Trotwaer. Jaargang 5

[p. 146]

Josse de Haan
Mikky Mous op 'e kleuretelevisy

- en nou wol ik fordomme gjin wurd mear oer dy rottige rotklok heare. oars slaen ik dat nije ûrwurk en dy derby mei de bile ynelkoar -

auke sloech mei de fûst op tafel. it théguod fleach alle einen en kanten út. syn wiif trees stoude de keuken yn en de beide lytse bern dûkten noch hwat fierder yn in hoeke fan 'e keamer, dêr 't se noch krekt mikky mous yn kleur op de nije televisy sjen koene, skrüten fleagen harren eagen soms even nei rjochts dêr't harren heit grimmitich siet te grommeljen.

hy balle nochris de fûsten en liet oppenij de twa stikken geweld op'e houten tafel delkomme. de douwen fleagen bûten út har hok, en in grauwe siperske kat skeat ûnder de hage. en it wie noch folle net genôch, hwant auke roun nei de muorre, raemde de trouwfoto achter glês fan 't bihang en bruts it hiele gefal op syn knibbels midstwa. de glêssplinters sylden de keamer oer. op 'e televisy gniisde mikky mous yn kleur him lyk yn syn gesicht út. doe roun er de keamer út, en gong ir doarp yn.

- hjirre man, achthûndert grauwe gounen, en de klok is foargoed forkocht. ik wol der ek noch wol in pear bankjes bylizze. sjoch, tûzend goune. hoechst se allinne mar op to nimmen en yn 'e bûse to stekken. sa'n priis makkest noait wer - de keapman stie breedút yn 'e keamer, en liet syn eagen fan auke nei trees, en fan trees nei auke glydzje. ast oan har lein hie, wie de keap slúten. dat koe er dúdlik merkbite. mar hy aksele tsjin, en spruts fan beppes en oerbeppes. sa'n ding koene je foar rúdige sinten net samar forkeapje. der siet ommers in wrâld achter. ien foar ien telde pretstra it jild werom yn syn beurs, en die to witten dat se der noch marris oer tinke moasten. hy knypeage even tsjin trees en stapte de doar út. auke sette de skeppe yn 'e groun en tearde de stive klaei nei de lofterkant.

fûleindich trape er op 'e lodde as stuts er syn wiif midstwa. dy goare rotklok, dat smoarge rúdige rotjild. sa'n slampamper ek, dy jochgum, bitellet in twa en in heal tûzend ast neat is. gewoan út syn festjebûse, en hy wraemde en wrotte al jierren, en moast syn klok forkeapje. allinne om dy frekte kleuretelevisy dy't trees sa noadich hawwe moast. dy slet. dy geile hoer.

lulk wâldde er syn klomp stikken op 'e lodde. ek dat noch. de poat hie wol yn pún wêze kind.

- auke moast ris heare. nou hat dy keapman, dy petstra, hjir fannemoarn al wer west om dy klok. hy woe nou al in trettjinhúndert goune jaen. en miskien wol er ek noch wol mear jaen. ik bigryp net dat wy in goeije tûzend goune oan'e muorre hingjen ha moatte dêr't wy neat oan hawwe. de bern wolle graech kleuretelevisy, en de oerbuorlju ha 't fannewike ek krigen. wy binne neat minder as sy. it is gewoan to gek. dat gebeuzel oer beppes en oerbeppes hinget my de strôt út. je keapje der neat foar. en boppedat, se fornimme der neat fan ast him forkeapest. of tochst fan wol soms? -

[p. 147]

auke wie fûleindich útfard tsjin dat skarlún fan in keapman, tsjin trees, tsjin de kleuretelevisy en de hiel kapitalistyske rotsoai derom hinne, tsjin dy proleten fan buorlju en gean mar troch. it wie allegearre ien greate forneukerij. de lytse man moast lytsman holden, dat wie alles.

dy klok bleau hingjen dêr 't er hong, dy soe net foar jild to keapjen wêze. en as trees dan sa graech kleuretelevisy ha woe, moast se it sels mar fortsjinje. se hie dochs sa'n brede rêch?

oan 'e oare kant wie dy klok neffens him ek folle mear wurdich as hwat dy fint op tafel dellein hie. goeije fryske klokken diene tsjintwurdich in soad jild.

elkenien wie der gek fan, en der bistiene noch mar in pear fan ditsoarte. hy woe der gjin wurd mear oer heare sa lang as er libbe. se koene har de bek mar hâlde, en oars soademiteren se mar op.

in pear dagen letter, nei't de bern him iderkear wer oan 'e kop sangere hiene oer dy kleuretelevisy, stapte er kwânskwiis nei jochgum, skilder by de graesje fan 'e frije tiid, mar boppe alles fisker en hanneler yn ieren en sinen. syn wurden wiene to tellen, mar hwat er sei, koe dan ek op in goudskael woegen wurde. in núver man miskien, mar immen dy't wol hwat idé fan klokken hie. dan koe er dat slemyl fan in pretstra mei syn bod fan goed tûzend goune alteast foar lul sette. - jo hawwe ek kleuretelevisy net jochgum. kinne jo hwat oer dy kleuren, of falt dat hwat mei? -

jochgum seach fornuvere nei de hounekop boppe syn stiennen dy't er ôfbikke. hy foroare net fan wurkhâlding en sloech gewoan mei syn jammer troch. hwat soe dy kloat wolle mei syn rare harsens? kleuretelevisy? hwer hie dy fint it yn 'e goedichheit oer. hwerom gong er net nei in goeije televisysaek? enfin, marris sjen hwat it wurde soe. hy bikke fierder oan syn tegels, en hold sydlings de kop boppe him yn 'e smizen. je soene ek mei sa'n fint ûnder deselde tekkens moatte as frou. hy rydboske derfan. at er jild liene woe, wie er fansels oant forkearde adres. dat moast er goed troch hawwe.

- dus jo meije der wol oer, moat ik oannimme. oars hiene jo wol it tsjinoerstelde sein -

jochgum skodde hwat mei syn holle, mar liet noch hyltiten gjin wurd heare. hy bikke troch, en yn syn gedachten hie er de kop fan auke foar de bile. binammen dy earen moasten hwat byfike wurde. hy gniisde yn himsels. kleuretelevisy, de keardel hie hast noch noait in wurd mei him wiksele, en nou woe er hwat witte oer kleuretelevisy. hy moast himsels forhiere oan 'e televisy, as ien fan de libbende rekwisyten. syn kop soe geweldich geskikt wêze foar it skerm, noch better as danny kaye of oare echte komiken.

auke roun hwat hin en wer, naem ris in ôfbikke stien, pakte in oarenien, bleau

[p. 148]

wer stean, flybke in rachel yn 'e hage njonken him, grommele hwat, mar sei fierder noch neat. jochgum kappe stadich troch. auke soe wol in skeet dwers foar de kont sitte, mar hawar, it soe fansels wol komme. mar jild liene koe gjin sprake fan wêze. de lofterklomp fan auke siet in nije kram om hinne teard. soks seagen je ek net mear elke dei.

- ik haw thús ek noch in klok hingjen. in âlde fryske sturtklok, mei alles der oan en der yn. hy rint noch ast slydjaget. fan myn oerbeppe, tocht ik. sok jild hingest eigentlik mar rinteleas oan 'e muorre, fine jo ek net jochgum? -

yn't doarp roun it fjurke al gau fan hûs nei hûs. auke en trees ha kleuretelevisy kocht. nou ja, kocht, gewoan ynwiksele tsjin de âld fryske klok. frjemd, mar wier. it is in great skandael. âlde sibel soe har yn har grêf omdraeije as se it wist. jouns koene je de kleuren hin en wer giseljen sjen. op it plak fan 'e klok hong nou in goar lyts rudich nijsoartich medel. hoe krigen sokke lju it yn 'e plasse! gewoan ynwiksele tsjin in kleuretelevisy. dan moasten je ek wol folslein idioat wêze. in âld erfstik tsjin hwat kleuren fan it greatkapitael.

- soa auke, hast dy klok ynruile tsjin in nije televisy, of hast him yn 'e tot woun? it wie oars in moaije âld klok man. in erfstik seker? hoe ha jimme dat yn 'e harsens krigen? soks krijst ommers noait wer -

auke luts de bek ticht, lulde hwat fansiden oer needsaeklike opknapbeurten yn 'e safolle jier, en makke dat er thús kaem. flokkend roun er de keamer yn, en ûnthjitte trees dat se soargje moast dat dy klok werom kaem. op hokker wize, koe him gjin miter skele. mar dy klok soe en woe er wer hawwe. ek al moast de ûnderste stien boppe. je koene je mei goed fetsoen net iens mear op 'e buorren sjen litte.

stoareagjend foel er del op in stoel foar de kleuretelevisy en forgappe him grimmitich oan in berneforhael. doe't er yn 'e rekken krige dat er nei de klok siet to knypeagjen, drukte er ynienen de knop yn. út dat ding, en it kaem ek net earder wer iepen as de klok werom wie. wyld sloech er mei de fûst op tafel. de klok ynwiksele foar in kleurebioskoop. it wie ek to mâl. dy smoarge goare rotteef ek, dy dweil fan in trees, dy opruijer. hwat moast dy geile slet sa nedich mei har fette kont mei in kleuretelevisy? hwat yn 'e goedichheit hie him bisiele doe't er it ding oan jochgum forkocht. hwa hie him oait twinge kinnen eat to dwaen dêr 't er sels net hielendal achter stie?

doe't er boppe kaem om trees ris goed it leksum to lêzen, om nou ris dúdlik to sizzen hoe't de sitewaesje lei, dat it doarp him gewoan foar gek sette, wie se al dwaende harsels hwat op to tutsjen. se soe bisykje jochgum sa fier to krijen en jow de klok werom. famylje wie ré om de twa en in heal tûzend foar to sjitten. in heal ûre lyn hie se it allegearre biskille. har mantsje moast der fierder mar net

[p. 149]

oer yn sitte. en se glimke him yn har hiele neakene evasteat waerm oan.

neaken roun se op him ta, en auke fielde lykas altiten syn lulkens sakjen. de mânske boarsten, as moalsekken foar him, de dûbelde kont en dat útsakke liif, it hold him allegearre iderkear wer yn 'e bisnijing. boppedat hie se hjir en dêr hwat parfum sipele. dit smoarge geile wiif, dat him de klok ûntfytmanne hie, koe er net sûnder, gjin dei, gjin menút. hy fielde it, hy soe har ynelkoar huffe kinne om hwat se die, mar har lichem koe er net sûnder, soe er ek nea misse wolle. rimpen lei er har del, en naeide har as in beest. as in wylde houn op 'e heide.

- it is net bêst mei auke. hy yt en drinkt net mear sûnt de klok forkocht is. ja wier, jochgum, jo moatte ús de klok werom forkeapje, oars giet auke in raer hounegat yn. sliepe docht er ek al net mear, hy is gewoan ûnwennich, it kin syn dea wol wurde. en dat wolle jo dochs net op jou gewisse hawwe wol? - trees siet mei de skonken wiid útelkoar spraet tsjinoer jochgum en syn frou. de guodkeape parfum binaem him hast it sykheljen. mei forbjustering liet er syn eagen oer it protsje fleis foar him gean. moast dat figuer de klok weromkeapje, mei útelkoarspraete skonken en tredderangsrûkwetter? doarde dy lul fan in auke mei syn hounekop net sels by him to kommen, wie't sa leffert dat sy it opknappe moast?

deaearnstich wiisde er op 'e klok dy't de keamer opfleure mei syn wiis foarkommen en fortelde dat de klok net werom gean soe. forkocht wie forkocht, en boppedat wie er ek net mear frij, hwant oaren hiene der al opsje op.

hy seach har mûle forlûken, de spieren fan 'e billen waerden slopper, en it liek oft se as in pudding ynelkoar dondere. in ûnder hypnose steand lyk dat út 'e sliep wekker makke waerd, lykas poe dat sa treflik forteld hie.

ien stik fleis, fet, bonken, bloed en stront. hy húvere der fan. hoe koene je dy oait by je yn't bêd forneare, om jins siken to binimmen. dy domme dieren.

derút mei dat spul, en noait wer in poat oer de drompel.

- auke, moatte jo goed heare, wy as plysje kinne hjir fansels ek neat oan dwaen. jo hawwe dy klok forkocht, en dêrmei alle rjochten forlern. op 'e letter fan 'e wet sjoen, soene jo ek noch in fjirtjin persint beeteewee bitelje moatte. mar lit dat nou mar foar hwat it is. wier? wy binne net forantwurdlik foar jou dieden. yn't ginnerael yn elk gefal. it is jou eigen frije bislissing west, net wier?

wy steane mei lege hannen, en bliuwe dat ek -

in pear wike letter brocht de post in briefke mei in reklame foar goeije nije fryske sturtsjeklokken. de priis lei om en de by de fiif hûndert goune neffens de folder.

auke skuorde it papier midstwa en roun luik it hûs út. mear as in ûre siet er skeef njonken it hûs fan jochgum yn 'e ûnderwâl. mei in skean eag koe er de

[p. 150]

klok - syn eigen klok - hingjen sjen. hy flokte oan ien tried wei súntsjes foar him del, en bisocht in middei to finen it ûrwurk werom to krijen. lokkich hie er him noch net forkocht, hwant dan wie't fansels hielendal hopeloas.

hoeden slûpte er letter troch de buorren. it liek him ta oft elk nei him seach, en achter syn rêch om gniisde. hy hearde it ommers elke dei yn syn earen lústerjen: ‘auke is de klok yn reparaesje? auke is de klok yn reparaesje? hwat sil dat kostje? hwat sil dat kostje? forkeapje de nije televisy mar. forkeapje de nije televisy mar. of wol trees dat net lije? of wol trees dat net lije?’

dagenlang hiene de jonges dat ferske songen. oant er ien sa'n oplawibus forkocht hie, en se opholden wiene mei sjongen. mar elke dei koe't fansels wer oppenij bigjinne. elke dei moasten se, mar binammen hy, op har tellen passe. elke dei wer oan.

- jonges, tink der om, fuort, fuort, hy bigjint to sjitten. hy hellet de buks út it hok. foarút, allegearre forspriede, achter de húzen, de hagen en yn de gloppen. as er gelegenheit krijt, sjit er ien fan úzes in kûgel yn 'e bealch -

de jonges fleagen útelkoar en doe't auke even letter yn 'e doar kaem, en trees mâlbearend achter him stie, koe er de buks allinne mar tsjin de loft ôfgean litte. der wie gjin houn mear to sjen. achter de gerdinen fan 'e buorlju koene je de skaden fan minsken hin en wer rinnen sjen. elkenien wie fansels binije.

yn 'e tún stie in boerd dêr 't op skildere wie dat ‘ús pake syn klok dochs sa alderivichste moaije klok west hie, oant er him forfretten hie oan it jild’. auke raemde it boerd út 'e groun en lies de tekst. op itselde stuit, as wie't in goed yn 'e stringen sittend koar, bigounen de jonges meielkoar it ‘ús pake syn klok wie in moaije klok’ to sjongen. auke skuorde de tekst oan flarden en raesde dat er har noch wolris krije soe. hy soe harren de bonken brekke, en mei in stien om 'e hals yn 'e dyksfeart forsûpe as er har yn 'e kladden krige. fûl luts er de bûtendoar achter him ticht. de jonges kamen byelkaor op 'e buorren.

- ik bin in klok, ik bin in klok, ik bin in âlde fryske sturtsjeklok -

- jonges, ik haw in moai plan. dit hellet allegearre neat út. wy meitsje fan geef ikehout in mânske houten fryske klok nei. en dy sette wy dan by auke op in donkere nacht yn 'e tún. op 'e rúten skilderje wy deselde klok mei hurddroechjende ferve. dan silst de moarns nochris hwat bileve. miskien ramt er de hele keet wol ynelkoar. wy hawwe noch in goed wike de tiid hwant dan is it nijjier. akkoard? -

- né, jo moatte even goed neitinke hwat der allegearre bard is. jo binne in gewoan mins lykas wy hjirre. en de tiid is net sa wichtich. jo meije net mear oan de klok tinke -

- auke, dêr is dyn klok wer. auke, dyn klok is dizze nacht werom kommen.

[p. 151]

hy wie ûnwennich, noch folle ûnwenniger astou oait west hast, auke, de klok is wer werom..... -

- jo hawwe wier, wier net ien dea makke. jou sénuwen binne allinne in bytsje trochinoar slein. soks bart wol mear by gefoelige figueren by it wikseljen fan it jier. jo moatte de tiid gewoan forjitte. de klok is net wichtich -

- auke, de klok is wer werom -

- hwer is myn bile, ik slaen jimme allegearre ynelkoar -

- auke, forniel de nije klok nou net -

- dêrre dokter, dêrre hinget myn klok, sjoch mar -

- jo moatte nou rêstich wêze. klokken lige de tiid -

- né, ik liich net, dat is myn klok -

- auke, hâldt de holle heech. de klok is wer werom -

- ik ram jo ynelkoar, dat is myn klok, siz ik jo -

- jo moatte jo ûntspanne. kom, ik draei de televisy even oan. mikky mous is derfoar. yn kleur -