Trotwaer. Jaargang 12

[p. 37]

Eppie Dam
Mea culpa, ensafuorthinne

Neffens Joop Boomsma (‘Frysk en Frij’) is Eppie Dam de man by ‘Trotwaer’ dy't de dingen faak skerper seit as dat se werklik binne. No is dat in eigenskip dy't út himsels net ferkeard is en bytiden ek wol fertuten dwaan kin. Dat er lykwols net altyd fertuten docht, haw ik ûnderfûn by it hifkjen fan de réaksjes op myn besprek fan it berneboek ‘Moarke’ fan A. Meester-de Vries ('Trotwaer 79-5). Fierwei it grutste part fan dy réaksjes hie inkeld de foarm fan it besprek ta ûnderwerp, wylst de ynhâldlike kant fan de saak oan kant lizzen bleau. En dat wie no krekt net de bedoeling. Hoewol't ik fan betinken bin en bliuw, dat ik mei arguminten de swakte fan ‘Moarke’ oanjûn haw, moat ik wol ta it besef komme dat it besprek op dizze manier net it bedoelde effekt hân hat. Ik fyn it dan ek spitich dat it doedestiids sa skreaun wurden is. En hoewol't ik ferwiten fan ferskillende kanten as soe ik de skriuwster in traap jûn ha, fersmyt (ik haw net de frou, mar har boek oanpakt), bin ik al ta it oardiel kommen dat te folle fan myn argewaasje op papier bedarre is. It neifolgjende feit mei net as ekskús jilde, mar der hat te min tiid sitten tusken it lêzen fan it boek en it skriuwen fan it besprek. Dêrom is it behalven kritysk ek negatyf wurden. Boppedat is it earder bot as skerp. Dat is my yn 'e wei. Ik bied foar wat de toan fan myn besprek oangiet, ek hjir de skriuwster myn ûntskuldigingen oan.

Jant Visser-Bakker woe yn 'e kunde komme mei de fryske skriuwster dy't by de fryske útjouwers har berneboek net kwyt koe en no skriuwt foar hollânske-. Dat kin. Om de ûnderstelling tefoaren te kommen, dat persoanlike teloarstellings mei fryske útjouwers de basis foarmen foar it negative besprek fan ‘Moarke’, haw ik my in lytse slachtetransformaasje permitearre. Dy skriuwster bin ik dus. Ik kin der net foarwei en nim mysels geweken om nei te gean watfoar oandiel dy persoanlike teloarstellings hân hawwe yn it beoardieljen fan ‘Moarke’. Ik kin earlik sizze, gjin inkeld. Dat ik mei itselde wurk mear sukses hie by de hollânske útjouwers as by de fryske-, hie my oars goed mislik makke. Ik koe yndie wol spuie. Dat ik lykwols op fersiken om berneboekjes fan oare hollânske útjouwers, fanwegen tiidtekoart, net yngean koe, hat myn mislikens moai aardich delbêde. It is dan ek net sa dat ik ‘Moarke’ brûkt haw as braakmiddel om myn eigen frustraasjes útkoarje te kinnen. Dy frustraasjes wiene al lang oer.

Myn fûle réaksje op in pear fan de útjeften fan de KU/AFUK yn 1977, is hjirmei oars al ferklearre. Jant Visser-Bakker moat net sizze dat der doedestiids neat oars wie om út te jaan. It ferskinen fan de earderneamde wanprodukten tsjinoer it ôfkarren fan myn boekjes, dêr't wier wol wat op

[p. 38]

oan te merken wie, haw ik nea net begrepen.

Ik fyn nammers dat Jant Visser-Bakker yn har ‘antwurd’ dêr frij maklik oer praat, krekt as is it ferskinen fan boekjes dy't it besprekken net wurdich binne, de gewoanste saak fan de wrâld. Dat sok lêsfoer gjin goed, mar ek gjin kwea docht, lykas hja hawwe wol, liket my likegoed in frijbliuwende riddenaasje. Ik bin der net wis fan, mar it soe wolris sa wêze kinne, dat de bern dy't hjoed oerfuorre wurde mei dit neat-sizzende lêsfoer, moarn de folwoeksenen binne dy't longerje op de brouten rotsoai dy't fan de parsen komt, om mar gjin nammen te neamen.

Ik haw ‘Moarke’ foar in twadde kear lêzen. Mei wat minder argewaasje, dat wol, mar dat koe ek net oars: ik hie myn galle al spuid. Myn oardiel bliuwt gelyk. As lêsboek bliuwt it in ‘ûnmooglik’ boek (sjoch de arguminten yn it besprek, dy't noch hieltyd jilde). De kwalifikaasje ‘ûnmooglik boek’ wie en is nammers gjin skellerij, mar clean-kritysk; ik mien(de) it letterlik: in boek dat net kin. As foarlêsboek (lykas Jant Visser-Bakker it kwalifisearje wol) fyn ik it net in bêst boek. It is te lang en te dreech: de skriuwster kin har net beheine; hja kin better fertelle as skriuwe. Boppedat is it te folwoeksen nei de taal, faak te grutminskerich nei it taalgebrûk en gauris te âldwivich nei de psychology. Dat de bern foar wa't it boek ornearre is, dêr gâns oars oer tinke, kin oan dat oardiel neat feroarje. As de bern mei wa't ik dei út, dei yn omslaan, hieltyd dy boeken út de kast krije dy't ik eins wol op de souder ha woe, dan kin dat feit oan myn oardiel oer dy boeken ek neat feroarje. En as dy bern ‘De man van zes miljoen’ en ‘De Hulk’ gâns better achtsje as ‘De film van Ome Willem’ en ‘J.J. de Born’, dan seit my dat noch neat oer de kwaliteit fan dy tillevyzjeprogramma's.

Ik ha begrepen dat der plannen binne om ‘Moarke’ op 'en nij út te jaan. Ik bin dêr net foar. It boek hat syn tiid hân. En as it wier is dat it ferslinen fan bernelêsfoer bepalend is foar de lêsfoarkarren fan dat bern yn letter jierren, dan bin ik der op tsjin. Ik doar nammentlik elkenien (mysels derby) rjocht yn de eagen te sjen as ik ‘Moarke’ rubrisearje yn de kategory (foar)lêsfoer. En wurdt dat mei in nije útjefte op 'en nij produsearre, dan sis ik, sûnder argewaasje, sûnder frustraasje, krekt sa't ik it sis: mei it ús wol bekomme, of sa't wy thús altyd seine. dat it mar sakje mei. Ensafuorthinne.