deiboek beljochtet sljochtwei in oare wurkwize. Dat kin ik oan 'e hân fan in tekening oannimlik meitsje.
Yndie. It deiboek stiet hieltyd yn tusken de dichter en it fers dat er oan it skriuwen is. It is it oantekenboekje fan de psychiater dy't op syn eigen sofa leit. Oan ien tried wei ferwikselt er de sofa mei syn wurkstoel, it boekje yn 'e hân. Hy kin him net losmeitsje fan syn dûbelrol. Jûns skriuwt de dichter troch, mar dan steurt it boekje him: ik voel me toch wel gehinderd door dit procédé. Voortdurend word ik op mijn vingers gekeken. Maar is het anders zo anders? It deiboek wurket remjend op it dichtproses. De dichter moat elke ynfal y1 dy't him gaadlik liket foar de ûntjouwing fan it fers earst yn syn deiboek skriuwe. Mar de dichter tinkt troch, as er yn syn deiboek skriuwt. Alteast, dat nim ik oan. Dan is it bêst mooglik dat ûnderwilens de ynfal y1 feroaret yn de ynfal y1'. It deiboek jout boppedat stjoer oan it dichtproses. De dichter moat de kop der goed by hâlde, njonken it fers stiet him it lêsber deiboek foar eagen. Hy sil him faker ôffreegje wêr't er op oan wol. Hy kin net yn it wylde wei skriuwe, dêr hat er de tiid net iens foar.
Yn syn besykjen de ynfallen dy't er krijt sa goed mooglik yn syn deiboek te heinen omsylt Kopland de fraach nei de konstruksje fan it fers. It wurdt net rjocht klear hoe't de ynfallen yn in beskate fersfoarm telâne komme. In fersrigel F1 kin mei konstruksje ki rjochtstreeks fuortkomme út ynfal y1, mar soe likegoed wol troch tuskenkomst fan it deiboek mei konstruksje k1' stal krije kinne. Dy oergongen krije har gerak net yn it stik.
Yn it deiboek fan Herzberg fyn ik de opset fan Kopland in bytsje werom, mar beide stikken sette oars útein. Kopland begjint syn beskriuwing mei de tûke rigel Nu ga ik een gedicht schrijven, dy't al gau folge wurdt troch de earste rigel fan it fers. Herzberg dêrfoaroer skriuwt hast fuortendaliks in hiel fers yn earste oanset del. Dat is bygelyks it fers Fm. Se begjint har deiboek op in stuit dat Kopland krekt op healwei berikt. Dêr- | |
| |
troch komme de ynfallen y1 oant en mei ym amper oan it ljocht. Of moat ik my foarstellen dat it fers Fm har yn syn hiele hear en fear yn ien kear ynjûn waard, dat it har fuort al yn tastân D1 út 'e pinne rûgele sûnder der fierder by nei te tinken? Ik wol 't hast net leauwe, se hat stomwei in wichtich part fan it dichtproses net beskreaun. En at se dat noris al dien hie, hie it dan in hiel oar fers wurden? It is wer it âlde ferhaal, de hin of it aai. Kin ik dan neat betters betinke? Ik moat der mar even by wei. Stadich set ik my ôf, tsjin de rane fan 'e tafel. De stoel wankelt.
Ik sjou nei de kuolkast en jit in grut glês sûpe yn. Nei in bêste swolch gean ik dochs mar wer sitten. De sûpe giet my kâld troch de slokterm en sakket wei yn 'e mage. It glês set ik hoeden foar my del. Soe se noch komme? Ik besykje myn tinzen te oarderjen. Der lizze dus twa gongbere wegen iepen om in dichtproses te beskriuwen. Of eins is it ien en deselde wei dy't yn beide rjochtings ôflein wurde kin. In dichter kin de wei hinne of de wei werom folgje. Kopland hat de hinnewei keazen. De ynfallen dy't ta it fers liede komme yn byld. It byhâlden fan it deiboek jout lykwols swierrichheden. Vestdijk hat de weromreis keazen. De konstruksje fan it fers stiet dêrby op 'e foargrûn. De ynfallen komme mar kwealk oan 'e oarder. En beide dichters litte wichtige fragen op harren wei lizze. It wurdt net klear wêr't dy ynfallen no krekt wei komme. Boppedat wurde de oergongen fan ynfal nei konstruksje suver net ynfold. Miskien moat ik de fraach wol oars formulearje. Dan moat ik dus op in oare skets fan it dichtproses oan.
Sa ûngefear. De holle fan de dichter, dêr't him wit wat allegear yn ôfspilet. Hy sit al knap fol, mar rekket hieltyd foller. De ein is der fan wei, de dichter sjocht, heart en fielt, dat de kop kin him op it lêst wol barste. Op in stuit is syn holle sa fol dat der earst wat út moat. In fers. It is in drege put, mar lang om let slagget it him en tropje allerhanne tinzen dy't er wol slite wol yn in fers. Mar is er dy tinzen dan ek kwyt? As ik wite wol hoe't in fers ûntstiet, dan moat ik útfine wat der allegear yn de holle fan de dichter omgiet. Dat is it fraachteken.
Wêr is dy mich bedarre? Ik lit de eagen troch de keamer dwale, mar ik sjoch him net mear. Mar ik hear him noch al. Dêre, by it rút! Hy fijocht
| |
| |
mei in wide bôge it iepen finster út, by de beam lâns, dy't dêr al jierren stiet, en fuort is er. De beam ljochtet by jûntiid. Dat soe hast in fersrigel wêze kinne. Mar sa giet dat ommers. Yn in fers wurde dingen mei inoar ferbûn, dy't yn it earste oansjen neat mei inoar te krijen ha. Wat hat de beam mei it ljocht te krijen? Wat brocht dy beide byinoar? De mich! Ik sjoch noch foar my hoe't de mich om 'e lampe kringele. In lampe jout ljocht en waarmte. Dêr komme miggen op ôf. Doe't de mich nei bûten ta fleach, op 'e beam ta, tocht ik, sûnder te witten wêrom, ek oan de lampe yn 'e keamer. Sil ik it eefkes tekenje?
De trijehoeke. Troch de mich wurde beam en lampe mei inoar ferbûn. De beam krijt yn it byld dat ûntstiet in eigenskip fan de lampe: ljocht jaan. Sa'n trijehoeke spilet him yn jins harsens ôf. In fûstfol bami, lies ik earder op 'e jûn. In grouwe klute wjirms. Hat sa'n ynfal dan ek mar in kromke te krijen mei it ûnbewuste? Nee dus. Vestdijk is as in Titanic op syn eigen iisberch fard. Djipsee. Hieltyd mear tinzen twinge har oan my op. Wat yn 'e goedichheid bart der allegearre yn dy âld kop fan my? Ik gryp nei myn menskundeboek, mar sit ynienen mei in dieltsje plantkunde yn 'e hannen. Dêr kom ik ek neat fierder mei. Dan sa earst noch mar wat trochbuorkje.
Utgeande fan de trijehoeke kin ik my allerhanne oare figueren foarstelle. Folle lêstiger as ien inkelde trijehoeke. Sa kin ik it fraachteken yn de holle fan de dichter bygelyks troch sa'n figuer ferfange:
Tal fan ferbinings komme ta stân as de streekjesline yn in trijehoeke. It is in puzel dy't stikje foar stikje yninoar lein wurdt. Elkenien sjocht om him hinne, en wat men sjocht wurdt yn jins holle ferarbeide. Mar dêrmei is elkenien noch gjin dichter. Ik mis noch wat. Mar wat krekt? It is de
| |
| |
frou dêr't ik op sit te wachtsjen. Ik wyt my gjin rie soms as ik har foar my sjoch. Hoe't se foaroerbûcht om in sigret. Hoe't se... och myn leave jonge. In inkeld gebeart fan har kin my soms al oer de skraach sette. Sa, dat ik it har sizze wol, dat ik it har skriuwe wol. Sa'n gebeart fan har, in oar fernimt dat net iens. In oar wol it gewoan net sjen, en hat dêrom ek gjin oanstriid en sis of skriuw it har. Wêrom ik al? Wêrom is in ynfal soms mear as in ynfal? Hat dat dan dochs wat mei it ûnbewuste te krijen? Koartsich sykje ik tusken de papierbrot om de tekening fan de dobbe. Der mist wat oan dy dobbe. Streaming! It moat wat mear fan in see ha. Dêr sit beweging yn, lykas yn de holle fan de dichter. Hoe fart in dichter oer in see dêr't allerhanne streaming yn stiet?
As in roeier, op wei nei it doel dat him foar eagen stiet. Hy roeit mei alle geweld, mar hy kin him net losmeitsje fan de see. Soms lit er him meifiere op 'e stream, soms stiet de stream him tsjin. As it tsjinwierret rekket er út 'e koerts. Dan sjocht er dingen dy't er net sjen wol. Dêr ferset er him tsjin, hy roeit yn 'e stream op om syn doel wer foar eagen te krijen. As de stream meiwurket, komt it doel hieltyd tichterby. Hy hellet de riemen nochris oan om noch earder te wêzen dêr't er wêze wol. Mar meastentiids wurket de stream net mei, en leit de dichter in wei yn it wetter ôf dy't de koartste net is. As er lang om let syn doel berikt, hat er in lêstige tôch etter de rêch.
Sjoch ris oan, dit liket der op! Ik kom wer yn 'e holle fan de dichter telâne. Tinkt in dichter op see oan de streaming? Nee, fansels net. Hy tinkt oan syn doel: it fers. Hy is op it lêst net om 'e nocht yn in roeiboat stapt. Yn 'e fierte hat er wat sjoen dêr't er mear fan wite wol. En sa sit ik wer op see: Wat ha 'k allegear noch foar de boech? Ik ha gjin eagen yn 'e efterholle. Ik moat sjen dat ik der kom. Krêftich helje ik de riemen oan. Skûmkoppen. Ik tekenje wer, tekenje troch. Blokken, pylken, trijehoeken, en it moat allegear yninoar slute. Ynfallen, konstruksjes, fersrigels,
| |
| |
wurden, wurden, safolle wurden, Ik wurd der dwyl fan. Mar ik moat fierder. De pinne fljocht oer it papier, swarte inket foarmet skemas, ferbinings tusken punten, fine triedden dy't har fuortsette op it tafelblêd, op it behang. Ik krij in nij stik papier, en noch ien, noch grutter, mar net grut genôch. Moat ik belies jaan? Om 'e bliksum net, no moat ik in kear trochsette, de bealch der op smite at it moat. It swit stiet my yn 'e hannen. Wat tekenje ik hjir yn 'e goedichheid? Ut de hieltyd grutter wurdende inketpuozze komme buollen omheech. Myn eigen holle! It is myn eigen holle!
Djip sykheljend fiel ik my wer wat rêstiger wurden. Ik sjoch foar my út. It brune plakje sit der noch. Fan dêr gliidzje myn eagen by de muorre op, hiel foarsichtich, net te rimpen, yn ien lange rjochte beweging. Foar't ik de souder te sjen krij ferdwine de pupillen efter de eachlidden. Der komt my in waas foar de eagen. Hoe fier moat ik gean? Hieltyd fierder draai ik se nei boppen, rjocht omheech, en noch fierder, skean nei efteren. Ik draai troch, oant ik mysels yn 'e harsenpanne sjen kin. Op 'e taast fyn ik in skjinne bôge papier en meitsje de tekening.
It ynsjoch, ik kniperje mei de eagen, tsjin it fûle lampljocht. Ek yn 'e rêch fiel ik de ynspanning noch, as ik tsjin it bekling fan 'e stoel hingjen gean en de earms oerinoar doch. Sa bliuw ik sitten, stoarjend nei de tekening. Wat sjoch ik foar my? Elk ferskynsel dat de dichter waarnimt, komt yn syn holle telâne. Mar wêr? It kin yn it gefoel stykjen bliuwe, of lang om let yn it ferstân trochkringe. It gefoel is in soarte fan akku, dy't
| |
| |
út himsels net al te folle fermogen leverje kin. Boppedat stiet de floeistof yn de akku net stil. Dêr kin de dichter dus net op blynfarre. Mar der is mear. Yn it ferstân leit in hiele wrâld opslein. In tizeboel oan ferskynsels dy't de dichter ea waarnaam hat. Dat binne de saneamde oantinkens. Hoe wurdt in ferskynsel ta oantinken?
Yn de wrâld W dogge har ferskynsels foar. De dichter hat syn each op it ferskynsel w1 falle litten. Dêrtroch komt w1 yn syn holle telâne. Wêre? It komt net fuortendaliks syn ferstan F yn. Dêr't in wil is, is in omwei. It ferskynsel w1 fersylt earst yn de streamings en draaikolken fan it gefoel G. Dêr wurdt it hinne en wer dreaun oant it oan it oerflak komt, en sa yn it ferstân F. Earne yn dy gaos fynt it ferskynsel w1 syn plak. Tichteby it oantinken o1, dêr't w1 wat mei hat, wat mienskipliks. Tafallich hat oantinken o1 ek wat te krijen mei oantinken o2. Dêrtroch komme ferskynsel w1 en oantinken o2 meiinoar yn 'e kunde. It is fuortendaliks grut spul. De dichter krijt in ynfal y1 dy't laden wurdt mei in gefoel g1. It rekket him sa dat er ynfal y1 net ferjitte wol. It leit foar de hân, hy skriuwt it op.
Mar in dichter is ek in minske, hy is net gau tefreden. Hy sjocht op, en nimt ferskynsel w2 waar. Dat ropt op deselde wize as by ferskynsel w1 in ynfal y2 laden mei in gefoel g2 by him op. De dichter is twa kear rekke wurden. Hy wurdt oan it tinken set. Ha beide ferskynsels wat meiinoar te krijen? Nee. Dochs moat de dichter kwyt dat er twa kear rekke is. Hoe docht er dat? It antwurd is ienfâldich. De dichter giet op 'e sneup yn syn ûnthâld, yn it harsenarsenaal fan konstruksjes dat er mei de jierren soarchsum opboud hat. Laadsje safolle, konstruksje safolle. De ynfallen y1 en y1 wurde meiinoar ferbûn mei help fan konstruksje k1. It docht de dichter goed. It begjint súntsjesoan te streamen yn syn holle. Der rint in stream fan it gefoel G nei it gefoel G, lâns ynfal y2, de konstruksje k1 en de ynfal y2. De dichter skriuwt ek ynfal y2 op, op in bepaalde manier efter of by ynfal y1. Dat is net de iennichst mooglike manier. Hy kin it ek oars dwaan. Dan kiest er bygelyks in oare konstruksje k2 tusken de ynfallen y1 en y2. Dêrtroch kin it fûlder of sêfter begjinne te streamen yn syn holle. De dichter fynt it hiel noflik at it fûlder streamt. As it sêfter begjint te streamen yn syn holle is er minder te sprekken oer it konstruearre ferbân tusken de ferskynsels w1 en w2. Dan skrast er wat er skreaun hat. Dan skriuwt er ynfal y1 nochris op en siket er in oare konstruksje, of in oar ferskynsel dat by ferskynsel w1 past.
De wrâld W befettet lykwols ek allerhanne ferskynsels dy't it ferstân F fan de dichter nea net berikke sille. It ferskynsel w3 bygelyks, komt net fierder as it gefoel G. Meiskuord yn 'e streamings ferdwynt w3 yn in draaikolk en strûpt der ûnder. Dan hat de dichter der gjin gedoente mear mei. Hy hoecht neat op te skriuwen. Ik lis de pinne del, kom oerein en rin nei de kuolkast.
De termostaat slacht oan mei in hege bromtoan as ik de doar iepen lûk. Der stiet suver neat yn, mar dochs rûkt it net bedjer. Ik krij de flesse mei sûpe en doch de doar stadich wer ta. Giet it ljochtsje wol út? Ik gean
| |
| |
werom nei de keamer en jit mysels nochris yn. It is as stean ik droech.
Mei it glês yn 'e hân stean ik foar it rút. It ljocht út 'e keamer falt feal op 'e beam, dy't no en dan wiuwt mei in tûke. Fierders is der neat te sjen, it is nacht. Ik kear my om, rin nei de twasitsbank oan de oare kant fan 'e keamer. Dêr jou ik my del, yn de sêfte kessens. Sjoch om my hinne. Foar my op tafel stiet de jiskebak. Der leit in peuk yn, wat losse jiske. In heal ôfbrând lúsjefersprikje. In filtersigret, sjoch ik. Ik gean wer oerein en set op 'e skriuwtafel ta, dêr't de tillefoan stiet te wachtsjen. Ik sjoch de tekeningen lizzen, stil no. Trochinoar. Wat stelt it allegear foar? It sit allegear yn myn holle. Ik krij de hoarn fan 'e heak en draai it nûmer. De sifers rattelje my ien foar ien yn it ear. Nei in skeakellûd giet er oer. Yn gedachten tel ik mei. Twa. Trije. Fjouwer. Fiif. Seis. Sân. Acht. Njoggen. It is myn eigen holle. Alve. Tolve. Hoe lang noch? Trettjin. Fjirtjin. De toan feroaret. Dan begjin ik te praten.
Hengelo, july-septimber 1981.
Taheakke:
Dit stik hie yn 'e fierste fierte net wurden wat it is sûnder it hâld en wâld fan myn literêr agint Ard Heuvelman.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd