Trotwaer. Jaargang 2

[p. 38]

[p. 39]

Durk van der Ploeg / In plak om to stjerren

Dit fjild mei kalkoenen, se lûke it gers as tinne senuwen ta de groun út. Au, Au, Au. Fordomme, Au. Se wolle my dearide. Se fleane om it gebou hinne. Se helje de auto út 'e garaezje om my dea te riden. De kalkoenen gaggelje as gekken as se my sjogge. De snieslanters dogge my sear oan it gesicht. Ik spring oer de kwalsterplakken en puozzen hinne. Ik ha nea witten dat dizze leane sa lang wie. Der liket gjin ein oan to kommen. Dalik ha se my to pakken en ride se my fan efteren op 'e bealich. Kroandea. Godskes, ik moat sjen dat ik op 'e dyk kom en dalik lofts de bosk yn, dat gjin sterfling my fine kin.

Hieltyd as ik de pine opkommen fiel gean ik wer sitten. Sjoch yn dat fordomde felle ljocht, as wolle se my de eagen útstekke. Dy kalmearjende stim dy't efter út it greate apparaet komt. Der bigjint in motor to rinnen. Der gean trillings troch de masine. Ik biweech. Ik flean. Se draeije my omheech. Krekt stie ik noch, nou liz ik langút. Under en boppe my binne draeijende motoren. Ik hear de stim fan 'e dokter tellen. It kletst as wordt der sketten.

‘Berne?’

Ik helje de skouders omheech.

‘Berne?’, seit de assistinte.

Se plakten my in pleister op 'e hân. Se tinke fansels dat ik nearne ynskreaun stean, dat ik in folslein ûnbikend minske bin. Dat ik nearne in bistean ha, dat ik samar synjalearre bin. Ik krige in pleister op 'e hân en dêr hawwe se in nûmer op skreaun. Elke dokter dy't my ûnder hannen kriget sjocht nei dat nûmer en nimt it oer op in kaert. By elke dokter is it útsicht wer oars. Bij de iene sjoch ik út op 'e greiden en by in oaren oer it wetter; by guon in fiver, gersparken of beammen. De pleister lûkt my op it fel, as begjint sa'n ding to krimpen as er waerm wurdt. Se sizze neat, sjogge allinne mar op 'e

[p. 40]

hân, lûke mei de wynbrauwen, biwege de lippen amper as sjogge se nei in swolm. Dan begjinne se to skriuwen. Der is net ien dy't my fortroud. Allegear meitsje se in synjalemint. Notearje sifers, wilens se nei my sjogge sûnder hwat to freegjen.

‘Hoenear berne?’

‘Ik kin hjir neat sjen’.

De assistinte docht it ljocht oan en skout it gordyn oan kant.

‘Berne?’

Fordomme, al wer? Allegear wolle se witte hoenear ik berne bin, hwer't ik wei kom, hwa't myn mem is, myn heit, myn pake, myn beppe. Ik wit it net. Ik kin gjin antwurd jaen. It binne weake fluezen dy't har oppompe en wer leech rinne yn myn harsens. Ik stiich en fal tusken de flier en it plafond.

‘Jo kinne jo wol wer oanklaeije; dêr mar efter it gordyn’.

Myn klean hingje oer in stoel. Myn broek is lytser wurden. Se hawwe hwat oan myn broek dien. En myn boesgroen is nauwer. Ik kin de knopen amper mear fêst krije. Myn skuon binne my to lyts. Dit binne myn klean net, of ik bin it net. Se hawwe my yn it forkearde hokje brocht. Hjir moast in oarenien him oanklaeije. Ik bin it net dy't him hjir útklaeid hat. De assistinte is fuort en ik wit net oan hokker kant ik it gordyn iepenlûke moat. Ik hear se wol praten mei de dokter. It is itselde lûd dat ek út 'e masine kaem. Myn hier sit yn 'e ties. Ik kin de kaem der net troch krije. Der sitte allegear hurde stikken yn. Dat hat dat frommis dien doe't se my dy dingen yn it hier draeide. It liken wol krolspjelden.

‘Binne jo klear?’

‘Noch net. Eh, ik kin myn klean net fine.

‘Dy lizze by jo, hjir op 'e stoel’

‘Dy binne my to lyts. Dy binne grif fan in oar’.

‘Doch dy klean mar oan’.

‘Bin ik dan deselde?’

Se triuwt my de broek yn 'e hannen. Ik gean op it puntsje fan 'e stoel sitten en lûk de broek oan. As se it gordyn wer fansiden lûkt bin ik klear. Ik bin wiet fan swit yn dy nauwe klean en ik bin deabinaud as se it gordyn foar my fansiden hâldt. Ik moat ûnder har earm trochrinne. Ik sjoch de masine stean, swart en blinkend, mei in protte nikkel en triedden. Dêr njonken in glêzen kap en in kast mei reade en griene lampkes dy't op en út flitse. Dokter laket as er tusken de nikkelen platen wei komt, as wol er hwat moais fortelle. Hy rint nei de kast mei lampkes en bigjint op knoppen to drukken,

[p. 41]

lykas ik wolris sjoen ha yn in fabryk.

Ik fiel de han fan 'e assistinte yn 'e rêch.

‘Dizze doar mar. Jo kinne de seal sels wol fine’.

Ik knik warleas. As ik op 'e gong stean kin ik twa kanten út. De doar giet mei in sêfte klik efter my ticht. Dat makket it needsaeklik dat ik in kar doch. Ik sjoch nei wjerskanten. Beide einen binne like lang. De iene is tsjuster, de oare ljocht. Ik doar net yn it ljocht op. Dêr kin elkenien my sjen. Ik rin de dûnkere kant op. Ik fiel dat ik yn 'e skimer opnommen wurd. Ik wurd hielendal wei yn 'e gong. Der is net ien dy't my hjir rinnen sjen kin. Alles bistiet hjir werklik. Ik hear in auto fuortriden, in brommer. Ik rûk de delslach fan de reek. Ik fiel my forskriklike fit. Ik bin wiis op myn lichem. Ik bin deselde net mear. Dit moat sa bliuwe. Ik fiel dat de klean my oeral spand om it lichem sitte en dat, wilens ik al jierren dwaende bin om út to tarren. Ik koe al myn bonken fiele. En myn hals wie sa tin dat ik him mei tûme en finger omklamme koe. Nou kin ik it net iens mear mei myn beide hannen. De sifers klopje net mear. Ik kin it pleister ek wol fan 'e hân ôfskuorre, hwant der doocht nou neat mear fan al dy gegevens. En ik hoech nou ek net mear nei dokter ta.

Yn dy masine fielde ik gewoan dat myn lichem fuortsmolt, dat ik forskronfele en myn hiele gesicht forskroeide yn dat felle ljocht. Ik bin wekker wurden út myn sykte. Folslein better; sterk en fris as in nút stean ik hjir op 'e gong. Ik moat myn âlde lichem ôfstoarn wêze en haw in nij lichem krigen. It bigoun allegear doe't ik op it plat dak siet tusken de fûgelstront en lêst krige fan 'e lever. Letter kamen de nieren, it hert en de longen der by. Se hawwe my fan it dak ôf helle mei ljedders fan 'e brânwacht. Se bigriepen fansels net dat it sa slim wie, dat ik nei it sikehûs ta moast. Dêr op it dak fielde ik foar it earst de pine. Myn hert, myn longen en de lever, alles kromp my byelkoar en út 'e ljisken wei bigoun ik stadich ôf to stjerren. Ik koe wol ûnder de douche west ha, sa fris bin ik nou.

De gong komt út yn in romme hal mei greate planten dy't har troch de romte bûge. Der sitte roasters yn 'e groun dêr't waerme lucht út omheech komt. Ik doch de bûtendoar iepen en stean op it plein foar it gebou.

Ik herinnerje my wer dat fjild mei kalkoenen dy't gaggeljend oer it gers hinne strûsden. Se sitte wer efter my oan. Dalik komt der wer in auto oer it paed riden dêr't se my mei dearide wolle. Mar dizkear gean ik de lange leane net del. Ik rin fluch om it gebou hinne, lâns de paden troch it park. Dêr wurd ik wei ûnder de beammen dat

[p. 42]

nimmen my fine kin. Der lizze noch rêsten fan snie. Ik haw dit allegear folle faker sjoen. De bosk by de winter en de swarte roeken skrassend yn 'e beammen. Se makken my bang as ik alline yn 'e bosk wie en de beammen op my falle woene. Ik wol dit wer bilibje. Ik wit de paden krekt. Ik bin hjir wol hûndert kear west mei de broeder yn 'e rôlstoel. God, hwat fielde ik my dan biroerd. Mar it moast. Therapy. Ik moast troch it tún ride mei de fuotten triljend op it foarplankje, de holle licht en hol op 'e izeren stange fan it karke en mysels mei de hannen hinne en wer fuort biwege. Mei it riden troch hulten en bulten hosseboste myn holle hinne en wer en seach ik dan de iene helte fan it park en dan wer de oare. Mar it koe my gjin donder skele. Ik libbe net. Ik koe mei myn fingers myn billen omklamme. De fingers diene my sear by alles hwat ik beet pakte. Ik fielde wol as hie ik gjin hier mear op myn holle. Nou fiel ik it waeijen yn in tsjûke tûfe. Hieltyd wer de smoarge kalkoenen dy't op my ta fleagen en soms hast ûnder de karre rekken. Fordomd, hwat ha ik wol raesd as de broeder mar ûnforsteurd mei my trochried as ik net mear hinnewerre en hy soms stikjes bôlle nei dy rotbisten ta smiet.

It sniewetter komt my troch de skuon hinne.

Der wie neat yn dat gesicht. Oars net as kjeld. In dream dy't immen ris dreamd hawwe moat. Ik wie der bang foar. Hoe koe ik dêr nou bang foar wêze. Letter seach ik dat gesicht werom by de psychiater. Hy gyng mei de rêch nei my ta sitten, mar ik hie him al sjoen. Mar nou is hy der net mear. Ik bin alheel better wurden, lykas de oare minsken. Der leit noch in protte snie yn 'e bosk. It giet my oer de skuon hinne. As ik fluch oanstap bin ik mei gauwens de bosk troch en kom ik yn 'e stêd. Hjir kin ik tominsten sykhelje as ha ik in nij boarst krigen en oare longen. Ik kin nou wol sa djip sykhelje dat ik der greater en lytser fan wurd. Hwat soe ik nou graech tsjûgen ha wolle dy't it allegear sjen kinne. Dy't sizze: ‘Jonge, Kees, dou bist in oar minske wurden’. As soene se myn namme mar útsprekke, my herkenne, dan soe it al goed wêze. Der is net ien dy't sjocht dat ik nou alheel better wurden bin. Nimmen wit nou hwa't ik bin. Strak yn 'e stêd tref ik grif wol ien dy't my ken. Ik moat djip sykhelje, oanientriedwei djip sykhelje. Dat is de bêste training. Ik bliuw stil stean yn 'e snie en sjoch omheech nei de beammen dy't de hiele himel tichtgroeid hawwe. Ik fiel my lyts tusken dy hege munsters. Ik sakje stadich wei tusken de stammen en tei as snie yn it kwalster wei. Ik moat sykhelje. Mar it boarst docht my sa sear. Ik moat

[p. 43]

pompe mei de longen, hwat fûlder hwat better. Ik sykhelje mysels wer omheech as pomp ik tsjin in lekke bân. Mar ik bliuw boppe. Ik sjoch nou wer heech oer it paed hinne en de beammen lykje ek sa heech net mear. De hûch docht my der sear fan. Ik moat pompe om dea. God, ik wurd der dronken fan yn 'e kop. Ik kin it wol bistjerre. Der komme allegear swarte kalkoenen de bosk útwei setten. Roppich fleane se oer it paed nei it greate gebou dêr't ien fan de broeders foar struit. Lit se mar.

Djip sykhelje. Djipper.

Ik tink oan de dea om my oer myn swiersettigens hinne to setten. Sûnt dagen sjoch ik de sinne wer oer it gerspark. It is krekt as ha ik jierren sliept en is der my in stik fan it libben ûntkommen. Der binne allegear nije erfarings. De kâlde stikjes metael op myn boarst, oan myn polsen. Se sette my in apparaet op 'e holle. Ik klinkt allegear djip en hol. De fuotstappen fan de assistinte. Lykas by it ôfharkjen fan de hertslach mei in stetoskoop.

De siken ynhâlse. Fêsthâlde!

In klik. It is bernlik om der yn to leauwen, mar it fielt as sjitte se my mei in pylk troch de harsens. Miskien binne dit erfarings bûten it libben. In hjirneimels. Ik kin myn fuotten noch biwege. Ik fiel de tafel. Oeral fiel ik noch de pine en it makket my bliid. Nea sil ik der oan wenne. Elke kear is de pine in nije erfaring, mar ik libje en dat makket my bliid. Dokter siket in laed en seit dat ik mar op 'e brancard lizzen gean moat.

Ik krûp yn elkoar as in bal as ik metael ratteljen hear.

Unspanne.

Hy liket op in akteur út in stik fan Pinter of Ionesco, dêr wol ik ôf wêze.

Nou liz ik hjir wer. En ik bin altyd dwaende om fuortto gean. Ik gean elk momint hjir wei en hieltyd bin ik der wer.

Elke kear as ik werom kom wurd ik iensumer. It is it oanreitsjen fan in dûnkere wrâld dêr't ik net mear los fan kom. Elke dei hûnderten fragen, fingertaesten; fan de iene dokter nei de oare stjûrd to wurden. De masines dy't mei har kâlde fingers myn lichem bitaeste dat ik de pine ta de teannen út fiel.

Unspanne.

De simmer giet fluch foarby. As ik op in kear wekker wurd yn in smel bêd mei traljes oan wjerskanten, sjoch ik tsjin hege ruten oan sadat ik net nei bûten sjen kin. Oars net as in pear stikjes loft. In

[p. 44]

broeder hellet my op en set my op 'e ein fan in lange holle gong. Folle letter, it moat al op 'e joun wêze, nimt er my mei nei in kantoar. Dêr sit in negerin efter in typmasine. Se praet mei in ingelsk aksint.

‘Bertedatum?’

‘Berteplak?’

‘Behanneljend dokter?’

‘Namme heit?’

‘Namme mem?’

‘Ek sykten yn 'e famylje?’

‘Broers?

Susters?’

Der is hjir net in tún. Hege flats rize oan wjerskanten op. De harmony fan blokfoarming yn de gebouwen makket my rêstich. Ik fyn it hearlik om der lang nei to sjen. It is folsein systematysk. Sa'n gebou, in stiennen hân mei slachieren, spieren en triljend glês. Undergrounsk libje noch de bleke beamwoartels tusken it oarderlike systeem fan buizen en kabels.

De negerinne hat moaije eagen. Ik soe har boarsten wolris oanreitsje wolle. De fragen meitsje har lichem kâld. Se wurdt ûnbirikber fierôf. Se tikt in flater, gommet en blaest oer de masine. Dan tikt se wer. De broeder stiet biwegingleas njonken har en tyspelt mei syn potlead tusken de fingers. Hy wol har kitelje. Hy tinkt oan har sa't er dêr boppe har holle stiet en op har lichem delsjocht.

Der driuwe lytse wolkjes tusken de gebouwen troch as yn in heech berglânskip. De broeder nimt my mei yn 'e lift en wilens wy nei ûnderen sûzje moat ik oan de negerinne tinke dy't dêr allinne efterbliuwt mei de wolken, mei de ile fierten fan de stêd. Net dat ik kjel wurd, mar hieltyd as der wer in iepen romte foar de doar lâns sjit fiel ik koart in pine troch de ljisken. Mar ik moat der nei sjen. De skokjes wurde sêfter nei miskien wol hûndert gatten. Ik bigjin to triljen; It ropt allegear flechtige oantinkens op oan mem, it hûs en ús kat. Ik soe earne wêze wolle. Ik ha it gefoel altyd ûnderweis to wêzen. Jouns liz ik op in sniewite seale. It sjocht út op in wiid plein mei rounom hege gebouwen. Letter biwûnderje ik de nacht. It ljocht dat út 'e ruten wei komt, de wikseling fan de ljochtflakken yn de hege muorren, it jowt my rêst om nei to tinken.

Myn lichem hat noch net in bislút nommen. It stjert stadich ôf. Ik fiel my foriensume fan myn lichem as sweeft it. Mar myn holle is

[p. 45]

lokkich en waerm yn it kessen.

De oare moarns tille se my yn 'e rolstoel en ride my ta de iepen doarren út op it greate balkon. Der komt gjin ein oan. Wy ride om it hiele flat hinne en sa kin ik de stêd oersjen. Nearne kin ik it ein fan de stêd bieagje en dat makket my rêstich. Ik haetsje de beammen en it gers en de kalkoenen. Ik bin bang foar it fjild fan fine prikels fan libbene sellen. Hjir sjoch ik de spitse tuorren, de hege gebouwen, it einleaze lânskip fan stien dat my hwat fortrouds jowt. Ik kin de traljes fan it balkon beet hâlde as ik my oerbûch. Dan kin ik alheel mei de bolle foaroer hingje dat myn noas bûten it balkon stekt. As ik rjocht nei ûnderen sjoch is hiel djip ûnder my de ierde. Winliken bistiet dy al net iens mear foar my. 'Ik wol net mear op ierde wêze. De muorren fan eangst binne heech, sjoch ik, en hielendal ûnderoan de muorre bisiket de klimmer wanhopich hichte to krijen.