Trotwaer. Jaargang 6

[p. 54]

Mear as 29 antwurden oan Riemersma

Ik wyt net hwat Trinus Riemersma mei syn fragen oan my foar hat. Bytiden smeitsje se my wakker retoarysk, mar hawar. Hy skriuwt dat er graech andert ha wol en dat sil er krije. Ien ding moat lykwols foarop stean. Net alles hwat in minske, yn myn gefal ik sels, tinkt kin sa biskreaun wurde dat de ratio der by kin. Dat is nou ien kear sa en dêr is neat oan to dwaen, men docht, skriuwt en bitinkt nou ienris dingen dy irationeel binne.

Dêr komt by dat by alles hwat men skriuwt, tinkt my, men nea foar de folle hûndert persint wis fan syn saek is, altiten binne der dingen dy't foar jinsels noch dizich binne en mooglik al skriuwende en kritykûntfangende dúdliker wurde. Dêrom ek is it aerdich dat Trinus dizze fragen stelt, al bin ik hast wol flau fan syn Grifformearde Fraechlearen-styl. Miskien kin Trinus nei it lêzen fan dizze anderten krekt (?) omskriuwe of er it nou al of net mei my iens is en hwerom.

1.	Neam it dreaun wêzen, ynspiraesje, inerlike twang of hwat ek. Docht it der ta? (Né) Yn alle gefallen, it siet, sit, my fol mei tinzen oer de forhâldingen tusken skriuwer, literatuer, lektuer en mienskip, yndividu. It kin wêze dat krekt troch it to fol sitten, in to min ôfstân nimmen de saek ûndúdliker is, mar it koe net oars. Yn de selde snuorje ha ik al earder in soartgelikens opsteltsje skreaun mei de noch wiidweidiger titel Literatuer & Biweging.
2.	Ja en né, ik leau dat it der fan ôf hinget hoe't jo it leauwen en oare problemen biskôgje. Ik neam mar hwat fragen: Is God eat opium-achtichs? Is God sels aktyf yn 'e forhâlding ta de minske, of is soks kleare minske-pielen?
3.	Ik haw mei opsetsin oare problematyk net neamt om't it eintsjebislút dochs delkomt op de forhâlding minske ta himsels en minske ta mienskip en om 't ik net wyt hoe't G.J. 's leauwen wie, al hat EBF der in boekje oer skreaun en om't de forhâlding gerben abma- God foar my forburgen is.
4.	Né, mar ik bin dwaende mei in ûndersyk dêrnei, dat it komt ál. It sil oars net tafalle dat koart to hâlden. As men sjocht nei in boek as dat fan Emma Vorlat oer de Minske en de mienskip yn de literatuer fan de Foriene Steaten of Tony Tanner's City of words (ek oer de moderne literatuer yn de F.S.f.A.) wyt men genôch oer de swierrichheden dy't der lizze.

[p. 55]

5.	Ik bidoel al hwát oars as dat jo der fan meitsje. Ik sjoch it sa, en dat liedt ik ôf út it wurk fan mannen as (D.) Kalma, binammen op it skôgjende mêd, dat forlike mei de produkten fan de generaesjes fan it lêste part fan de 19e ieu, earst, sjoen mei de eagen fan in Jongfries, nei 1915 fan wiere literatuer, wurdkunst (!) praet wurde kin. Gysbert (tink oan Kalma' proefskrift) stiet hjir bûten. Lit my mar dúdlik wêze sa'n wize fan sjen bin ik it folslein mei ûniens.
6.	Jawol, mar nou mar net, it soe sa wiidweidich wurde.
7.	Ut har útspraken en út har redaksjioneel bilied.
8.	Idéalen bûten dy fan de Nasjoanalistyske Biweging en de ing-literaire (it Idéael fan Tsjerne en syn maten) sa as politike, idéologyske, sosiale, godstsjintige ensafh.
9.	Bygelyks: Fomeukte stêd yn smots. De nacht fan in leechrinner, as in lyts baeske.
10.	Under oaren de skriuwers fan de yn 9 neamde printwurken.
11.	Jo moatte hjir net oan nammen tinke, mar yn generaesjes fan skriuwers, generaesjes dy't op in bipaeld stuit nei foaren komme wylst in oare stiloanwei hwat trochpielt en súntsjes ôfstjert.
12.	Dat is nou in nije generaesje mei in nije streaming, my tinkt, (om it to relativearjen) in mear sosiael fielende streaming.
13.	Dy fan Benjamin Lee Whorf: Language Thought and Reality. Hy giet noch frijhwat fierder as ik tink sa't it is, mar fan my is dat wiete fingerfielen en fan him ûndersyk.
14.	Der is noch nea ien west dy't dat wjerlizze woe om de dea-ienfâldige reden dat se der noch nea by stilstien ha. It liket my dêrom wol goed om se (jo) fan dizze iepen doar biwust to meitsjen.
15.	Dat binne de generaesjes west dêr't ik fan hoopje dat se meikoarten ôfstjerre sille.
16.	Né, dêr haw ik gjin nocht oan, mar it moat net in toer wêze as jo bygelyks opera omnia wadmannis trochlêze.
17.	Om ien boek to neamen hwat my wol oansprutsen hat: Foroaring fan lucht.
18.	Sjoch andert 16,9.
19.	Ien dy't him net forantwurdlik en net ien fielt mei de mienskip dêr't yn en fan libbet. Kin ik yn de herten fan de skriuwers sjen, mar út it wurk fan party docht bliken dat hja solistyske pielers binne.
20.	It is in kwestje fan skael, in fraech as dy fan de farizëers mei harren: hwa is myn neiste. (Sjoch fierder it forhael oer de Barmhertige Samaritaen)
21.	Jawol, sjoch nei de Onedin Line, Peyton Place, Bartje, de KFFB, EO en VPRO ensafh.
22.	Ja foar mysels wol, al siz ik der fuort by dat allegearre net op eigen ban en boet optocht ha, mar troch it lêzen fan skriften en boekjes û. o. fan Marcuse ta dat ynsjoch kaem bin. Op groun fan dat ynsjoch is it fier fan my om in oar dat ynsjoch op to twingen, mar troch petearen skreaun en mounling kin in oar wol ta dat ynsjoch brocht wurde. It is gjin kwestje fan twang, mar guon dingen, bygelyks de net bisteande fryske taelpolityk, bisteane der nou ienris.
23.	Ik haw (noch) gjin ûndersyk dien nei de ynfloed fan de fryske boeken yn

[p. 56]

	fryslân en ik haw ek net biweard dat der in boek wêze soe dat per definysje fryslân ûnminskliker meitsje soe of oars om. In boek is fansels nea hielendal geweldich en nea hielendal prut.
24.	Né, om't it om in nije streaming giet. Faeks bisteane dy nije skriuwers al, faeks net. Sûnt hwannear is Tr. Riemersma skriuwer Trinus Riemersma?
25.	Ja. Dat is sa'n taelgebrûk dat elk (sjoch andert 20) it neikomme kin. Dat rekken hâldt mei it wêzen fan de tael, it kommunikaesjemiddel tusken de ik (as part fan de faek net bigearde) wy en de mienskip en hokker oar medium ek. Demokratisearre (min ofte mear): Boeken fan û.o. Poartinga, Akkerman elitér (min ofte mear): Boeken fan û.o. J. de Haan, Wadman.
26.	Waling-om seit by útwrydsk: opzichtig, uitheemsch; Buwalda c.s.: vreemd, uitheems; opzichtig. Ik bigryp harren ûnderskie ek net goed, dat lit my in neijere omskriuwing jaen fan útwrydsk neffens kfg: (to) fier socht, ûnecht, optocht. Ja, der sitte der gâns by de KFFB, mar ek Abma (beide) hawwe der in hantsje fan.
27.	Ja! is dat dúdlik genôch?
28.	Hwat ik bidoel wol ik noch wolris sizze, mar om earst de mearkar fragen ôf to wurkjen: a: né b: né c: né. Dus nu naar vraag 29:
29.	Leave Trinus, bigrypst it nou net of wolle jo net? Skriuwer en strider wêzen, tagelyk is net in èn èn, lykemin as der kristlik en iepenbier rekkenjen wêze soe. As it der op oan komt rekkenje se beide nei har ta. Sa is it ek mei de skriuwer as it der op oan komt skriuwt er as ienling mar fanút syn mienskip it is syn folk hwat him net foar de eagen stiet, mar achter de eagen sit. It is in mentaliteit skriuwer en strider to wêzen om meiinoar to arbeidzjen nei in fryslân mei mear libbens romte foar de minske.

KAREL FERDINAND GILDEMACHER