Trotwaer. Jaargang 9

Avventoeren mai ut honbuk Frieske lyteratuer

Buma mat óp un stuit tsjin Dykstra sain ha: Jo mûsten mar us un Hônbûk oer de frieske lyteratuer skrjowe. Fon Buma heiendol gin frjemde ópmerking; hij vit neat fon lyteratuer en lyteratuertéory ô, en ken óp gin stikken nai de problematyk oer sjen. (Dot sil ginien him kweanimme - hij hat syn fertsjinsten óp un oar mêd). Mar ut hji faaks vól snoad vest os Dykstra, dyt vól vot mai de problemen óp ut mêd fon de lyteratuer óp de hichte is - dyt dot olteast achte vurre mai: hij is fwar lyteratuer ynhierd -, tsjin Buma sain hji: dot ken ik net, dot ken ik teminsten net olinneg, dot ken ik net sónder kundege helpers en kundege lieding. Dot hàt Dykstra grif net ondere, vont don vji ut oas rón. Vot Dykstra yn ol dy jirren dot ur te Grins sitten hat krekt en persys oan de tarieding fon ut hônbûk dien hat, vit ik net,

[p. 377]

mar ik ha net de yndruk dot ur fon ut begin ô oan see en lôn ôraizge is óm maivurkers te sykjen, en/of óm goede ried yn te vinnen, noch dot ur ollerhonde hônbûkken oer oare lyteratueren bestúdjerre en fergelyke hat, óm ta un fwarriedege ópset en planning te kómmen. Myn yndruk is dot dut hônbûk Dykstra os un leaden lêst óp ut hat lai, mar dot ur miende net fwar dy gifbeker vai te kennen, ómdot Buma him dy oanrikt hji. En Buma vji de perfester.

Begin 1977 hji Dykstra don fjauer minsken ree fûn óm him te helpen bij ut tariedende vurk fwar ut hônbûk: Ph. Breuker, F. Dam, J. van der Kooi en Tr. Riemersma. Net un plûg óm fon te sezen: dot binne no verklek vier de topdeskundegen! Dur soenen grif vól tsien plûggen fon fiif lju gear te stôlen vest havve mal tróchenwar lykefólle sjûchem fon lyteratuer. Dur hjinnen ek vól betteren te freegjen vest. Ot dy meskyn frege binne, mar vegere ha, of ot dy nóit frege binne, ik vit ut net. Mar ut hat vól ferhipte lang dwórre jert dusse kemisje fon feans- en healdeskundegen út de bus kwaam - san plûchje semy-yntelektúelen hji yn 1970 ek vól gear te stôlen vest. Vêrómt dot net bard is? Ik tink dot Dykstra/Buma ynjesten ut projekt safólle mooglek yn aigen honnen hôre voenen. Neffens mij hji ut net mear os gevoan vest os Dykstra nai olle únnyfersytijten skille hji mai ut bwadskip: hee, harkje us even, vij voenen dut en dot, mar vij ha vot tefólle hea óp de fwarke nómmen. Kenne jim ús helpe? Volle jim maidwan?

Yn ien fon de gearkómsten dyt de tariedingskemisje hauden hat, haf ik de vinsklekhyd fon ut maienwar óparbaidzjen fon únnyfersytijten, Frieske Akkedeemje, lyterêre tydskriften, leargóng Friesk MU oanstipt. Ik kryge net de yndruk dot sóks yn goede iede foel. Net dot Dykstra ‘nee’ sai, of ‘dêr bin ik óp tsjin’. Hij sait un skóft neat, en don sait ur ‘ja’, en don bljoot ut ver un skóft stil. En don tinkt mun: soenen se rûkke dot ik un skeet litten ha? Mar ik ha doch net un skeet litten? Jezus, soe ik un skeet litten ha?

Ut hônbûk vji en must bljowe un Grinzer projekt. Vont Buma hji ut útfûn en dur un offysjele ópdracht ta jûn. De tariedingskemisje stie ûnder fûûg fon de Grinzer learstoel; Arhammar, dyt Buma ópfólge, vaar automatysk ek de baas oer ut hônbûk, hûvólt ur neat fon lyteratuertéory en frieske lyteratuer ô vit - hij sil syn fertsjinsten óp un oar mêd ha. De lju dyt artykels skrjoden fwar ut hônbûk varen beskôge os maivurkers fon de Grinzer únnyfersytijt. Ik ha dusse kónstruksje yn ut begin net sa jênsteg nómmen - tenónrjóchte, hat blyken dien. Neffens mij - en ik ljo dot ik dot sain ha yn un gearkómst - vji ut beskôgjen fon de tariedingskemisje en fon de artykelskrjowers os offysjele únnyfersytijtsmaivurkers yn safier gunsteg, dot mun besykje koe óm fya de offysjele kenalen rais- en portofergoedingen en honorarya los te peuterjen. Mar oan de oare kônt koe dut óngunsteg vurkje en minsken ôskrikke: mun ken jun net goed fwarstelle dot un professer fon de VU syn artykels printsje lit yn ut orgaan fon de RU-Grins ûnder tafersjóg fon un Grinzer professer - earsucht is net ut mónnepoalje fon Grins. Ut lait ek net fwar de hôn dot un Trotwaerredakteor, dyt syn artykel tige skoan yn Trotwaer kwyt ken, dot

[p. 378]

artykel nai Grins stjoert óm ut dêr stinselje te litten.

Ut grutte gefaar ton ut aksentúerjen fon ut hônbûkprojekt os un útslúttend Grinzer bisnis, vji dot mun yn lyterêr Fryslon gin poat mear fersette koe bwótten Grins óm. Vont ut hônbûk beslagt olles en rekket oan olles. Un resinsje yn un lyterêr tydskrift is ek daleks fon belang fwar ut hônbûk. Un MU of únnyfersytêre lyterêre skripsje is automatysk fwarvurk fwar uthônbûk.

De Koperative Utjowerij en de VU lieten fwótendaleks vitte dot se net ûnder súpperfyzje fon Grins vurkje voenen, mar mai un aigen útjefte oer de lyteratuersoasjology kómme soenen - hókker útjefte útsoate vól os fwarvurk fwar ut hônbûk beskôge vurre kenne soe; dot ken elke detaistúdzje. Ut oankundegjen fon un aigen KU-VU-útjefte foel net sa goed yn ut fermidden vêrt ut barde, de gearkómst fon ut Lit. Histoarysk Wurkforbân óp 29 april 1977. Doch vji ut net sa frjemd; de VU is ol jirren dwande mai lyteratuersoasjology, is dêr jedder mai begón en hat dur mear oan dien as oare frieske ôdelingen oan únnyfersytijten. Ut soe vól vot frjemd vest havve óm ut vurk oan de VU stil te setten ómt Grins no ynienen los soe.

Mar ut foel net sa goed, ek yn de tariedingskemisje net. Ut vaar oanfield os kónkerinsje. Dot mun don ek olle oare públykaasjes oer lyteratuer, olle stúdzjes, olle krytyken, dyt net east oan de tariedingskemisje fwarlain vurre soenen os kónkerinsje beskôgje kenne soe, vaar net ûnderkend, of ut vûûg net swier. Nai stinnen en brieren vaar de kemisje ut duroer iens dot dur praat vurre mûst mai KU-VU óm ta un terainôbêkening te kómmen, (vot de kemisje fonsels yn de rin fon de tiid mai un heel soat oare, meast yndyvydúeel vurkjende persoanen dwan matte soe). Fwarsitter en siktares fon de kemisje soenen un brief ópstellen en ferstjoere oan de Rju Perfester Heeg Tróchlearde Dokter Feitsma. Op dot stuit haf ik sain dot ut meskyn hondeger vji óm Tony even te beljen, en, dût dot net koe, vont vij hjinnen gin tillefoanbûk fon Amsterdam, dot ik har de oare dais vól freegje voe, vont ik mûst doch nai de VU. Dot is tróchgien, en dur vaar ôpraat dot Tony mai eventueel noch immen fon KU-VU kómme soe te praten. Fwar myn ‘written’ vurt mij tankbrocht yn ut brief fon 09.06.1977 (sjug jirûnder), krekt os haf ik hymel en iede bevege matten óm dot gearkómmen fwarenwar te krijen, krekt os haf ik óp myn bleate knibbels smeke matten, krekt os vji Tony de baarleke dúvel dyt mun olderoatmoedegst temjitte krûpe mat.

Feitsma hat dû un petearstik makke fwar de gearkómst fon KU-VU mai de tariedingskemisje, dot yn kónsept tróch ut KU-bestjoer goedkard vaar. Ik printsje dot stik jirûnder, mai tastemming fon KU en VU ô:

Diskusjestik foar petear op 21 of 22 juny 1977

Foar it hânboek foar de fryske literatuerskiednis binne noch gâns foarstúdzjes nedich. De opset fan sa'n hânboek kin dêrmei in oanset en in

[p. 379]

oantrún wêze ta literaire stúdzjes fan alderhande soarte. Men soe jin foarstelle kinne dat sokke stúdzjes allegear ûnder superfisy fan de redaksje fan it hânboek barden. Ik leau net dat dat de bêste metoade is. Der binne forskillende wurkwizen op it stik fan de literatuer, der binne persoanlike tsjinstellingen, en der binne al guon projekten oan 'e gong dy't oerlaepje mei de fryske literatuerskiednis. Sokke faktoaren meitsje it minder winsklik om alle stúdzje oer de literatuerskiednis (en dêrmei alle stúdzje oer literatuer?) to sintralisearjen. Men soe op sa'n manier sûnder needsaek lju yn har wurkwize biheine en hinderje of sels ôfstjitte kinne. Sintralisaesje komt m.o.w. de literatuerstúdzje net ten goede.

Der is hwat oars dat perfoarst al moat: koördinaesje fan hwat op dit stuit op it stik fan de literatuerstúdzje geande is en ôfgrinzing fan de gebieten dêr't de minsken op eigen manneboet of yn 'e mande mei oaren mei dwaende binne. Elk bliuwt dan ‘eigen baes’, mar hy kin/moat rekken hâlde mei de wurkterreinen fan oaren, yn dy sin dat der gjin dûbel wurk dien wurdt en dat men inoar yndachtich makket op dingen dy't men tsjinkomt mar dy't mear op oarmans wurkterrein lizze. Dat soe tige effysjint wurkje kinne, en men soe inoar net yn it paed stean en gjin argewaesje jaen hoege. Elk moat ek frij bliuwe om sels syn eigen risseltaten to publisearjen. Yn it hânboek kinne gjin komplete spesjaelstúdzjes mei alle materiael derby opnommen wurde. Yn it hânboek moatte sokke stúdzjes gearfette wurde, en yn it noate-apparaet moat forwiisd wurde nei de oarspronklike stúdzjes.

Hwat it KU-VU-projekt oer de fryske literatuerskiednis yn sosjael perspektyf oangiet, is de saek hiel ienfâldich to regeljen. Dat projekt giet gewoan troch; en der wurdt oanwurke op in min-ofte-mear ôfroune, ‘definityf’ risseltaet yn boekfoarm. It hânboek kin dêr dan op 'en dûr fan profitearje, mar de wurkers oan it hânboek kinne it sosjale aspekt yn earsten lizze litte en ôfwachtsje hwat it oare projekt dêroer opsmyt. Der is genôch to dwaen yn de fryske literatuerskiednis dat wy inoar net yn it paed hoege to rinnen. En in sekere spesjalisaesje is in foardiel, sawol hwat de efficiency as hwat it nivo oangiet. Op gearkomsten dêr't alle bilanghawwenden tagong hawwe, soe ris in fisy oer de ûnderskate projekten nei foaren brocht wurde moatte en dan soe dêr ris oer breinstoarme wurde kinne; dan soe it wurk yn earsten hwatfordield wurde kinne.

Hwat al dien is, moat fansels ynventarisearre en oardere wurde. Mar dêrfoar moatte wy earst ek wer hwat in idé ha hoe't wy de ûnderskate projekten ynrjochtsje wolle.

Us útstel is dus: koördinaesje tusken lykweardige partijen. Soe de redaksje fan it hânboek ús foar de gearkomste ris skriftlik witte litte kinne hwat syn idéen oer opset en wurkwize binne?

Foar it KU/VU-projekt,

A. Feitsma

[p. 380]

Dof stik is grif ferkead fôlen yn Grins. Ik vit net ot ut ek ferkead fôlen is bij de tariedingskemisje, ik vit net iens ot de leden fon de kemisje un ôskrift krygen ha en duroer riedplachte binne - ik yn olle gefollen net. De leden fon de tariedingskemisje en Feitsma krygen ûndersteand brjifke, dot ik sónder tastemming ôprintsje:

FRYSK YNSTITUT FAN DE RYKSUNIVERSITEIT TO GRINS
DIR.: PROF. NILS ARHAMMAR
TILL. 050-115307
GRINS/GRONINGEN, 9 juny 1977
WESTERSINGEL 28-30
Oan Prof. dr. A. Feitsma en de leden fan de tariedingskommisje ‘Frysk Litterair Hânboek’, to witten Ph.H. Breuker, F. Dam, drs. J. van der Kooi en Tr. Riemersma.
Nommele lânslju!,
Foar de goede oarder dogge wy by dizzen to witten, dat neijer omtinken yn Grins de winsklik achte gearkomste fan ‘VU-Q’ en tariedingskommisje-‘Hânboek’ oerstallich makket. De stêf fan it Frysk Ynstitút R.U.G. is ienriedich fan bitinken, dat it samle materiael him op hânsumer en folsleiner (a-bie) wize forarbeidzje lit. Yn alle gefallen soene de beide projekten inoarren dan langer net bite.
Nei de fakânsjetiid sil de leden fan de tariedingskommisje- ‘Hânboek’ in foarbyld fan nije forwurking foarlein wurde, yn 'e hope dat hja ré wêze sille om dy oare opset ek to bigelieden. Fansels wurdt dat fan dizze kant op hege priis steld. Foar harren wurk en bydragen oant nou ta moat har bysûnder tank sein wurde, en boppedat de hear Riemersma persoanlik foar de writen dy't er dien hat om de nou net mear op koart sicht needsaeklike gearkomste, op de langste dei, ta to rieden.
It seit himsels, dat it yn dit brief oanjowne nije bileid derop út is om eltse skyn fan dûbel wurk foar to kommen en tagelyk de finsters oor en wer iepen to hâlden.
Mei freonlike groetnis, út namme fan de stêf fan it F.Y.-R.U.G.,

(skriuwer Frysk Ynstitút R.U.G.
skriuwer tariedingskommisje).

[p. 381]

Ik haf óm dut brief en óm dusse behondeling stjerrende lilk vest, artykels óp pepier set en ver ferskwórd en mij yn sliepeloaze nachten ôfrege hût mun ien sa oan kônt skóppe ken en doch skynhilleg skrjowe dot mun duróp út is óm ‘de finsters oer en wer iepen to hâlden’.

Lju ût KU- en VU-fermidden, dyt ûnderfyning ha mai Grins, ha mij te ferstean jûn dot sók dwan heel gevoan is bij ut Frysk Ynstitút en se havve sitten te gnizen óm myn ópsternatens. Meskyn haf ik ut oan myn nayvens te tankjen, meskyn haf ik tefólle betrauen hôn yn Dykstra en syn maten, de ‘ienriedige stêf’. Oant no ta hji ik mai de Grinzer stêf, sat dy dêr óp ut stuit sit, noch yn ut persoanleke, noch yn ut saakleke kónflikten hôn; de ferhalen fon gwódden dot dur mai Grins net te vurkjen vji, haf ik oltyten mai un kei sôt nómmen. Mar ik mat seze: ik bin yn ienkear bekeard, ik haf myn gronde, ik bin sêd.

Meskyn vji ut snoader óm myn skonde, dyt ik achterô besjoen oan aigen ónnoazelens te vyten ha, te ferbergjen, en mij stil te hôren. Mar ik públysjerje dusse ‘histoarje fon un teloarstellend vjerfaren’ doch, dot skielek net de skiednis ferfolske vurt en Grins ver skynhilleg útrópt dot ut oltyten dy en dy binne dyt de ferhôringen bedjerre. Ut is Grins, en ut is neat oas os Grins.

Mun ken ut brjifke fon Grins ek vot minder emoasjoneel en vot mear saaklek lêze, en jun don ôfreegje vêrómt dur vinlek un tariedingskemisje beneamd is, os de stêf fon ut Frysk Ynstitút ut sels lykegoed en better ken en kómpetenter is óm de problemen te beoardeeljen.

Mun ken jun ek ôfreegje ot un oare fervurking fon ut samle matryaal (dot noch sammele vurre mat, nim ik oan) nèt rekket oan ut vurk fon ollerhonde oaren. Kómt dur yn ut ‘abie-bûk’ vot oer ut kwatte ferhaal, don kómme se óp myn terain; vurt dur skreon oer lyteratuersoasjology, don kómme se óp Tony Feitsma har mêd; vurt dur skreon oer lyterêre krytyk, don meane se Piter Boersma ut gês fwar de fwótten vai; sil dur skreon vurre oer struktuerannelize, don stekt Adri van Hijum de earen óp. Dur ken deagevoan gin gearfotsjende stúdzje skreon vurre sónder óp ut vurkfjild fon gôns persoanen te kómmen en ut makket dêrbij gin grevel út hût ut matryaal ferarbaide vurt. Dûbbeld vurk ken olinneg tefoaren kómmen vurre tróch olle lju dyt har mai frieske lyteratuer dwande hôre yn un vurkmienskip gear te bringen.

Sit dur achter dut frjemde brjifke meskyn de vinsk óm fon dot frekte hônbûk, vêrt ol jirren oer stind mar nóit vot oan dien vji, ô te kómmen, vot net koe jert Buma de hakken óptild hji, en is ut ‘kónflikt’ mai de KU-VU un mooie gelegenhyd óm sónder prestiizjeferlies dot projekt dot Grins fier bóppe de macht gyng ô te skowen?

Ik mat seze, ut yntresjerret mij ollegjerre net mear vot Grins útbret en bekokstooft. Se matte har de kónt mar rêde. Se matte mar un mooi

[p. 382]

Abiebûkje maitsje litte tróch un nije tariedingskemisje, sa fon:

A dot is Arhammar
dy adet jir vól areg.
B dot is Breuker
sa sinneg os un bareg.
C is Cjölin
dy cmeart him nai Cweden.
D is dokter Dykstra
dy pypket tefreden.
E is Eelke Simens
de pyón fon depútjerren.
F dot is Fokkema
dy kwaam te ferstjerren.
G dot is Galama
dy pgaat Fgiesk Haagske styl.
H dot is Hoekema
dy is heterofyl.

En os de tariedingskemisje safier kómmen is, kómt dur faaks un brjifke út Grins:

Nómmele lônslju,

Fwar de goede vwadder dógge vij jimme te vitten dot de stêf fon ut FY-RUG ienriedeg fon betinken is dot ut sammele matryaal him hônsemer en fólslainer yn stripfwarrem ferarbaidzje lit. Fwar ut fergees fersette vurk seze vij de kemisje fon hatten tank, en vij tidegje duróp dot de kemisje ek ree vêze sil óm de nije ópset te begelieden.

En vot sil ik don gnize....

Tr.R.