Trotwaer. Jaargang 5

[p. 219]

Tichelwurk
Grienewei 30 Ljouwert, 2-7-1973
Achte Laverman,

Jou stik oer Anne Hellinga's Twa Deade Sigeuners (Trotwaer 1973-1, s. 5 ff.) haw ik mei bilangstelling lêzen, binammen ek fanwegen de metoaden dy't jo brûke. Doe't ik lykwols fornaem dat dy metoade jo der ta bringt it aerdige prosesferbael op s. 35 ff. weilitte to wollen, haw ik jou metoade nochris bisjoen om oan 'e weet to kommen oft jou konklúzjes wier sa twingend binne as se by it earste lêzen lykje.

Neffens my sit him de oast yn jou ‘stelling’ op s. 7: ‘Yn Twa Deade Sigeuners ha wy to krijen mei in “plot of action” yn syn dúdlikste foarm: detektiveroman’. Dizze stelling wurdt troch jo net biwiisd, en dochs hinget der hiel hwat fan ôf! Jo ûntliene nammers jou noarmen yn it forfolch oan de karakteristyk fan de detektiveroman, of algemiener the plot of action^*).

Fansels is de fraech nei de noarm foar de evaluaesje wichtich. As de resinsint oantoant dat de skriuwer him net oan de rigels fan in biskaet genre (yn dit gefal de detektive) hâldt, wylst de skriuwer oare rigels foar eagen hie fan in oare genre, dan wurdt der moai byinoar lâns praet.

Nou is de ûndertitel fan Twa Deade Sigeuners: Forhael oer in plysje. Mei dizze ûndertitel jowt de skriuwer oan dat net it ta klearrichheit bringen fan de moard op de sigeuners de klam hawwe moat, mar de fraech hoe't in plysje it barren om sa'n moard hinne ûndergiet. (Jo kinne fansels ek in willekeurich segment út it libben fan in plysje biskriuwe, mar sa'n moard hat it foardiel dat it libben fan al den dei om sa to sizzen op in heger plan set, yntensivearre wurdt en tagelyk dat der in ramt ûntstiet dat it gehiel yn forbân hâlde kin). Yn dit kader is it hiel goed mooglik dat de skriuwer de gong fan it forhael ûnderbrekt om djipper yn to gean op de emoasjes fan de plysje, sa't dy ta utering komme by it lêzen yn 'e krante oer it hâlden en dragen fan kollega's, by it kontakt mei superieuren (sûnder humor, forg. de réaksje op it proses-ferbael, s. 113/114), mei de konkurrearjende rechercheurs, de pleatselike molkrider, ensfh. Sa komme ekperikopen dy't jo oerstallich achtsje, better ta har rjocht. En neffens my moat oan in ynterpretaesje dêr't in greater part fan it boek yn past, de foarkar jown wurde boppe ien, dy't der ta liedt dat hiele stikken oerstallich achte wurde.

Ik wol de saek ek noch fanút it negative wei bisjen: as Twa Deade Sigeuners bidoeld wie as detektive, is it wol in earmoedich gefal hwat de oplossing fan de moard oangiet. Dy oplossing is nammers frijhwat gewoan, mist elts forrassings-elemint. Lykas eltse deeglike polysjeman dwaen soe - stel ik my foar - giet plysje Meester nei hwa't it earst fan de moard ôfwisten en fan ien fan it groepke lju dat hy sa oerhâldt, efterhellet hy de fingerôfdrukken om sa de moardner to finen. Alles hiel orthodox en net bipaeld in plot foar in detektive.

*) Mei jou karakteristyk fan de detektive bin ik it wol iens. Forg. byg. U. Suerbaum, Der gefesselte Detektivroman. Ein gattungstheoretischer Versuch. Yn: Der wohltemperierte Mord. Hrsg. von V. Zmegac Frankfurt/M, 1971.

[p. 220]

Hwat part II: ‘de kontekst’, oangiet, soe ik - nei it foargeande - uteraerd graech punt B: ‘de soasiale rol as haedagint fan polysje’ it earst bihannele ha wollen, omt dat neffens my krekt it swiertepunt foarmet fan dit forhael oer in plysje.

Jou punt A: ‘Stânpunt tsjinoer sigeuners’ hat foar my as biswier dat jo net oantsjutte hwerom 't jo krekt nei dizze saek in ûndersyk ynstelle. Is dat allinnich omt de wenweinbiwenners sûnt de wet op de regionale kampen frijhwat yn 'e knipe (en ek yn it nijs) sitte? Fansels is it jou goed rjocht om hokker saek dan ek to ûndersykjen. Fröhliche Wissenschaft! Mar jo koenen alteast bisykje de lêzers fan it bilang fan dit ûndersyk to oertsjûgen.

Jou metoade ropt by my noch wol fragen op, binammen omt jo alle sitaten oer sigeuners op ien lijn ôfsette, sûnder to fordiskontearjen fan hwa't se komme. As ik út de útkomsten fan jou ûndersyk in advys foar skriuwers ôfliede moast, soe ik har riede útslutend progressive personages yn in roman yn to fieren, hwant oars wurdt de score op hwat ik nou mar de ‘Laverman-skael’ neam, negatyf. Of oars sein: jo lizze to maklik in rjochtstreeks forbân tusken dy mieningen fan de personages yn de roman en de miening fan de auteur, (al neame jo de auteur net mei safolle wurden op s. 19).

Mei groetnis,

S. SYBRANDY