Trotwaer. Jaargang 1

[p. 59]

Geart van der Zwaag / It foartúntsje fan 'e rintenier

(It is in lêst, dat wol)

Der wie ris in rintenierboer yn ien fan de fryske stêdden, dy't by syn wenning, in âld hearehûs, lange jierren in eigen foartún hie.

It hûs stie yn'e rigele mei wenningen fan oar slach, dêr't eartiids ek túntsjes en binammen stoepen foar leine. Dizze partikuliere monumintsjes, dy't wol wei hiene fan prielgrêven, wiene tiden lyn al opromme om plak to meitsjen foar in mienskiplik sljocht. Sa hie it stedsbistjûr der foar soarge dat ek de fuotgonger yn it moderne forkear ûnbihindere syn wegen gean koe.

By it hûs fan de rintenier wie soks lykwols noait slagge, hwant de man woe syn hoekje groun net ôfstean.

Syn foartúntsje trochstie alle prosedures en lei jier yn jier út as in dwaes obstakel tusken de platsjes. By it hearehús hiene de foarbygongers mar by de stoepe del to gean en in ombocht to meitsjen.

By nacht rounen de minsken by it izeren túnstek omheech. Lju dy't it paed net mear rjocht hâlde koene rekken yn't tsjuster fan it stek op'e doele.

Fansels fornaem de boer hjir wol fan. Der waerden him by sokke gelegenheden oer it stekje hinne tatidingen dien, sa lûd en grouwelich, dat de âld boerinne klage: hoe mei dit komme? It biskied fan har man kaem altyd op itselde del: ik hâld de kop derfoar.

De motiven foar it wegerjen: ‘it is myn groun’ en ‘ik wol it folk net sa nei oan'e finsters hawwe’ wiene troch de jierren op'e eftergroun rekke. Derfoar yn't plak like der by de man sa njonkenlytsen in forsethâlding ûntstien to wêzen. It allegeduerich geïggewear mei de gemeente hie der ek gjin goed oan dien.

(Mar alles went, dat ek)

Dêrom net, it foartúntsje bitsjutte foar de rintenierboer mear as

[p. 60]

mannichien tinke soe. Dit hoekje groun mei stek en stoepen, it hie mei himsels, mei syn boerwêzen en syn wolstân to meitsjen. It lei dêr foar de pounsmietten en it frije hiem, foar de dôgge en it granyt fan'e pleats. It lei dêr foar himsels, as útdrukking fàn himsels: prielgrêf fan in rintenier.

Túntsjen hâldde de man oars hielendal net fan. Mooglik hie er dêr gjin doel oer of hie er wichtiger dingen to dwaen. Hoe dan ek, geregeldwei kaem in túnkersfeint de pear fjouwerkante meters to wjudzjen, to biplantsjen, to bidongjen en alsamear.

Sadwaende lei it túnstje der altiten kreas hinne. De paedtsjes en de blombedtsjes, neist jierren sa útsetten, moasten hieltyd yn itselde fatsoen wer ôflevere wurde.

Dêrom strûnde de boer, as de arbeider der wie, gauris yn'e sneinske foarkeamer om. De feinten fan it túnkersbidriuw wisten oars wier wol hoe't de boer it hawwe woe, mar hja hiene faken de oanstriid en foroarje de boel, f'ral as de groun doch om moast.

It hie dus sa syn reden, dat de âld boer dan hwat by de foarste finsters om skarrele. Dit brocht de túnkersfeinten op stuiten de opdracht wer yn gedachten: litte sa't is. Ja, foar guon feinten hoegden de gerdinen mar to forwegen. Hja reägearren, sa to sizzen, al op'e kat, as dy - by forsin yn'e foarkeamer litten - by de kleden lâns streake. Dit wiene f'ral de túnkersfeinten, dy't it op'e kofjekanne fan de âld boerinne forsjoen hiene. Hja foldiene rojael oan de boer syn forlet nochris wer de keallen to boarnen.

(Mar alhiel en altyd, dat net)

Sa lei it foartúntsje fan de rintenier der jierrenlang hinne: in bytsje rêstich en in bytsje lêstich.

Mar mei't de tiden foroaren naem it lêst om it túntsje ta. Der wiene tekens, dat de lju fan it stedtsje har nocht krigen fan'e stân yn'e wei. Sa foun de rintenier op nijjiersmoarn yn it túntsje syn grêfstien oprjochte, mei opskrift en al.

Syn eigen wurden, gauris útsprutsen as it oer de stoepekwestje gie, wiene der op oanhelle: net oars as oer myn lyk. Soks liige der net om.

Ballen yn'e tún, platwâdde planten, in skellende nachtraven, it mocht nou gjin namme mear ha. De âld boerinne foun, sa koe it wol ta. Hja woe ha, har man soe mar ris mei de gemeente prate. Mar dêr

[p. 61]

woe de boer neat fan hearre. Wy moatte hoekhâlde, sei er formoanjend.

Om dy tiid hinne barde der hwat, dat gâns foroaring brocht by de rintenier foar hûs. De túnkersfeint wie der, om it hoekje groun, dat der hwat forsutere hinne lei, wer hwat op to kreazjen. It túntsje soe ek hwat in oar bistek krije. Koe de boer foarhinne de saken efter de finsters wei regelje, nou't it oars soe, moast der oerlein wurde. Dêrom stie de rintenier yn eigen persoan bûtendoar mei de túnkersfeint to praten en to wizen. De lju út'e strjitte founen it mar apart. Guon bleauwen stean to sjen en fregen de boer kwânskwiis oft er de groun forkocht hie. Buorlju stiene by't stek oer it túntsje mei to redendielen. In inkeldenien doarst sels prate fan sljochtsjen. De rintenier koe soks net fordrage. Hy waerd nitelich, f'ral doe't er fornaem dat de feint ek al hwat spytgnyske. Oer de tún kamen hja net út'e rie. De feint sette ôf.

De nachts dêrop sei de boerinne, heal yn'e sliep: toe Haitse ju, draei dy ris om. Mar dat slagge net mear. Hy wie weibleaun yn in biroerte. Deis nei de bigraffenis wiene de gemeentelju oan't sljochtsjen en oan't fluorjen.