Trotwaer. Jaargang 9

[p. 275]

Koperative Utjowerij, Postbus 1069, Ossekop 11, Ljouwert. Tel. [phone].

Voorzitter:

Mw. A. Feitsma

De Boeijer 23

Grou (Frl.)

Grou, 10 augustus 1976

Aan de Heer Minister van Cultuur, Recreatie
en Maatschappelijk Werk,
Steenvoordelaan 370,
Rijswijk (Z.H.)

Onderwerp: advies Afdeling Letteren van de Raad voor de Kunst over boeken van Koperative Utjowerij (2-8-1976; Kenmerk 1-76.488/26)

Meneer de Minister,

Wij ontvingen een afschrift van het advies van de Afdeling Letteren van de Raad voor de Kunst over de boeken waarvoor wij bij U een subsidie hebben aangevraagd. Wij zeggen U voor de toezending van dat advies hartelijk dank.

Voorzover bij het advies tot afwijzing van de subsidies een negatieve beoordeling van de literaire kwaliteit het kriterium is geweest, willen wij daarop uiteraard geen kommentaar leveren. Door het feit, dat wij voor boeken als literaire werkstukken subsidie aanvragen bij Uw ministerie, geven wij implisiet te kennen dat wij het oordeel over de literaire kwaliteit aan de hiervoor door U aangewezen instanties overlaten. Overigens is de laatste zin betreffende de drie dichtbundels ons niet geheel duidelijk geworden. Moeten we konstateren dat het pre-advies van de commissie over de derde bundel toch niet positief is geweest, of deelt de derde bundel in de negatieve beoordeling van de twee eerste?

Wel willen wij bezwaar maken tegen het feit dat bij de advisering over de verhalenbundel van Tr. Riemersma het tegenovergestelde kriterium is gebruikt. Immers, uit het door de Afdeling Letteren gestelde over de als zeker veronderstelde slechte verkoop van ‘dit werk’ moet worden gekonkludeerd dat Riemersma een voortreffelijk auteur is, dat daarom zijn boeken - als ze maar niet in een ‘eigenzinnige’ spelling waren geschreven - goed zouden worden verkocht, en dat zij op grond van deze positieve kwaliteiten zonder subsidie zouden kunnen worden uitgegeven. Zijn boeken zouden dus in geen geval voor subsidie in aanmerking komen, onverschillig of ze nu in een ‘eigenzinnige’ of in een ‘niet-eigenzinnige’ spelling zouden verschijnen. Volgens deze redenering zou Uw ministerie alleen friese boeken van ‘midden-kwaliteit’ mogen subsidiëren: bepaalde boeken komen niet in aanmerking omdat ze niet goed genoeg zijn, andere juist weer, omdat ze te goed zijn. Wij achten het geen vooruitgang dat de Afdeling Letteren zich wat onze boeken betreft, niet meer beperkt tot een uitspraak over de literaire kwaliteit, maar ook ingaat op de te verwachten verkoopresultaten.

[p. 276]

De kommersiële argumentatie voor de koerswijziging bij de Afdeling Letteren (eerdere boeken van Riemersma in Riemersma-spelling kregen wel subsidie van CRM) is overigens niet sluitend:

1.	de verkoopbaarheid van een fries boek is niet recht evenredig met de literaire kwaliteit; daarvoor is de groep literair geïnteresseerde lezers in het friese taalgebied nu eenmaal te beperkt;
2.	verhalenbundels zijn naar onze indruk minder goed verkoopbaar dan romans; Riemersma's verhalenbundels in gangbare spelling uit 1967 en 1970 zijn nog steeds niet of nauwelijks uitverkocht;
3.	het door ons aangevraagde subsidie zou even hoog geweest zijn en de geplande oplage even groot, als het boek in een ‘niet-eigenzinnige’ spelling zou zijn geschreven; wij zien geen aanleiding om voor een boek in spelling-Riemersma van onze gewone gedragslijn in dezen af te wijken;
4.	dit jaar verschijnt - In de gangbare spelling - een reprint van ‘Fabryk’, de bekendste roman van Riemersma, met subsidie van het FUF; wat het genre verhalenbundels betreft, subsidieert de provinsie o.m. een bundel van de zeer populaire schrijver Paulus Akkerman; maar ook romans als ‘Pake Sytse’ van Rink van der Velde waarvan algemeen verwacht werd dat het, in friese verhoudingen, een bestseller zou worden - en zelfs een reprint van diens zeer populaire werk ‘Foroaring fan lucht’ - komen voor een subsidie van provinsie of FUF in aanmerking; het uitgangspunt voor de subsidiëring van friese boeken in Friesland is dat een fries boek per definitie alleen met subsidie kan worden uitgegeven.

Overigens vragen wij ons af op welke konkrete gegevens de Afdeling Letteren zijn kommersiële konklusies heeft gebaseerd.

Tenslotte het kernpunt waar alles om draait. Met zijn kommersiële argumentatie houdt de afdeling zich feitelijk bezig met de vraag van het al of niet akseptabel zijn voor (een deel van) het publiek van bepaalde elementen in een literair werk, en niet met de kwalitatieve kant van die elementen in het literaire werk. Voor het akseptabel zijn van een boek zouden behalve de spelling ook relevant kunnen zijn alle mogelijke zaken van strekking en moraal van het werk, het meer of minder ‘eigenzinnige’ van de kompositie, etc. Ook elementen buiten het werk, zoals uiterlijk, meningen en levenswijze van de auteur - of zelfs het al of niet lid zijn van het Skriuwersboun - zouden voor de verkoopbaarheid van zijn boeken van belang kunnen zijn.

Wij zijn met andere woorden van mening dat de afdeling zich met zijn beoordeling van bepaalde elementen op verkoopbaarheid in plaats van op kwaliteit op bijzonder glad ijs begeeft. Waar nog bij komt dat de oordelen over dit soort zaken in de Afdeling Letteren nogal willekeurig zouden zijn en sterk afhankelijk van (te) subjektieve voorkeuren van toevallige leden van commissie en afdeling. Het zou in de praktijk neerkomen op een zeer subtiele manier van bijna-sensuur door het ministerie van CRM. Wij maken daarom prinsipieel en praktisch bezwaar tegen een dergelijke werkwijze, in het onderhavige geval en ook voor de toekomst.

Wij verzoeken U daarom het besluit over het al of niet toekennen van subsidie voor de verhalenbundel van Tr. Riemersma, zoals tot nu toe gebruikelijk, te baseren op een antwoord op de vraag of het boek voldoende literaire kwaliteiten bezit om voor een

[p. 277]

subsidie in aanmerking te komen

Hoogachtend,

namens de Koperative Utjowerij,

(A. Feitsma)