Trotwaer. Jaargang 8

[p. 108]

A. van Hijum.
Narsissus yn mineur.

Steven de Jong: Popkes tekenje.
K.U. Ljouwert 1975.

Narsissus, de tige moaije soan fan de riviergod Cephissus en de nymf Liriope, wie - sa wol it forhael út de Grykse mythology - net by steat leafde to fielen foar immen oars as himsels. De nymf Echo, dy't omdôch foreale waerd op Narsissus, naem wraek.

Sy krige Nemesis safier dat dy Narsissus syn eigen gesicht, yn in boarne wjerspegele, sjen liet. Narsissus waerd sasear foreale op himsels dat hy net mear by syn eigen byldnis yn de boarne wei to slaen wie. Hy iet en dronk net mear en is by eintsjebislút oan forhûngering stoarn.

Hy waerd dêrop yn in narcis foroare en sa heart elke narcis ús to herinnerjen oan it lot fan de moaije jongeman dy't syn namme oan de blom jown hat.

De morael fan dit âlde forhael soe wêze kinne dat it in goed ding wêze soe as de measte saneamde literatoaren (yn elk gefal de Fryske) har gedrage soene as de blommen en nea wer in letter publisearje soene. Hoewol, dy morael hat mei dit âlde forhael eins dochs net safolle to krijen.

Hwat hat dit âlde forhael dan to krijen mei de bundel popkes tekenje fan Steven de Jong?

Nochal hwat liket my ta as ik bygelyks sjuch nei it nou folgjende fers: (side 44).

yn de jierren fyftich
de tiid fan wetterstofbommen en
eksperimentele gedichten
wie ik in bleke puber mei
pûsten fan eangst
en dreamend fan in great frysk dichter

yn'e jierren sechstich waerd ik
net in great
mar wol in frysk dichter

en nou
wylst de friezen fleurich dounsje
op 'e lêste skossen fan har bistean

[p. 109]

 

bin ik

 

learaer nederlânsk

 

nei it forskinen fan ‘boekebrij 1973

 

de meast duffe figuer út 'e literatuerhistoarje.

It is my bipaeld folslein ondúdlik hwat ik mei dit fers fan dwaen ha. Ik kin ek min ynsjen dat immen oars as de dichter sels hwat mei dit fers oan kin, lit stean der plesier oan bilibbet.

De ynformaesje, dy't yn dit fers oanbean wurdt kin allinne mar ynteressant wêze foar de psycho-analitikus dy't bisykje moat de dichter fan syn Narsissus-yn-mineur problematyk en syn jild ôf to helpen.

Hwat foar it boppe werjowne fers jildt is faeks noch pregnanter útdrukt yn it fers dat stiet op side 29:

earder noch by de vivo yn gietsjerk
seach ik bauke de jong
samar nei safolle jierren
‘dû hast mei dyn nije hûs
it moaiste hoekje fan gytsjerk forpest’
sei er
‘en dat skriuwt oer it asfalt op'e singel’

as men dat heart
dan soe men suver it skriuwen der oan jaen.

Moat ik as lêzer nou yn opperste forwûndering de hánnen omheech stekke en sizze dat de dichter fan dit fers biwûndere wurde moat om't hy yn steat is syn hûs bouwe to litten op hwat ea it moaiste plakje fan gytsjerk wie, moat ik yn opperste ellinde my jiske oer it hier útsmarre om't de dichter it moaiste hoekje fan gytsjerk forpest hat troch krekt dêr dat rothûs fan him bouwe to litten? Ik wit net, ik fiel der noch it measte foar om de dichter mei to stimmen yn syn oprisping om it skriuwen der mar oan to jaen.

It frijhwat anekdoatyske karakter dat boppesteand fers hat komt werom yn it fers:

as ik yn Ljouwert kom
of yn grins
of yn amsterdam
ja sels yn bûtenpost
oeral
kom ik tony feitsma tsjin
dêr bin grif mear as ien fan

[p. 110]

Ik begryp út sa'n fers dat de dichter nochal hwat ôfreiziget.

En wanneer men verre reizen doet, dan kan men veel verhalen.

Mar dochs, hwat moatte je der mei. Ik, as lêzer wurd op 'e hichte steld fan it feit dat de dichter wol ris yn ljouwert, amsterdam grins en bûtenpost komt. Dat is aerdich foar him, mar it ynteressearet my net it minst. Hwat my oanbilanget mei hy nei futsjefinne, baffelt of de mokerheide ôfreizigje, hy mei soks ek litte oars. Hwat foar him jildt jildt mutatis mutandis ek foar t. feitsma.

Like anekdoatysk, en dan ek foar my feitlik oerstallich, is it fers ‘doe het zelf’ (side 52):

‘doe het zelf’
fan myn selsmakke boekerek
is it stikje planke mei:
L. Trotzki: Die wirkliche Lage in Russland
A. Hitler: Mijn kamp
J. Overduin: Hel en hemel in Dachau
G. Geissler: Een generatie zwijgt
H. Böll: Meningen van een clown
Y. Ypma: Friesland annis donini 1940-'45
S. de Jong: Joods leven in de friese hoofdstad
M. McLuhan: Mens en media
R. Kousbroek: Het avondrood der magiërs
en
A. Kuypers: Inleiding in de zielkunde
krekt 27 cm.

Ik wol graech oannimme dat dit de poëzy fan de sawntiger jierren yn Fryslân wêze moat mar it boeit my totael net en boppedat: de streaming dy't yn de byldzjende kunst minimal art hiet is krekt as de streaming dy't body-art hiet al hast wer opgien yn de skiednis. Ik krij by dit gedicht oanstryd om to sizzen dat it yn de boekekast fan ús dichter in greate rotsoai is en it stiet elk frij fan syn boekekast in rotsoai to meitsjen, mar soks fortelle je dochs net fierder?

Der binne lykwols yn dizze bondel fersen oan to wizen, dy't mei in minimum oan wurden in maximum oan sizzenskrêft ha.

In goed foarbyld dêrfan is nei mijn bitinken it fers dat stiet op side 42:

de stilte falt
yn wurden
op it wyt papier

[p. 111]

 

tear der in boatsje fan

 

foar ús togearre

 

 

 

wy sille ja

 

wy sille né

 

wy sille súver neat

 

wy blaze teare bûltsjes

 

as bern dy't mei de greate leafde

 

boartsje

 

 

 

ik sjoch dyn eagen fallen

 

fonkjend tusken it proaza

 

hastich teastend nei it lok

 

 

 

en ast dy útklaeist

 

en as neaken wurd

 

my oanrekkest

 

wês dan hiel stil en

 

fei de wurden fan 't papier

As ik sa'n fers lês kin ik net ûntkomme oan de yndruk dat yn de bundel popkes tekenje tofolle fersen steane. It moat dochs, soe men sizze, mooglik wêze ek it eigen wurk kritysk to hifkjen.