Trotwaer. Jaargang 2

[p. 50]

[p. 51]

P. Akkerman / Yn it net fortiisd

Foar de nacht hiene se Endelman fan 'e seal riden. Dy moast hjir as dêr oars sliepe. Se seine dat er fêstboun waerd. Dat mocht ek wol. Endelman gyng der nachts ôf, de hiele seal yn ûnstjûr. Nou lei er earne allinne op in keammerke. Doe't se him fuortrieden kaem er ek noch yn it forhef. De susters koene gjin genede. Dan moast men net by de susters wêze.

Sliepe. Hoe soe er net sliepe wolle? Hy moast ek mar kinne. Hy wie sa wekker as ien. Alle nachten lei er wekker. Hoe soe er rêstich sliepe kinne wylst Jehanne oeral allinne foarstie en tasicht hâlde moast op trije feinten? Mar wakker roppe, wy rêdde ús wol. It giet bêst. Jehanne rôp him in bytsje al to lûd. Hy woe hjir net mear, dit moast hurd, hurd ôfrinne. Sa gau mooglik nei hûs. Dokter mar sizze, kalmoan Anema, sa fier binne wy noch net. Dokter hie maklik praten, dy hie gjin holbrekken oer in garaezje mei trije feinten. Hja moasten him fortelle hwa't dokters wiene!

Hoe hie de eigen dokter him hawn? Jo hawwe it oan 'e mage Anema, jo moatte opnommen wurde en opereard. Hy hie der lang tsjinoan hongen om't er thús net mist wurde koe. Fuort dan mar, dan bin 'k fan 't lijen ôf. Opereare. Se operearden sahwat. Mage leech pompe en kalkwetter drinke, dêr bleau it by, se kikten net oer operearen. De mage hie 'm deljown, dat wol. Hie de eigen dokter dat net sjen moatten? Dan hie er thúsbliuwe kind.

‘Kin 'k nou nei hûs dokter?’

‘Nou né Anema, ik haw dokter Jelting frege, dy sil ris nei jo sjen.’ It moast him allegear mar goed wêze.

Dokter Jelting, al sa 'n moai-prater. Hy sloech him mei in lyts hammerke op 'e knibbel en ûnder de foet. By syn witten hie de mage noch noait yn 'e foet sitten. Neitiid in ding om 'e holle mei triedden en lampkes. En mar freegje, op it ûnfatsoenlike ôf. Het 'm nou hûndert kear dokter wêze, dêrom koe't noch net alles lije.

[p. 52]

‘Deis mar hwat omstappe. It jowt hwat ôflieding.’

It wie my de ôflieding wol. In tafel fol kranten en de forhalen fan Jansma mei syn beide krukken dêr't er gummydoppen ûnder hie. Rintleas omhingje wylst thús de boel mooglijk yn it hûndert roun. Men soe by de muorren opfleane.

Mar hy bleau hjir net, it hie nou moaijernôch west. Dokter Jelting mei syn fluenske praetsjes.

‘Dit is jou plak net Anema’. Dêr fleure 'r fan op.

Mar sûkerswiet sei dy dokter der efteroan: ‘Ik wol jo graech in skoftke yn 'e klinyk ha’.

As er gek wie! Hy soe him opslute litte yn in klinyk. Se moasten net miene dat him alles goed wie. Hy soe har klinykje!

De suster op har rubbersoallen troch de doar. Bekius moast fansels wer drinke, dat wie nachts stielen wet. In misliken gedoch. Liet him jouns drinke, hwat hoegde dat yn 'e nacht?

Kramer praette al wer yn 'e sliep, dat wie ek alle nachten it selde. Jaling snoarke. Dy mekearde nou fan alles. Hiele dagen krimmeneare, der wie in bytsje dêr't er net oan laboarearde. Mar ite as in slatter en sliepe as in baerch. Sa'n ien soe 't slim ha!

Mei't it ljocht op kaem skeat er kjel oerein. Hy hie dochs sliept. Waskje. Hwat wiene dat foar kluchten om jin to waskjen by nacht en tsjuster? Hy hie al fakernôch sein dat er himsels wol waskje koe. Der wie gjin forwin. Dat wie nou in sikenhús. Krekt de sliep troch de lea en se makken jin wekker.

It wie my it sikenhús wol!

‘Lekker sliept Anema?’

‘De hiele nacht gjin wink yn 'e eagen hawn. Krekt de lêste healûre krige ik de sliep troch de lea en dêr komme jimme oan’.

‘Ik sil hurd oanmeitsje, dan hawne jo noch in moai skoftke foar de thé’.

‘Hoe soe'k noch shepe kinne minske? It is hjir aenst fiif ûre, dan bin 'k der thús al ôf’.

‘Jo binne hjir net thús’.

‘Siz dat wol!’

De greate lampen gyngen wer út. Hy skikte toplak. De waermte fan it lichte tek wie him noflik oan 'e lea. Yn 'e fierte hearde 'r Jaling en Kramer praten. Hy sûze wei mar waerd narre fan wylde dreamen. Mei in skreau waerd er wekker trochwiet fan swit. Dwyl seach er om him hinne. Jansma syn auto stie yn 'e brân......... In dream en hy trille oer alle lea. Dan koe men noch better wekker lizze.

[p. 53]

De suster kaem mei bôlle en thé. ‘Yt lekker hearen’.

Kramer joech 'm oerein. ‘Sil 'k mar foargean?’ Kramer bidde lûdop. Dat die er alle dagen, hy hie't sels oanbean. Net ien dy't biswier makke, Bekius ek net. Sels sei er dat er net oan godstsjinst die, mooglik miende 'r wol dat it by it sikenhús hearde.

‘Ik haw in bytsje sliept fannacht’.

Dat wie Jaling wer fansels. In oar út 'e sliep hâlde mei syn gesnoark en dan sok praet. Mar net nei hearre, oars wie 't iten him oer.

Hoe't it nou thús ris wie. Wiger moast alles regelje. Woene Klaes en Jentsje sizzen fan him ha? Dêr woe er net mear oer ynsitte, hy soe't sels wol sjen. Hjoed kaem Jehanne, dan moast er 'm goed hâlde. Neat blike litte, oers wie de kaert forjown. Hy moast mei oerlech towurk gean.

Klinyk. As sa'n dokter dat yn 'e holle hie moast it fansels trochgean, sa wiene dy dokters. Mar hy wie der ek noch!

De moarn foel him lang. Hy hong yn 'e konverseasjeseal om, de piip oan. Hjir siet er foar gek, wylst de jonges it thús net neikomme koene. En dokter praette fan 'e klinyk!

Middeis kaem Jehanne, hy lei op bêd. Al sa'n útfining, as der bisyk kaem waerd men op bêd treaun.

‘Hoe is't jonge?’

‘Sa bêst as hwat. Myn mage mekeart neat oan, ik tink dat ik hast nei hûs kin’.

De ûre foel him lang. Tomûk seach er út en troch nei de klok.

‘Moatst de bus net forsitte’.

‘Ik gean in bus letter nei hûs. Wiger woe graech dat ik hwat meinaem fan Mebius. Hy hat der oer skille, se soene it klear lizze’. Dat ek noch. Nou soe se sitten bliuwe oan trije ûre ta. En hwat moast Wiger fan Mebius ha? Safolle saken die er dêr net mear mei. It waerd al tiid dat er nei hûs gyng.

De lêsten wiene al fuort doe't Jehanne oerein gyng. It soe dan dochs wêze. Mar krekt wie de doar efter har ticht doe't er al by de kast wie om syn klean.

‘Jo koene it wol drok ha’.

Jaling mei syn smeulsk praet. Neat sizze.

Hoe soe er nou? De tas meinimme? Stean litte, dy tas roun net fuort. As er 'm meinaem soe't opfalle. Nou kalm bliuwe.

Mei stive skonken roun er de lange gong del. Gjin suster to bikennen. Se soene noch oan it thédrinken wêze.

Sa, de hoek om. Hy kaem foar tichte glêzen doarren. Nou wie er de

[p. 54]

forkearde kant útroun, hoe koe er sa ûnnoazel? Hurd werom. Sa kaem er by de ûtgong. Nou moast er gewoan rinne. Naem dy keardel yn it glêzen hokje him op? Net sjen.

Hy wie bûten!

Nou trochrinne. Earst bûten it stek op it tegelpaed, sykhelle 'r rommer. Skou seach er om. Soene se him neikomme? Gjin mins to sjen. Hy bigoun hurder to rinnen. Net to hurd, net to hurd. Ut it sikenhûs wei koene se 'm noch sjen. As er earst mar om 'e bocht wie. Hy moast de stêd yn, weiwurde yn 'e drokte, dêr soene se 'm net licht fine.

Ek op 'e Nijstêd seach er út en troch noch skruten om. Hwat soe er nou? Yn in greate winkel gean? Hy hoegde dêr neat to keapjen en soe net opfalle. Mar as er bikenden trof? Ien fan 'e susters koe dêr wol oan it winkeljen wêze. It wie net heal to aventûrjen, hy koe yn in fûke rinne.

Hwer moast er hinne? Jehanne gyng mei de healwei fiven bus, hy moast in ûre letter. Hjir tusken de minsken omdangelje wie ek net fortroud, hoe maklik koe er gjin kunde treffe?

Hy gyng it Nau del en bilânne yn 'e Heechstrjitte. It wie dêr útstoarm, hjir soene se him net siikje. Hy seach by de huzen op.Café.

Biret gyng er troch de doar dy't efter him ticht sûgde.

In tryst sealtsje dêr't twa manlju oan it biljerten wiene. Frjemden. Dy soene net freegje hwat er dêr die en hwer't er wei kaem. In snústrige kaslein kaem efter de taep wei. ‘Wat sal't weze buurman?’

Fansels, hy moast hwat nimme.

‘Mei'k in kop kofje?’ It wie't earste dat him yn sin kaem.

‘Dat sit wat moeilijk. Jou mutte rekene myn frou is net thús, dat jou begripe wel........’

‘Jow dan mar in glês bier’.

Ien fan 'e biljerters sloech de mûle der ek noch yn en sei dat er thús wol kofje krije koe.

‘Kyk ris an’. De kaslein sette it great glês bier foar him del. It griisde 'm oan. Noait krige'r bier of drank, it koe net as men in soad op 'e dyk wie. Hy naem in foarsichtige slok en koe wol kokhalzje. Neat skine litte. Hy soe't wol op krije. Tiid genôch.

Hy krige in krante fan 'e tafel. Net dat er lies, it wie allinne mar dat er net hoegde to praten.

Naem dy iene by it biljert him op? Liet dy fint him mei syn eigen

[p. 55]

dingen bimuoije, hwat hoegde 'r him sa to biloeren? Hy forskûle'm efter de krante. Hwat bigrommelen se dêr? Hiene se it oer him? Hja koene 'm neat bylizze, se wisten net hwer't er weikaem. O ja, syn bier. Hwat mochten se wol net tinke as er it stean liet? Mei lijen krige 'r it op. Koe er nou sitten bliuwe mei dat lege bierglês? Dy fint efter de taep seach syn kant út. Gjin bier wer, hy soe't net troch krije kinne. Hwat moast er dan ha? Hy koe ek fuortgean, wer de stêd yn. Né, né, dat die er net. Yn it sikenhûs soene se him al misse. Hwa wit sieten de polysjes al net efter him oan.

Foarsichtlich loerde 'r oer de krante. De kaslein hong tsjin 'e taep as wist er net iens dat er in klant hie. Dat soe er net witte! Hy moast net tinke dat er 'm forrifelje liet.

‘Mei 'k in konjakje?’

Hy waerd kjel fan syn eigen lûd. Konjak. Nou ja, hy moast dochs hwat. Bier koe er net mear sjen. Konjak gyng tominsten net by't glêsfol. Nou net yn ien kear opdrinke. Tiid dwaen.

Wie 't noch net letter? It duorre noch wol grou oardel ûre ear't dy bus gyng. Ofwêzich seach er nei it bihindich romerke. Yn ien kear stiek er it út. It brande'm yn 'e kiel, de triennen sprongen 'm yn 'e eagen. Hoe koe er nou sa sleau en drink it yn ien kear op? Hy kipe om 'e krante, net ien dy't it sjoen hie. Hy hie't smoarch guod net ha moatten efter dat kâlde bier oan. Aenst seach dy fint wer dat er syn romer leech hie. It swit briek him út. Nou soene se wol om him siikje. Alles soe yn it gewear wêze. Se soene 'm dochs net omroppe foar de radio! Mei glêzige eagen stoarre 'r yn 'e krante. Dokters wiene ta alles bysteat. Dan soe elk nei him útsjen, polysjes net allinne. Wie der dan noch wol forwin?

‘Sil ik in bearenburch?’

Hy moast hwat bistelle, oars soene dy oaren erch yn him krije en bigjinne to freegjen. Hoe let wie't nou? Hy moast net to gau nei de bus. It moaiste soe wêze dat er sa ynstappe koe. De susters soene raer sjen dat er har sa to fiter hie. Dokter pûr fansels, hy moast mar wer goed wurde.

Foarsichtich nipte 'r oan 'e romer. Hy wearzge fan 'e rook allinne al. Wie dit ek in herberge dat se net iens kofje hiene?

As se him nou founen? Dan gyng er regelrjocht nei de klinyk. Efter traeljes fansels om't er útnaeid wie. Mar se hiene 'm noch net!

Oanienwei seach er nei de klok. Koe er steat meitsje op dat ding? It like wol oft der in bocht yn 'e iene wizer siet. Dan moast er wol yn it wyld rinne. Soe er nei de tiid freegje?

[p. 56]

Né, né, nou moast er de holle koel hâlde en gjin domme dingen dwaen. Neat freegje, oars kaem fan it iene it oare. De holle wie him dwyl en licht, de fuotten fielden 'm swier as lead. It soe fan 'e waermte komme. Hwat hoegde dy kaslein sa ûnsinnich to stoken? Oars moast er dy kant mar út. Wif gyng er oerein, swier hong er op it taffeltsje. As er witten hie dat it hjir sa gleon wie, hie er oars plak socht.

Nou kalm oan. ‘Ho, fader, dat gaet su net. Salle we eerst maer niet eve rekene’. De kaslein hie 'm by't skouder. De biljerters hâldden mei har beuzichheit op. Skou en forstuivere seach er om, it hert sloech him wyld. Hy tocht net oars as dy fint woe him ynrekkenje. Doe kaem it him yn it sin, bitelje fansels.

‘It is ommers ek sa, ik stie der net by stil’. ‘Dat kan foorkome nou?’ sei de oare spotsk. By 't biljert waerd lake. Hy bitelle mei in tientsje. ‘Lit mar gewurde’. Doe sylde 'r der út.

Bûten!

Dêr wie er oan in great gefaer ûntkomd! Kaem dy keardel him nei? Hoe koe er fuortgean sûnder to biteljen? As dy man de polysje der yn kend hie........ Dêr moast er net oan tinke. It wie krekt goed gien. As er earst mar feilich yn 'e bus wie, dan koe 'm neat mear oerkomme. Hy skou oer it tegelpaed, deun by de huzen lâns en seach oanienwei om.

Hoefolle wisten nou al net dat er útbrutsen wie? Hoefolle moasten al net om him tinke? Hy hie se allegear forrifele mei't er nei dy herberge gien wie, mar hy wie der noch net.

Hy wie de Prins Hindrikstrjitte al troch doe't er kjel stean bleau. As der nou ris in polysje by de bus stie? Hy moast mei liepens towurk gean. Hy stie forside efter it busstation. Ear't er om it hoekje kipe, seach er alle kanten út.

De bus stie der al, hy hie 'm krekt op it each. Gjin polysje to sjen. Hy kaem jusjes fierder foar it ljocht. It koe in falstrik wêze, men wist it noait mei dat folk.

Yn in sjutteldrafke stroffele 'r oer de tegels, as wie er bang dat er to let kaem.

‘Net al to hurd, de tiid is uzes meiinoar’, sei de sjauffeur. ‘Eerst mar in kaertsje’.

‘Hwat oars, earst in kaertsje’.

Hy seach om him hinne. Gjin bikenden, ek gjin polysje. Noch hymjend gyng er sitten. Dit hie er rêdden. As der nou mar net mear yn kamen. Hwat hoegde dy lange fint him sa op to nimmen? Hy

[p. 57]

joech 'm foaroer, de holle foardel. Frjemd dat er noch sa dwyl wie. In nacht goed sliepe, dan soe't wol oer wêze, as er earst mar thûs wie.

De sjauffeur sette de motor oan. Nou mar ride. Hwer wachte 'r nou op? Dêr kaem noch ien oan. Soe......? It wie in frommis, dêr hie er neat fan to duchtsjen, se soene gjin frommis efter him oan stjûre.

Se rieden! Hy doarst wer opsjen. Nou gyng er nei hûs, net ien dy't him mear keare koe. Hy hie se allegear to glêd ôf west.

Ynienen skeat er rjocht. Soene se de polysje op it doarp net opdroegen ha dat er nei him útsjen moast? As Westra by de bus stie to wachtsjen roun er him sa yn 'e earmen. Dan wie der gjin forwin. Dêrom wiene se him net neiroun. Hja wisten wol dat er mei de bus gean soe. Hy siet yn 'e falle.

Mar wachtris! By de earste halte, alhiel op 'e ein fan 'e buorren, drukte 'r biret op 'e knop. Lichtfuottich stapte 'r út. Westra soe by de oare halte stean to blaubekjen. Dy moast mar moai stean bliuwe. Se moasten net miene dat er foar ien gat to fangen wie. Hy soe de buorren mije. De Efterwei lâns kaem er ek wol thús.

Fuort by hûs krige 'r in nije skrik. As der nou ris ien fan it sikenhûs by him yn 'e keamer siet?. Hja koene der ien hinne stjûrd ha.

Dan.... Wel, dan stjûrde 'r him der út. Hy wie baes yn syn eigen hûs. As se him wieten dat er út naeid wie, soe er sizze dat se der better om tinke moatten hiene. Dan kaem it op har eigen holle del. Hy gyng by Jouke' Pitertsje troch de steech. It lêste eintsje draefde 'r. Hurd yn 'e hûs, de doar sloech er fûl efter him ticht en draeide 'm fuort yn 't slot.

Jehanne kaem yn 'e gong.

‘Hawwe se hjir west?’, frege 'r bang. ‘Hast de efterdoar ticht?’ Hy roun fuort troch om to skoatteljen. Yn 'e keamer foel er op in stoel. ‘Sa’.

‘Se hawwe út it sikenhûs skille datst fuort wiest en wol ûnderweis wêze soest nei hûs. Ik haw sa om dy yn noed sitten. Hwer hast west Auke?’

‘Se sille der wol net by sein ha dat se my efter de traeljes ha woene yn in klinyk tink. Né, dat tocht ik al. Dokter Jelting woe my deagewoan opslute. Mar dêr wie ik noch net oan ta’.

‘Opslute?’ Bang seach Jehanne him oan.

‘Krekt, opslute. Dat hat er net mei safolle wurden sein, hy soe wol oppasse, mar it wie dúdlikernôch. Ik wie 'm jusjes to glêd ôf.

[p. 58]

Hoechst net to tinken dat se my nou mei rêst litte. Wy moatte beide op ús iepenst en wach wêze.’

‘Mar hoe komst dêr by jonge? Ast der net hinne wolst bliuwst thús’.

‘Stil Hanne. Dû kenst dat folk net. Ast wist hwat ik wit, soest wol oars prate. As ik dy nou siz dat Westra my opwachte by de bushalte yn 'e buorren, hwat seist dan?’

‘Westra?!’

‘Dêr hearst fan op hè? Ik waerd der net kjel fan, ik haw dat spul kennen leard. Moai yn 'e mûle, mar ûndertusken. Dêrom moatte wy oerlizze Jehanne en witte hwat ús to dwaen stiet’.

‘Mar hoe komst dêr by Auke? Hwa't dêr net bliuwe wol giet nei hûs’. Har eagen stiene bang.

‘Stil. Dû praetst nei datst wiis bist. Ik haw it út dokter syn eigen mûle. Hy woe my yn 'e klinyk ha en hie syn netten spand. Hark......’

Hy sprong oerein. De eagen stiene 'm gril yn 'e holle. ‘Der is ien by't rút. In skûlplak: Sil 'k binnentroch nei de garaezje? Dêr kin 'k út'e wei komme’.

Jehanne biswarde him dat der net ien wie, mei lijen koe se him delbedzje. ‘Dû kenst se net, witst ek noch net heal hwer't se ta bysteat binne’. Hy praette oanienwei troch. Jehanne hie de trienen yn 'e eagen. Dy earme jonge, hwat die er dêr wei to rinnen? It doogde lang net.

‘Wy moatte op bêd Auke. Fannacht goed sliepe dan bist moarn in stik better’.

‘Better? Der mekeart my neat hear. Op bêd seiste? Soene se dêr net krekt op wachtsje? Dan kinne se maklik har slach slaen. Gean dû mar op bêd. Ik bliuw op, se sille my net oer 't mad komme’.

Jehanne praette der tsjinyn. ‘Hâld dy mar stil, ik wit hwat ik wit’. Einlings waerden se it iens.

‘Ik gean op it ûtfanhûzersbêd, sa forrifelje ik har nochris’.

Yn it holst fan 'e nacht wie er der wer ôf. Mei de klean oan stie er yn 'e keamer. ‘Hja moatte net miene dat se my fuort foarby kinne’. Yn 'e gong skille Jehanne om dokter.

Morfine brocht útkomst foar de nacht.

Jehanne siet by 'm foar it bêd. ‘Meitsje Jo him wer better Heare’.