Trotwaer. Jaargang 1

[p. 6]

[p. 7]

Meindert Bylsma / Drachten

(foar it skilderij dat meikoarten steatlik bysetten wurde sil yn 'e galery fan it frysk letterkundich museum)
efternamme: bylsma
foarnamme: meindert
bertejier: 1941
bertedatum: 11 novimber
berteplak: wergea
eagen: griis blau fan grimitigens skaeije hja inkeld wolris út fan it swarte fan it hounegat ûnder de tsjerke
earen: hwat to fier fan 'e holle
noas: klassyk
bysûndere skaeimerken: spoeketaest ûnder de earmsholten fierstento meager
troud: anny
bern: ien dochter 8 moanne mar nou al mei takomst foar de fryske literatuer kjem daep tuoddeboel
birop: jo meije ien kear riede
godstsjinst: gjin
fierders gjin bysûnderheden

De blauwe bar!

- Allegearre ljipaikes. -

Jawis, mar it binne goare skeinspruten. Op sommige plakken wol fiif yn ien nêst. Ien greate klobbe aei. Nou binne der fansels wol slimmer dingen to bitinken as in goar fel, en in lichum dat, sels by de standertútfiering forgelike, noch fier ûnder de mjitte bliuwt. Ik bin net de iennige ûnkreaze frou op 'e wrâld. Sels al is dy wrâld net folle greater as de reis, mei as einpunten it doarp en de stêd.

Hawar, it is it útgongspunt, en de réjalist bout dêr syn hûs op. De fundearring moat goed wêze. Yn loftkastielen kin men jin allinnich nei wenjen sette, as men dernjonken in twade hûs hat. Loftkastielen bouwe is in eksklusyf bidriuw. De omstannichheden bipale de wei. It binne meastal de bykommende, net foarsjoene omstannichheden, dy't de greatste problemen meibringe. By't dounsjen siet ik meastal oan 'e kant, en fierders is ús men ek in pûrbêst minske:

- Sjoch dêr rint Saekje mei har lytse poppe. Hja siet dochs by dy yn 'e klasse net? -

[p. 8]

Hy seach my oan. Hy liet neat skine, mar ik merkbiet it wol.

De eachopslach!

- Ik haw neat fan dy oan wol? -

Men kin der ien mei formoardzje yn fredestiid, sûnder dat der straf op stiet. Yn tiid fan oarloch kin it lykwols ek oarsom brûkt wurde. Mar, as de eachopslach fan in oar nou altiten fan jin ôfstuitet, as rinne jo mei in glêzen skerm foar!

- Wis, ik haw it yn 'e rin fan 'e tiid makke fan kûgelfrij glês. Mar, as ik nou wolris oansketten wurde wol! -

Lykwols der wie persoanielskrapte, en hy wie bliid dat er ien hie. Sa kaem ik tolânne by it ûnderguod. Trije moanne letter forhuze ik nei de snobberij, en in troude frou krige myn plak by de ûnderklean.

Ik stean nou al tsien jier forskûle efter greate steapels repen fan seis foar in goune, en nogablokken fan in kwartsje it stik.

Tonearsten wie 'k thús yn 'e kost, en reizge ik hinne en wer.

- Dou seist ek net folle. -

Mar moat ik dan elke dei opnij fortelle dat ik safolle repen, en safolle nogablokken forkocht haw? Dat it my noch altiten spyt, dat ik it oanjoech by de sjef fan it lytse jonkje, dat gau gau in nogablok yn 'e bûse stiek?

It wie sa'n aerdich mantsje, mei fan dy grappige ljipaikes op 'e snút. Syn rjochterhân hâldde er stiif yn 'e bûse, op syn nogablok. Faeks woe er syn suske de helte jaen. Hy raesde it út doe't de sjef him beetpakte. Letter helle syn mem him op. In grou frommis, dat him meiskuorde nei de draeidoar. Doe't se him der útdraeide, woe 'k him in knypeachje jaen, mar dêr wie 't al to let foar.

- Mar fanke dêr kinst dochs gjin spyt fan ha. Dou hiest great gelyk, it achtste gebod. -

- Ha dy Saekje, moai waer net? -

- Ja, moai waer. -

- Foldocht it hwat yn 'e stêd? -

- Ja bêst. -

- Hast it al heard fan 'e slachter? -

- Ik wol it net hearre. -

Letter naem ik in keamer yn 'e stêd. Yn 't wykein gie ik nei hûs.

- Dou seist ek net folle. -

Mar moat ik dan elke kear wer fortelle dat ik jouns hwat nei de radio harkje, dat ik in protte lês,

[p. 9]

- Mar fanke de biblioteek fan 'e jongelingsforiening! Wy ha krekt in nije radio krigen. Dou moatst witte dat kaem sa...! -

en forswije dat ik wolris nei in bar gean, dat ik dan tofolle drink, dat ik altiten wol thúsbrocht wurdt om't it har dan neat kostet, dat se der faeks wol omlotsje hwa't my ha mei (it hynder dat men net yn 'e bek sjen mei), dat ik der hielendal gjin biswier tsjin haw, en binammen net tsjin it idé dat it wolris in kear mis gean sil?

Forline jier bin ik mei fakânsje nei hûs west, fjirtjin dagen lang.

- Dou seist ek net folle. -

De famkes op 'e saek meitsje al wer allegearre fakânsjeplannen. Hja bihelje my der net yn. De measten hawwe it noch net fierder brocht as in skrutene jongesfinger. Ik gean fan 't jier nei in hotel oan 'e sékust.

- Alle keamers hawwe útsjoch op 'e sé, billike prizen. -

It stopljocht foar de fuotgongers springt op grien. It hiele trottwaer hat ynienen haest.

- Ik gean moarn mei fakânsje! -

Elkenien wol nei de oare kant. Mar dochs binne der omtrint gjin botsingen. Dat mei ek net: gjin draeikolken, der moat oarder bliuwe, rjochts hâlde.

- Ik gean moarn nei sé! -

Trije kear botst der immen tsjin my oan. Trije kear sjitte lulke eagen mei skerp. Ik laitsje werom. It is fansels ek stom om oan 'e forkearde kant fan it sébrapaed oer to stekken.

Ik kin de sé sjen mei de fierrekiker fan it hotel. Op 'e boulevard rinne de minsken mei reinjassen oer de earm. Op it strân dolle oaren djippe kûlen, en kypje oer de rânne en ûnder de sinnebril wei nei de bern, dy't mei plestik gewearkes op elkoar en op 'e brânning sjitte. Hjir en dêr leit in moarnsblêd fol ûngelokken, en alle fleurige baeitassen mei blomkes derop, sitte fol fleskes benzine om de tarre fan 'e teannen to weakjen. Hjir en dêr kundiget in draechbere radio tusken de beatmusyk oan, dat it moarn wolris reine kin.

Mei de fierrekiker fan it hotel kin ik de skippen sjen dy't yn 'e fierte har wei sykje.

Doe't ik de advertinsje fan it hotel lies, wie 't fansels alle dagen moai waer. De minsken op 'e boulevard laken, en dounsen jouns op it strân by it fjûr fan wrakhout. Elkenien tôge mei. Elke dei waerd der

[p. 10]

in nije brânsteapel makke. Elke dei spielde der nij hout oan. Hwa't it to swier hie, dy waerd holpen.

- Mei ik dizze douns fan dy? -

Ik sit allinnich oan myn taffeltsje by it raem. Op 'e tafel leit de fierrekiker. Yn 'e koken binne de koks drok dwaende mei it iten. It sille wol wer garnalen wurde.

- Ober. -

- Ja mefrou. -

- Noch mar in bakje kofje. -

- Goed mefrou. -

- Giest mei nei de Blauwe Bar? -

Is it in séman, by forsin út 'e havenbuert rekke? Ien dy't yndied út 'e jowne omstannichheden weilibbet? Of is 't ien dy't mei soarch syn proai útsiket: de klant is kening, en oan in tsientsje sil it net lizze. De Blauwe Bar is forneamd! Mar, dan hie er my net frege.

Hwêrom seit er net folle? Is it him ôffallen? Hy frege my by it forriederlike ljocht fan giele néjonlampen. En boppedat in kar dwaen is nammers dochs altiten hwat tryst: it slút de oare mogelikheden út.

Mei fûle blauwe letters pjukte er syn namme de nacht yn. By de doar stie in portier mei deselde namme op 'e pet.

- Goejoun mefrou, minhear. -

Binnen wie it healtsjuster. Der sieten net folle minsken. Tsjin 'e muorre stiene deselde taffeltsjes en stuoltsjes as by de Trije Romers. Op 'e eftergroun lykwols wie de kofje net brún, mar wie de sé blau.

- De sé dy't jowt en nimt. -

Yn 'e Blauwe Bar naem er allinnich mar:

- Dat is dan ynklusyf f 5,60. -

De iennichste dy't bisocht hie hwat to jaen, wie de skilder fan it tafriel, mar dy lei grif al jierren ûnder de modder.

Yn it midden lei in dounsflierke. Oan 'e souder hongen netten, mei hjir en dêr in fiskje, dat om 'e nocht bisocht it libben der yn to hâlden. Fierders wie de musyk wurch, en de barkeeper woe wol dat de klok mar op ien ûre stie. De skimerlampkes dy't fansels út in blauwens skynden, diene har bêst ien en oar to forblomjen.

Hy sei neat, holp my út 'e jas, pakte my by de hân, en loek my nei in taffeltsje.

[p. 11]

- Hwat wolst drinke? -

Ik bisykje him oan it praten to krijen. As oanlieding nim ik de skipkes op it lewant. Ik wol fan him in séman meitsje, in man mei ynteressante forhalen. Mar hy lit net mei him omfarre en freget:

- Hwat dochstou foar de kost? -

Ik fortel him fan it jonkje en it nogablok. Hy glimket, mar seit neat. En dochs wit ik nou dat hy net dy jager is, dy't mei soarch syn proai útsiket.

Jild hat er genôch sa't liket. Hy hat al twa kear de musyk in rountsje jown, en allebeide kearen ha wy in ingelske wals dounse.

As er my oansjocht,

De eachopslach!

- Is der hwat? -

fiel ik my net finzen.

Letter op 'e joun kamen der mear minsken. It waerd fol op 'e dounsflier, en wy dounsen deun tsjin elkoar oan. It blauwe ljocht dounse mei, en makke dat de skaden net sa skerp wiene. Doe wist ik hwêrom't de Blauwe Bar sa forneamd wie. Letter sil elkenien sizze: - It kaem allegearre fan it blauwe ljocht. -

De sé roek lekker doe't wy op it strân rounen. Letter lei er syn jaske op it sân fan in dún. Wy gyngen der op sitten, en seagen nei de sé, en nei in skip dat yn noardelike rjochting wei waerd.

- Dy giet om hout, - sei er.

Ynienen wie 't of moast syn skip ek al hast wer fuort. Hy waerd hastich en brút, en ik hie der neat op tsjin. Ik wie net dronken!

- Oant moarn. -

- Oant moarn. -

As ik it ljocht op myn keamer oanknip, bitink ik ynienen dat ik net iens syn namme wit.

Us mem, dy't sa graech mei my, en de poppe troch de buorren ride woe,

- Is 't net in skatsje? -

hie by dat hiele tonielspul noait oer de heit praet. Mar doe't ik har fortelde fan de greate rol dy't hja yn it nije stik ha soe, makke hja fan it byroltsje fan de heit in haedrol.

- Dou witst net iens hoe't er hjit? -

Mei dy wurden forsmiet hja de rol fan har libben. Ek ús heit, dy't

[p. 12]

samar ynienen de kâns krige ris hwat oars as figurant to spyljen, seach syn kâns net.

- Dou rêdst dyn kont mar. -

Mei de kont hie 'k gjin swierrichheden, mar wol mei de búk, dy't al aerdich bigoun út to weakjen. Ik hie der al in moanne as fjouwer mei omroun, foar't ik bisleat it dan mar thús to fortellen. Ik siet der min of mear mei oanklaud. Net mei de poppe fansels: der koe gjin frou wêze dy't mear forlet fan in poppe hie as ik. Mar mei de praktyske kant fan 'e saek siet ik wol hwat oanklaud: ik moast in plakje ha dêr't ik de poppe to wrâld bringe koe, en dêr't ik sels wer hwat op gleed komme koe.

Doe't ik dy jouns yn 'e bus wer nei de stêd ried, wie 'k nuvergenôch tige kalm. Myn tinzen gyngen net werom nei ús mem dy't gûlde doe't ik fuortgie, myn tinzen gyngen ek net werom nei ús heit dy't neat sei, mar wûnderlik genôch bleauwen hja hingjen op in ûnbilangryk punt:

- Nou hoech ik dy lytse krobbe tominsten net de wrâld yn to stjûren mei sokke idioate nammen as Ulbe of Gepke. -

Op it wurk hiene de measten it al lang yn 'e gaten. De famkes woene wol fanalles foar my dwaen. Hja wisten krekt hwêr't ik kreamhelp freegje moast, en hja kamen oansetten mei komplete listen foar in bebyútset.

- 20% koarting astou it op 'e saek keapest. -

Foar't myn poppe der wie, hie er op in minsten al in stik of tsien memmen.

De sjef meat himsels in foech heiteroltsje oan, en forsierde by de ynstânsjes in duplekswenninkje foar my. Jild wie it probleem net: dy tsien jier efter nogablokken hie 'k fansels wol hwat fan oer holden.

It is sneintomoarn. Oan beide kanten fan 'e strjitte stean de duplekswenninkjes elkoar oan to gapjen. De stêd sliept út. Oan 'e kant, op 'e smelle trottwaers, stean greate steapels stiennen. De strjitte sil opnij biflierre wurde. In pear lytse jonkjes sjouwe mei de stiennen om. Har stimkes kwetterje oan ien tried wei troch. Mei lijen kinne hja twa stiennen tagelyk sjouwe. Har gesichtsje sjogge read fan ynspanning. It iene jonkje ropt:

- Us heit kin wol honderdtûzend tagelyk sjouwe. Us heit is de

[p. 13]

sterkste fan 'e hele weareld. Dou hast net iens in heit. -

It oare jonkje lit syn beide stiennen falle, en syn heech skel stimke klaut as in wyld by de huzen op:

- O né, haw ik gjin heit? Us heit is de baes op in skip! Hy hat altiten in heel moai blau pak oan. Skielk komt ús heit thús, en dan helje wy him op, en dan gean wy heel fier fuort; ús mem hat it sels sein! -

It oare jonkje seit neat mear:

- Sa'n blauwe heit, dêr kin gjin ien tsjin op. -