Trotwaer. Jaargang 9

[p. 374]

Alex Riemersma
Kommunnykaasjeproblemen.

Ut stik fon Willem Abma Relaesjeproblemen (Trotwaer 1977-2) hat winliken twa kearnpunten:

1.	Tr. Riemersma gappet wider os dot er byt;
2.	Willem Abma hat fólslein gelyk os ut der óm giet ot kennis oer de persoan fon de skriuwer fon belang is fwar de (krekte) ynterpretaasje fon un lyterêre tekst.

Willem Abma besyket tinkt mij fia un oanfól óp Tr. Riemersma un ferdigening te jaan fon syn eigen metoade fon lyteratuerskôgjen, dy't er brûkt hat óm eigen wurk fwar leken tagónklik te meitsjen (sj. Trotwaer 1977-1). De oanfol óp Tr. Riemersma os sadanig sil ik jir net óp yngean; dêr kin Riemersma sels wól mei ôweve. Wól wól ik óp ut stik fon ut byografisme un pear ópmerkings meitsje. Fwar ut gemak slag ik Abma efkes lyk mei De Jong en Fokkema (dy't Abma os otorytijten oanhellet óm eigen bewearings te ûnderbouwen); mij tinkt dot dêrtróg de ferhôdings dúdliker wurde: Abma ferskûllet him net langer efter otorytijten (un wize fon wurkjen dêr't Abma oars oltyten poer óp tsjin is) en Riemersma striidt mei iepen fyzier. Ut meast irrytonte yn ut artykel fon Abma is fwar myn gefoel nammentlik de wetige en skwalmasterige toan dêr't út blyken dógt dot Abma wól tragen freegje doar oer Riemersma syn bewearings, mar eigen ydeeën, mienings en metoades olhielendol net yn 'e kiif stelt. Willem Abma besyket De Jong en Fokkema tsjin Riemersma út te spyljen en sels bûtten skot te bliuwen.

Om ta de saak te kómmen: is ut needsaaklik fwar ut ynterpretjerjen en genietsjen fon un lyterêre tekst dot de lêzer weet hat fon ut libben en ut hôden en dragen fon de skriuwer? Hat de lêzer der wot oan fwar ut lêzen fon de bóndel De Iken fon Dodona bijgelyks dot er wit dot de skriuwer sa'n minne jeugd hôn hat yn ien of oar dwarpke óp 'e klaai? Wis, de fersen út dy bóndel soene nea sa skreon wurden wêze os de skriuwer net yn un fermidden lykos Folsgeare ópwûksen wie. Mar fwar de lêzer is de ûntsteansskiednis fon un tekst net beskiedend fwar syn lêstgeniet. De lêzers soalt de persoan fon de skriuwer neat, of hij mat of meiwurker wêze fon un rabbersblêd. De kennis oer ut ûntstean is oerstollig fwar de ynterpretaasje fon un lyterêr wurk. De measte skriuwers binne dea; oer har persoan hawwe wij gjin of inkeld mar brokstikeftige ynfermaasje. Lykwóls kin wij har wurk lêze, ynterpretjerje en genietsje, ntl. óp grûn fon de tekst en mei help fon de kultuerskiednis.

Willem Abma hôdt út dot kennis fon de byografyske gegevens fon de skriuwer ynfloed hat óp ut wjerfarren fon un lyterêre tekst. Ja, dot is wier - spytigernôg! Abma neamt ut wjerfarren rómmer os ut ynterpretjerjen en dêr koe der wólrus gelyk oan hawwe. Mar hoe róm ut is en wot ut wjerfarren krekt ynhôdt - dêr kómt ek Abma net út. Yntúytyf sein hat wjerfarren te krijen mei un wot persoanliker belibjen en óp jin ynwurkjen litten fon lyterêre

[p. 375]

teksten os de bleate ynterpretaesje. En ut is bêst mooglik dot gwón lêzers der baat bij hawwe fwar har lêsgeniet os ja de skriuwer ek os persoan (pleatse) kenne. Ut kin nammers ek hiel ferfelende gefolgen hawwe fwar ut wjerfarren fon lyterêre teksten os de lêzer hyltyten pryfee-ómstonnigheden tróg de kop spylje. Sa is ut mij gien bij ut lêzen fon de fersen út De Iken fon Dodona: no't ik wit fon Abma syn persoanlike beweegredenen en weet ha fon syn pryfee-ómstonnigheden, no bin dy fersen ynienen minder ‘goed’, minder ‘slagge’ fwar mij. No spûkket ûnder ut lêzen hyltyten dot jónkje mij tróg de plosse dot ut sa min hôn hat yn syn jónge jirren. Dy kennis blokjerret ut lêsgeniet. Ut spytige fwar Willem Abma is dot dy persoanlike gegevens hielendol net needsaaklik binne óm te witten óm ta un fólsleine, krekte en kóntrolearbere ynterpretaesje fon de tekst te kómmen. De fersen út De Iken fan Dodona binne hiel goed nei te kómmen sûnder eftergrûnynfermaasje. Der bestiet ómmers gjin needsaaklik ferbôn tusken libben en wurk fon un skriuwer. Bóppedien wurdt der nooit un systematysk ferbôn lein tusken libben en wurk fon un skriuwer - ek net tróg Willem Abma. Dêr kómt nog bij dot yn kwesjes fon anonyme teksten en fon teksten dy't oan mear os ien skriuwer taskreon wurde en teksten ûnder fólhoden skûlnammen de lêzer olhielendol te seil gean mat óp de tekst en gjin help fon byografisten krije kin. De skriuwers ûnder skûlnamme bijgelyks - en dêr jert Willem Abma o! yrony! sels ek ta - wólle trog ut kiezen fon un skûlnamme ol oanjaan dot de tekst fwaróp stiet en dot de persoan fon de skriuwer net wigtig is. Ut gefol Achterberg, dot Abma oanhellet óm syn stelling te ferdúdlikjen is neffens mij no krekt en goed fwarbyld óm ut óngelyk fon Abma oan te toanen: seis jier fóar ut ‘fatale skot’ hie Achterberg un bóndel fersen Afvaart públysjerre dêr't krekt deselde motyven yn fwarkómme os yn lettere bóndels; dy fersen kinne dus net út ut fatale skot wei ferkljerre wurde. Ut fatale skot is net de oanlieding noch de oarsaak yn ut wurk fon Achterberg - ut is heegút ut gefolg der fon. Ut lyket mij ta, wij kinne mar better de persoan fon de skriuwer bûtten beskôging litte os wij wittenskiplike, systematyske útspraken dwaan wólle oer lyterêre teksten.

Jirmei kóm ik bij de oast fon ut kómmúnnykaasjeprobleem tusken Riemersma en Abma: Abma wól wot oars fon en mei lyterêre teksten os Riemersma. Abma makket net fólslein dúdlik wot er wól. Dot is óp himsels net sa'n wûnder: dot dógge de measte bûkbesprekkers net. Ut soe oars wól hondig wêze ot ja it wól dienen; dot soe grif ditsoarte kónflikten mei tefoaren kómme kinne. Willem Abma besyket De Jong en Fokkema oan de iene kont mei Riemersma oan de oare kont yn kónflikt te bringen. Op ut earste eag lyket ut der óp dot him dot slagget. De Jong en Riemersma lykwóls ha lykefólle mei elkwar mien os un Joad en en Kristen os ut der óm giet wot de betsjutting fon ut Ode Testemint is. Un Joad wól no ienkear wot oars mei dy bûkken os un Kristen; ja sille dêróm ek oltyten bijelkwar lôns prate oer dot ûnderwerp. De fragen fon Willem Abma binne sa besjoen net fon belang fwar Riemersma, ómt ja ut wittenskiplik model der't Riemersma binnen

[p. 376]

wurket net reitsje. Dot wól nog net sizze dot ut wittenskiplik model fon Riemersma apslút ‘goed’ is. Fonsels hat ut doel óm ut struktúralistyske model os sadanig yn de kiif te stellen; fonsels mat men jin ôfreegje ot wij wól útkómme mei ús kategoryën, yndielings, begrypen ensfh. Mar sókke fragen kinne earst frege wurde os men net mear bij elkwar lôns praat. Wij telle ómmers ek net fiif apels bij trije panen óp.