Trotwaer. Jaargang 6

[p. 126]

Daniel Daen
Op keamers

Op syn lytse keamer fan fjouwer by trije meter siet er nei to tinken. It brief koe him elts momint tusken tomme en wiisfinger ûntglûpe en op 'e groun deldwarrelje as in teken dat it barre moast. Hoe wie it mooglik dat dit birjocht nou krekt hjoed, de deis nei Sinteklaes, komme moast, en dat de film dy't er fan 'e middei sjoen hie, ynienen sa aktueel foar him wurden wie: ‘Cleo de cinq à sept’, in ûre fan dea faeks of wie it krekt oarsom? Hie er dan dochs in foargefoel hawn doe't er bisleat foar 't earst yn syn libben de middeisfoarstelling to bisykjen? De film hie him troffen, wis, mar dat joech gjin omstannichheit it rjocht om it théma fuortdaliks op syn eigen libben ta to passen.

Bûten wie de desimber-snie boartlik oan 'e gong. Syn each glied fan it ronfelige papier útdrukkingsleas nei bûten. It waerd skimerich, nettsjinsteande it wite gefecht dat de snie mei de opkommende nacht like to leverjen. Eltse dei hat de kanker yn him, tocht er, as er bilies jaen moat oan 'e nacht: it ivich weromkommend tsjuster.

Tagelyk skeaten him de rigels fan it brief wer yn it sin.

‘Mark, gean nei Anna astou wolste, se leit yn it sikenhûs. Se hat faek nei dy frege, koe blykber it kontakt dat se mei dy hawn hat min forjitte. Wy thús binne slim forslein nou't wy witte dat hja ûngenêslik siik is. Wy kenne elkoar net, mar doch it foar Anna’.

‘Doch it foar Anna’, it hammere him troch de holle.

Myn swarte skuon, tocht er, lit ik de brune útdwaen, it past net, en myn dûnkerreade strik. Ik moat foaral net út 'e toan falle.

Om sawn ûre sette er de fyts yn it rek njonken de yngong fan de ynterne klinyk. ‘Keamer 816 menear, fjirde etaezje rjochtsom de lange gong yn. Jo sjogge it fansels.’ - ‘Hoe liket it mei har, suster?’ - ‘Jo binne famylje?’ - ‘Né, in freon, mar in hele goede’, heakke er der hastich oan ta, as wie er bang dat er op ôfstân hâlden wurde soe. Se seach him eefkes ûndersykjend oan, in mingeling fan freegjen en meilijen. Doe krigen har eagen wer de biropsútdrukking: ‘Allinne famylje meije wy ynformearje oer de pasjinten. Freegje dy.

Yn 'e lift seach er hoe't de lêste snie op syn swarte skuon stadich taeijde, oant der gjin wyt mear op wie. Hy huvere en fielde him machteleas. Doe't er hoeden de kruk fan 'e doar fan keamer 816 omleech die, wist er dat er noch werom koe: ‘Né, net dy konfrontaesje mei in troch de dea oanfretten lichem’. Hy hie it gefoel dat er twongen waerd yn in spegel to sjen it byld fan him sels, dat him foarhâlden waerd.

Anna lei stil foar har út to stoarjen. As dizige skimen giene har de tinzen troch de holle. Mem soe skriuwe en Mark, soe er dan komme wolle? Sa lang koene se inoar net. It kamp hie koart west en boppedat hiene de lêzingen oer ‘oarloch en frede’

[p. 127]

in soad tiid yn bislach nommen. Dochs hiene dy koarte kuijers ûnforjitlik west. Se bitocht hoe't er har earnstich opnimme koe, freegjend oft se him net bigripe woe of koe.

‘Hast dat forhael fan Sartre lêzen, Anna, ‘de muur’?

‘Ja, gelokkich al, grandioas hoe't dy man skriuwe kin!’

‘Dat ek, mar dêr giet it my minder om. Hwat my opfoel wie foaral hwat er net biskreaun hat, mar dochs sa dúdlik út 'e ferve kaem, nammers dat men mei syn frijheit gjin rie mear wyt, ast' bigrypst hwat ik bidoel?’

Se wist dat se him dan prate litte moast en de nijsgjirrige spylje, ek al hie se al in formoeden fan hwat er sizze soe.

It kaem har wer helder foar de geast. De boskfiver, healwei de kuijer. ‘Lit ús eefkes sitte’. Syn bûsdoek op in sa'n egael en droech mooglik plakje en it biwegen fan har togearre om safolle mooglik it spegelbyld yn it wetter farieare to litten. Hwat ûnecht wie er mei bigripen as solidariteit en bleate minskelikens op 'e proppen kommen.

‘Fynst net, Anna, dat solidariteit mear is as it frijbliuwende geastlike kontakt?’ - En as it om twa manlju giet? hie se him ironysk frege, dy kinne dochs ek sokssahwat as solidair wêze?

‘Mar hoe kin ik echt mei dy prate as ik dyn hannen net fiel. As der ris ien wie dy't dat bigrypt, as ik siz dat it oars nearne om giet. Lit my de linen fan dyn hân lêze, de rjochter. Sjoch, dy twa lytse binne twa bern en dy greate dat is in gefaerlike syltocht dy'st meitsje silst. Ik leau net dat dyn libben maklik wêze sil; dy syltocht symbolisearret mear fan dyn libben’. - Hwat dan, Mark? - ‘Leaust my as ik sa foarsiz?’ - Leaust dy sels? - ‘Ik haw dy gave krigen fan ús mem. Mar by hwa 't ik it doch, dy moat der ek yn leuawe, oars giet it my as Jezus fan Nazareth’. - Hoe âld wurd ik? - ‘Om en de by de fyftich, of né, miskien ek wol sawntich, leeftiden bin ik net sterk yn’.

Doe wie it bigoun to ûnwaerjen en hiene se skûle by in ôflegering. Se hiene frijd fansels. Mar hwerom hie er har nommen? Wis, se hie it foarkomme kind, se hie it sels wold. En dochs wie der hwat yn har brutsen, it like dat syn sied dea en fordjer yn har siedde hie. Uneindich wurch hie se har tsjin him oan flaeike en earst nei in goed ûre, doe't de bui al lang sakke wie, wiene se opstapt. En Mark, hy fielde him skuldich.

Swijend hiene se elkoar oansjoen, gjin hân, gjin tút, ek gjin forwyt, inkeld ‘oant moarn, Anna’ - Nacht, Mark.

De oare deis hie alles west as tofoaren: freonlik, en twa jounen noch hiene se kuijere. En wer hie er it bisocht. Ik doar net, Mark. ‘Bist bang dat ik my forjit?’ - Né, dat net, mar ik doar net, ik wyt net hwerom, ik bin to wurch. It fielde har oan as gie it tsjin hiel syn natuer yn en doch hiene syn eagen har opmerklik

[p. 128]

earnstich opnommen.

Nou, in goed fearnsjier letter, soe it oars wêze tusken harren. Soe er har noch kenne wolle? Se streake har hân oer har liif. Hoe soe it der útsjen? Dokter hie har licht forwitend op 'e hichte brocht. ‘Moat dat langer noch?’ hie er har frege. It sil doch jou earste pasjint net wêze dy't soks oerkomt, dokter, en boppedat - se hie stûke - it wie de earste kear¹. Mar as dat nou it iennichste is hwat my skeelt, hwat dan noch? De tiid hat ek west om soks to dramatisearjen. ‘Akkoard, mar siz it nimmen, foaral dyn âlden net, hwant maklik sil it net wêze.’ - en op 'e nij hie er om wurden socht: ‘miskien sil it net libje’. Op har fragen hie er har nei formogen andere, nei't er sei, en doch: se wist it net. Mar Mark soe it nou einlinks witte. Al gie er der foar omlizzen, hja soe syn hân nimme sa't hy doedestiids harres nommen hie en him de berte fan in famke faeks foarsizze.

It klopjen op 'e doar skrille har wekker út har gemimer. Se seach dat de kruk súntsjes omleech gie, nei't se ‘ja’ sei. De doar stie op in kier nou.

‘Mark!’ - ‘Anna!’ - Eefkes mar inkeld it rimpen tikjen fan 'e wekker op it nachtkastke. Se seach hoe't er mei syn hâlding gjin rie wist. ‘Gean sitten, hjirre oan dizze kant, yn it ljocht, ik wol dy goed sjen kinne. En doch dyn jas út. Sjuch, dêr neist de waskbak is in heak.’

Doe't er syn jas ophong, seach er har yn 'e spegel lizzen; tear en kreas. Syn eigen byld moast er ûntwike as er har alhiel yn 'e spegel sjen woe. It is nou krekt as by de boskfiver, tocht er: boartsjen mei bylden. ‘Hoe is 't mei dy Anna? Ik krige it birjocht fan dyn mem datst yn it sikenhûs leiste. Allinnich, se skreau net hwat dy skeelt’. - Dat witte se ek net, de doktoaren, mar ik bin hjir ek mear foar ûndersyk. Ik wie altyd sa freeslike wurch en boppedat hâldt it faeks forbân mei....’ - eefkes drige se - soe se it bou sa ynienen sizze? Yn in ympuls pakte se syn hân. ‘Mark, is it noch gelyk tusken ús? Ik ha dy yn gjin moannen net sjoen, ik wist it net mear, hwerom lietste neat fan dy hearre: Mem hat út harsels skreaun; dat moatst leauwe, ik ha der net om frege. It moat dyn eigen frije wil wêze datst hjir komst, allinnich, ast’ fan my hâlden hiest, hie it oars west! - Hy seach hoe 't se hime, de tekkens biweegden fluch op en del en registrearren feilleas it ritme fan har siken. - Hwerom sa dramatysk fordomme, tocht er, God, hie ik har earste mar net west. - Hy fielde hoe't se syn hân op har mul lei, de tekkens fansiden skouwend. ‘Mark, as ik wer better bin, út it sikenhûs kom en dou krijste in brief en der stie yn: ‘Kom’, hwat dochst dan? - ‘Dan kom ik!’ - Hy sei it sûnder him to bitinken, syn natuerlike idelens joech it him yn. Hy soe him net kenne litte. - Mar hwerom... - ‘Ik doarst net, ik wie bang datst in hekel oan my hawwe soest, datst my sjen soest as immen dy't misbrûk fan dy makke hat.’ - Ast dat seiste, dan fielt it dy sels sa oan dus, misbrûk. En as ik nou siz dat ik it wold haw,

[p. 129]

biwust mei dy, hwat dan, bist dan gerêst? - Hy seach har oan, soe it kanker wêze? se seach der net nei út, wol broas, mar ûngenêslik? ‘Ja, Anna’. Hy tute har op 'e foarholle. Se socht syn lippen, mar hy ûntwiek har mûle bitûft. Se hie de dea by har. Né, it wie to riskant to bot to frijen. Hy like it net to merken doe't se hoeden syn hân nei ûnderen skoude. Mar hy liet it mei tsjinsin gewurde. Hy moast der foar oppasse net to yntym to wurden. - Mark, hwerom Hz ik dyn hân dêrre? Hy seach har net bigripend oan. Ynienen sloech se wyld de tekkens fan har ôf’. ‘Sjoch dan, Mark, sjoch it, hystearysk hast makke se har liif bleat. As in wjerljochtslach spjaltte it troch him hinne. Doe stiek er syn fûsten omheech. ‘Jezus Anna, dou bist net yn forwachting, it kin net! Hwerom gûlst nou? fordomme, Anna, siz it, hwerom gûlste? Hy patte har liif yn in refleks; noch ris en noch ris. ‘It is doch fan ús togearre?’ Hy fielde sels hoe ûnecht dy lêste wurden út him kamen. It soe fan har wêze ommers, sy soene elkoar meinimme. - Né, dat mei net, net dat gefoel fan forromming. - Dus Mark, wy moatte net, mar wolle trouwe? Flymskerp foelen har wurden yn him del. Se soe it net helje, ûngenêslik siik, gjin bernewein, gjin biningen foar 't libben, allinnich in widner en in protte meilibjen; of forwiten? Hy hifke en wifke. ‘Wis, Anna, wy trouwe, op tiid en ûre dystou stelst’ - 't plak? - ‘Dat hinget fan dy ôf’, ‘By need hjirre, mar dat sil wol net nedich wêze. Dou silst hjir net lang mear lizze tink?!’ - Hjirre yn 't sikenhûs kin it net. Mar hwat die it der ta, se wist dat er woe. - Dou kinst ommers rêstich fierder studearje, ik wurkje der wol by. Dan kinne wy der maklik fan komme. Allinnich de wenromte sil noch in probleem wurde, gjin flat hear, tink der om, in âld boargerhúske, in reidmatte, lytse finsters, it sil smûk wêze, wy moatte yn in echte folkswyk wenje. - ‘Wis, wis, yn in echte folkswyk, mar dochs net yn in huorrebuert?’ - ‘Om my, hoe echter, hoe better. - Hy seach hoe't har gesicht wyt úttriek. Foldien sleat se har eagen. - Se mei net deagean, it mei net. Hear, help har, - mar daliks korrigearre er himsels, fan God wie dochs neat to forwachtsjen, as er der wêze soe, tocht er sinysk. It bigreate him ta de teannen út: net dea. En dan? Hy stoarre nei de muorre: mènè, mènè, tekel upharsin: woegen en to licht achte; dêr kamen dy wurden dochs op del? In bernewein, biningen, in hûs yn in folkswyk leafst... Hy seach nei Anna; se sliepte. Gjin wûnder, deawurch moast se nou wêze. Se wie leaf, it hie minder treffe kind. Sa 't se dêr lei, earlik en forstânnich, bigripend faeks as de frou fan Willy Lohman. Sokke eigenskippen moatte dan blykber mei de dea bitelle wurde, tocht er. As der ien wêze soe, mei hwa 't ik it oandoar, is sy it. Har lange eachteisters pasten elegant by de fine eachbrauwen. In kreas gesicht hat se. Doe 't er it ljocht út die, biweegde se eefkes, súntsjes kroane se.

Bûten yn it ljocht fan in lantearnepeal foelen de snieflokken. Hy huvere doe't er syn jas fan 'e heak naem. It is better dat ik him op 'e gong oandoch, tocht er. Se

[p. 130]

moat sliepe nou. Hy naem syn agenda en skreau in pear rigels. It briefke skuorde er der út en treau it foarsichtich tusken har fingers. “Moarn kom ik wer by dy; dou slieptest ynienen, mar wyt dat wy byinoar hearre; hâld fan my en ha bitrouwen.

Mar ien nacht en dan sjugge wy elkoar wer”.

Doe roun er hoeden op 'e doar ta, foarsichtich glûpte er troch de kier dy't er him sels makke en stie yn it felle ljocht op 'e gong. In suster seach him forheard oan. Jo binne fier oer de tiid menear. - “Wis, mar ik moat in dokter sprekke”. - Dat kin samar net, en boppedat moatte wy hjir neat. Se wie al fuort, heftich yn 'e wjuk sketten troch syn hâlding sa't it like. Forstuivere roun er de gong del nei de lift en drukte op 'e knop.

“It is har net út 'e holle to praten, dokter, wy moatte trouwe en dan sil it ek. Boppedat sil ik it har net wegerje, it is myn plicht har net yn 'e steek to litten. Yn har sitewaesje hielendal net”. - Jo bigripe wol, menear van Meert dat it ûnforantwurde is om har yn kennis to stellen fan it sinleaze fan dit houlik. De klap soe to hurd oankomme. Se soe jo forlieze, it bern sil se forlern witte en dan harsels. Mar om nou yn dizze sitewaesje to trouwen... - “Se hie wol wachtsje wolt oant se út it sikenhûs komt. Mar jo hawwe har doe daliks al fornijd dat der minstens in jier mei hinne giet. Dêrom wol se nou hjir trouwe”. - En Jo, menear van Meert, hwat wolle Jo? Nou?!’ - ‘Ik trou mei Anna Aldersma’. - Jo hâlde fan har? - As ik ea fan immen holden haw en hâlde kin, dan is sy it. Lit dat genôch wêze’.

‘It klinkt nochal wifeljend’. - Mark wie him fan syn posysje biwust. Eartiids hie er heech opsjoen by akademici, mar nou't er sels foarderingen makke yn dy rjochting, moast gjin dokter tinke dat er himsels sedemasterje litte soe. - ‘Jo soene fansels sûnder mear ja sizze yn sa 'n sitewaesje. It is sa maklik om in oar fan út de eigen safe posysje de hillige bislissingen ôf to twingen as er der min ta sit. Ik bigryp jo winliken hielendal net; ynsté fan oanfurdiging en meilibjen gjin sprút fan bitrouwen fan jou kant. Boppedat, it giet der net om hwat wy tinke en fine dat it bêste is. It is faeks it lêste fan Anna dat se wierliken wol. It kin har net wegere wurde.’

It binaude Mark dat dy dokter him op 'e nij skerp opnaem. Hy seach hoe't er oerein gie en nei it finster roun, it net iens mei him sels nei 't it like. Doe draeide er him ynienen om en sei: Fansels, as dit houlik foar it libben wêze soe, hie jou bislissing net oars west, menear van Meert. Ekskuzes dat ik jou bislút sa op suverens ôfweagje woe. Hy joech him in hân - it ûnderhâld wie ôfroun. ‘Myn meiwurking hawwe jim en faeks...’, mar hy bitocht him en makke syn sin net ôf.

Fjouwer moanne letter, bigjin april, siet Mark op syn keamer. It wie al wer in moanne lyn dat it hiele seremonieel fan it houlik by wize fan greate útsûndering

[p. 131]

op in sikenhûskeamer syn bislach krigen hie. Troud man nou en in protte meilibjen. Anna har âlden hiene earst forslein west. - ‘Dit ek noch’. Mar sûnt se murken dat har dochter allinnich mar monterder en fleuriger waerd, hiene se Mark mear om syn rol wurdearre as dat se der him op oanseagen nei 't it like. Hy tocht oan it petear dat er fan 'e moarn mei dokter hawn hie. - Jou frou liket as troch in wûnder better to wurden, menear van Meert. Wy hiene har al opjown, sa 't jo witte. Doe't se hjir binnen brocht waerd, wie al ús hope forlern. As it sa trochgiet - se moat noch hwat oansterkje - mar dan kin se mei in pear wike thús wêze. - Hy hie yn 'e sûs west, mar al gau hie er himsels wer yn 'e macht. - ‘Mar dat is bûtengewoan, dokter. Allinne ik sil op koarte termyn wenromte fine moatte’. Dêr sil ik my foar ynspanne. - Doe 't er oerein gie, wiene him de wurden fan Anna yn 't sin sketten: ‘Yn in folkswyk’. - Hwat sizze jo, menear van Meert? - ‘Yn in folkswyk graech, dokter, in hûs yn in folkswyk, mei in reidmatte’. Foar 't er it wist stie er bûten. Doe 't er nei hûs fytste seach er in mem efter de bernewein, de man der syksokjend efteroan. It hiele tafriel griisde him oan. God noch ta, it kin net, it mei net, gjin oare froulju mear. Jouns as in útrangearre boarger mei toffels oan efter it buro by Anna op bisite, alle jounen weroan. Hwat moat ik, hwat moat ik, godfordomme? - Hoe neame wy de lytse poppe, Mark? It hie him op 'e lippen lein: ‘Memento mori’. Mar hy hie him bitocht.

Ik fordom it, ik doch it net, lit se der allinnich mar foar opstrûpe. Se hawwe my der ynrotsje litten en it bern is net fan my. De brief, de dokter, it is allegearre trochstutsen kaert. Forheftich klaeide er him út, de muorren kamen as bliksemjende platte flakken op him ta. Hy fielde him mislik. Yn syn ûnderklean gie er nei bûten en fielde 't yn him opstigen, koarjend bûgde er him foaroer.

‘Hwat mankearret jo?’ - In swier manljuslûd forbriek syn allinnichwêzen. - ‘Jo moatte yn 'e hûs gean, man en klean oan dwaen.’ - ‘Klean, noait klean!’ - mei beide hanne skuorde er himsels it himd fan 't liif. De man roun op him ta, woe him delbêdzje; der wiene nou mear, ek in buorman bykommen. ‘Anna wurdt better, hast it heard, Anna wurdt better. - Pak him! hâld him tsjin! Lit my gean, fordomme, lit my gean!’ - mar lûd skreauwend draefde er de strjitte út, heal neaken.

Anna siet allinnich yn 'e keamer. Doe't se ûntslein wie út it sikenhûs hiene se in hûs krigen, sy en Mark. It stie har nou klear foar eagen hwat der yn him omgean moatten hie. Se die har beide hannen gear en lei se op har liif. Se hie him fan 'e moarn noch forsekere dat it bern fan har togearre wie. Hy hie mei de fûsten op 'e spilen timmere. - Se gûlde. Op 'e taest griep se it boek dêr't er har sa faek oer fornijd hie: De dea fan in hannelsreizger' en bigoun to lêzen.