|
| |
| |
| |
Tweede Gesprek.
Zoon. Moederlief ik heb alreeds naar 't uur verlangt dat ik met U over de Eischelyke Gebeurtenissen van Frankryk konde spreeken.
M. Om U kinderlyk vernuft niet te veel te vergen, zal ik in alles zeer kort zyn, doch klaar, en by de voornaamste Historien eenen uitweiding maaken. De Koning toonende zugt voor zynen Onderdaanen te hebben, deed in 't Jaar 1787 en 1788. een Officier door alle oorden van het Ryk trekken, om naar de toestand van 't Fransche Volk te vernemen, en ontving ten berigt, dat er duizende ongelukkigen waaren, die bynaar van honger stierven, waar in Z.M. wilde voorzien hebben; dan deeze ontdekking deed eenige woelgeesten een Plan formeeren, om het geheele Ryk onderst boven te keeren, en zig daar door in een bewind intedringen, daar zy anders nimmer toe zoude gekomen | |
| |
zyn; dus wist men, om het Volk gaande te maaken, eene duurte omtrent de pryzen van 't brood te verwekken, en hen door Libellen tegen de Prinsen van den Bloede en den Adel, als oorzaaken van hunnen rampen, op te zetten. Dan den Adel door eene Memorie zig verontschuldigende, en aantoonende welke diensten zy het Vaderland beweezen hadden, wierden dezelve door sterke Libellen tegengegaan, waar in men het Volk spreekende invoerde, vervolgens kwam een Arrest van 't Volk tegen 't Parlement van Rennes uit; terwyl de Necker, als een Voorstander van 't Volk, op eene generaale Vergadering der Staaten aandrong, hier toe de Koning overhaalende, als zullende een einde aan de Ramp des volks maken, daar de Pretonsche Edellieden tegen protesteerde, welke het kwaad dat daar uit zoude spruiten, wel voorzagen, waar mede het Oproer zyn aanvang nam. De Corispondence de Berlin stookte het Volk nog meer aan, daar Mirabeau als Schryver van wierd gehouden, ten minsten hy had de Proeven geleezen, men wilde wel een gerechterlyke aanspraak tegen hem maaken, dan hy verdeedigde zig, en 't bleef 'er by. Te Rennes was het eerste bloedige To- | |
| |
neel der twist, 1200 Persoonen voegde zig daar by een, en lazen een Request tegen den Adel, in 't Veld voor, pleegde veel baldaadigheid aan de Studenten en Adel, met welke zy de volgende dag handgemeen raakte, en verscheide op die plaats dood bleeven; doch ik zal my thans alleen tot de Oproeren der hoofdsteden Parys en Versailjes bepaalen, alwaar de Hoofdoproeren voorgevallen zyn. Dus Kind ziet gy dat de goedaartigheid in het bevorderen van 't geluk zyner Onderdaanen de eerste stap tot 't onheil van deeze Vorst geweest is.
Z. Wie was de Necker?
M. Een man van Fortuin, een Zwitser van Geboorte, zyn Vader was Professor te Geneve. De Abt Raynal veel geest in hem vindende, maakte hem bekwaam, en in gunst by den Koning van Frankryk geraakt zynde, verhief deeze hem van trap tot trap, zo dat hy eindelyk Minister Directeur Generaal van Frankryk wierd, doch veelligt nog tot grooter trap willende klimmen, mengde hy zig in deeze Revolutie, dat zyn val bewerkte, zo dat hy 'er even met 't leven afgekoomen is. Hy kende de deugden van Lodewyk den XVI. en heeft zulks in een voortreffelyke verdediging voor de Koning, toen dezelve | |
| |
gevangen zat, doen zien, hy was een treffelyk Schryver, zo als hy in verscheide Werken getoond heeft, men heeft zynen verdediging voor de Koning, den 13 Dec. 1792. door beuls handen, op de plaats de Thuileries, doen verbranden. ‒ Echter hoewel hy toen de Koning treffelyk verdedigde, is hy toch als een eerste aanleider der onheilen dien Vorst overgekomen te beschouwen. In zyn Plan had hy al vroeg tegenstanders; want den 20 Maart 1789. wilde men de Necker, door een naargemaakte Snuifdoos met vergift gevuld, vergeeven; doch hy ontdekte het wyl hy zyn Snuifdoos by zig had.
Z. Dus de Necker de gevolgen niet zal voorzien hebben, die uit zyn Plan zyn voortgesprooten?
M. En die ongelukkig voor duizende zyner Landgenooten geweest zyn, zo als wy in 't vervolg zien zullen, dan het Volk nu opgezet zynde, borst, byzonder in Parys, in woede, zelf tegen hunnen Weldoeners los; want den 27 April raakte het Volk uit de Voorstad St. Antoine te Parys gaande, wyl zy zeide dat twee Fabrikeurs gezegt hadden, ‘dat een Ambagtsman met zyn Huisgezin van 15 Sols daags kon bestaan.’ Zy liepen met een galg door de Stad, bragten die op de plaats | |
| |
le Greve, en hongen de beeldtenissen dier Fabriceurs daar aan op, en liepen aldus daar mede weder door Parys, plunderde verders de Huizen derzelve, in de Kelders Wynen vindende, zoopen zy zig vol, en door de Militie uit elkander gejaagd werdende, vielen zy op dezelve aan, waar door, van beide kanten, veele vielen, zo dat 'er 30 dooden en 350 gekweste geteld wierden. Den 29 hervatte zy het Oproer, roepende: ‘het brood tot 2 Sols het Pond!’ Een deezer Fabriceurs had de voorige Winter 50,000 Livres aan de Arme doen uitdeelen.
Z. Foey, welk eene ondankbaarheid Moeder?
M. Ja, wel eene ondankbaarheid, dan te deezer tyd ontstond eene onverzoenlyke Haat tusschen de Mirabeau en de Necker, wiens Huis, in Juny, te St. Ouen, geplunderd en verwoest wierd.
Z. Kend gy dien Mirabeau ook, Moeder?
M. Ja, dezelve was een Fransche Graaf, doch die weinig meer dan zyn Adeldom bezat, en om zyn Fortuin te maken, een openlyken Voorstander van 't Volk wierd, zyn Adeldom aan zyn belang opofferde, een Dagblad Schryver wierd, die een Dagblad, onder de tytel | |
| |
van de Algemeene Staaten uitgaf, dat hem 1200 Livres 's maands op zoude gebragt hebben, doch het welk de Necker belettede, deeze haat te weeg bragt. Hy heeft door zyn onkundige pen, in zyn Werk over het Stadhouderschap, welke te Amsteldam, door beuls handen is verbrand, onze Staat mede zoeken te beroeren. In 't midden zyner woelingen stierf hy, overladen met schulden, en wierd met de zogenaamde Fransche Eer, als een Fransch Burger, in 't Pantheon bygezet, doch by 't nazien der Papieren des Konings, heeft men gezien dat hy voor beide zyde werkte, en 'er wierd gedecreteerd, hem, als een Verraader, uit 't Pantheon weg te neemen.
Z. Wederom een Fortuinzoeker, die om zyn Eigenbelang, zyn Vaderland in gevaar bragt, en deszelfs val heeft bewerkt; dan vervolg uw Verhaal.
M. In de maand July vormeerde de derde Staat (het Volk) de Nationaale Vergadering, alwaar zy zwoeren: God, de Koning, en het Vaderland getrouw te zyn, en hun post met yver getrouw waar te neemen; dan men zal zien hoe die Eed naargekomen is. Den 20 hield de Koning Zitting in de Vergadering der algemeene Staaten, waar by de derde Staat uitgeslooten wierd, die zich dus | |
| |
naar de Kaatsbaan begaaven, protesteerende tegen deeze handelwyze; dan den 29ste geraakte alles in de war, over het stemmen van Hoofd voor Hoofd in de Vergadering, terwyl de Necker zyne demissie had genomen; doch met geweld van 't Volk gebeden wierd te blyven; intusschen trokken 'er 30.000 man troepen om Parys, en de Koning gebood de Necker, in 't geheim, om binnen 24 uuren het Ryk te verlaaten, en men had hoope de rust hersteld te zien. Terzelver tyd had te Versailjes een Oproer plaats, waarby 15 gedood wierden; dan zo dra het vertrek van de Necker bekend was, riep het Volk, te Wapen! Wapen! en door de ontrouw van eenige Militaire Regimenten ondersteund, attaqueerde zy de andere Troepen, welke zy verjoegen, en zette, ten getallen van 15000 man sterk, met de la Fayette aan 't Hoofd, roode en witte Coucardes op, vermeesterde de Bastille, zo als gy op de volgende Afbeelding kunt zien, alwaar zy de Gouverneur en Lieutenant van dezelve, die tegenstand gedaan hadden, nevens de Provoost der Kooplieden, naar de plaats le Greve bragten, onthoofden, en hunne hoofden op staaken rond droegen, terwyl, by dit Oproer, meer dan 1000 menschen waaren | |
| |
omgekomen. De Bastille wierd geheel geslegt, en thans pakte men de Koninglyke waardigheid het eerst aan, doende het opschrift: Koninglyke Thesaurie weg nemen, en Nationaale Bank in deszelfs plaats stellen, en de Necker wierd terug geroepen.
Z. La Fayette was dat ook een Franschman?
M. Ja Kind, een Graaf; doch meede een Fortuinzoeker, het evenbeeld van Mirabeau, die de pen niet kunnende voeren, zo als Mirabeau, zig in de Krygskunde beoeffend had, en dus by de Revolutie in America zig had doen kennen, dan zyn Fortuin hier by niet genoeg gemaakt hebbende, dacht hy zulks by de woeling in Frankryk beter te maaken, en plaatste zig, in dit oogenblik, aan 't hoofd van 't Volk, als eerste Oproermaker, het eerst het Oproerteken, de drie couleurige Nationaale Coucarde opzettede, en wierd hier door de Bestierders van het Plan der Hoofdmuitelingen, als een bekwaam voorwerp beschouwd, om als Opperhoofd van 't Leger te dienen. – Echter wilde hy het zo verre niet laaten komen, om aan 't Leven des Konings te komen, wyl hy dan zeker was zyn Plan te leur zoude gaan, en stelde zich by
| |
| |
De Hoofd-Planvoerders van de Fransche Muitelingen,
Van Volksberoerders, die naar Eigen Grootheid dingen,
Die Wet nog Recht ontzien, de Godheid niet erkend,
Hun Koning moorden, en de Heiligdommen schend.
Geeft 't toomloos Volk de Leus, by het Bastill' bestryden,
Waar la Fayette aan 't Hoofd tot Moorden hen geleiden.
| |
| |
de tweede Revolutie voor de Koning, zyn Armée trachtende over te haalen, by de eerste Revolutie te blyven, en de Koning te behouden; dan andere Fortuinzoekers waaren meester over hem; hy slaagde niet, en nam dus de vlugt, wierd door de Oostenrykers aangehouden, naar Luxemburg, en verder naar de Citadel, te Wezel, gevoerd; waar hy uitzinnig is geworden, of ten minsten zig aldus heeft aangesteld, en naar Maagdenburg vervoerd, in de Gevangenis zoude gestorven zyn. – Leer U toch altoos voor Gelukzoekers en half geleerde wachten, om hun Eigenbelang, stellen zy 't belang van een geheel Land en Volk in de waagschaal.
Z. Maar de Bastille, wat was dat voor een Gebouw, dat zy daar zo op gebeeten waaren?
M. Een Gevangenis van Staat, een allersterkst Bolwerk. Men verhaald dat van dit Gebouw, dat tot een nuttig einde geschikt was, in vroegeren dagen, door 't Ministerie een misbruik gemaakt, en als een huis van Inquisitie gebruikt was geworden, om onschuldige slagtoffers, die zommige Grooten in de weg stonden, uit de weg te ruimen, daar waaren zeeker yselyke gevangen plaatsen in, dan men | |
| |
kan geen voorbeeld aantoonen, dat dezelve, geduurende de Regeering van Lodewyk de XVI. dus is misbruikt geworden, nu begrypt gy wel, daar deeze Gevangenis ingericht was, om alle die zich aan Majesteitschending en hoogverraad schuldig maakte, in op te sluiten, zo als ook Godverzakers, en toomelooze Libellisten, die in hunnen Libellen gekroonde hoofden niet ontzagen, zo als de laatste geweest is die 'er in heeft gezeeten, de befaamde Linguet, en daar men thans een Plan had om de Godsdienst om verre te smyten, openlyk Godverzakers te worden, zich aan Majesteit schending schuldig te maaken, de loop der Libellen een vrye teugel te geven, moest dit Gebouw, 't welk hen voor een strafplaats konde dienen, uit de weg geruimd worden, en men wist het Volk zo veel Fabels daar van wys te maken, en hen 'er voor beangst te maken, hen doende geloven, dat zo den Adel en de Koning weder eens meester wierd, verscheide van hen die zich hadden doen zien, of die maar vry naar hun gevoelen spraken, daar in zoude opgesloten werden. Dit maakte de haat des Volks tegen dit Gebouw woedende, waar by kwam, dat | |
| |
'er Geweeren in waaren, welke het Volk wilde hebben, om de troepen des Konings tegen te gaan, en daar in tegen gehouden wordende, en de Gouverneur door een list 200 van hen over de brug doende komen, haalde dezelve op, vuur op hen doende geven, verbeeldende dat de Muitelingen dan wel uit elkander zoude gaan, dan dit viel verkeerd uit, men viel met geweld op dezelve aan, en overmeesterde dezelve, hem het voorgemelde lot doende ondergaan, vervolgens het geheele Gebouw slegtede, en een Vryheidsteken op deszelfs plaats stellende.
Z. Nam hier meede de woede een einde?
M. Neen, de Heer Foulon, Intendant van Parys, en deszelfs Schoonzoon, de Bethier, welke gevlugt waaren, wierden ontdekt, naar Parys gevoerd, op 't Stadhuis gebragt, en naar de gevangenis geleid zullende worden, door 't Volk aangevallen, de eerste aan een Lantaarn opgehangen, de andere het Hoofd afgekapt, en vervolgens beide Hoofden op pieken door Parys gedragen. De Foulon storf een zwaare dood; want naar zich verdeedigd te hebben, wilde men hem
| |
| |
Zie hier het wrēedst Tafreel dat immer is gehoord,
De Vader, half geworcht, toen ysselyk vermoord,
Kon nog den Moordzucht van het Muiters-Rot niet blusschen,
Men doet 't bebloede Hoofd den Eigen Schoonzoon kusschen;
Die weinig tyds hier na, voor 't zelve Moordzwaard bukt,
Daar men wreedaardig hem het hart uit 't Ligchaam rukt.
| |
| |
naar de Abtdy van St. Germain in de gevangenis brengen; doch het Volk ontweldigde hem de wachten, bond hem een koord om de hals, en hing hem dus aan een Lantaarn, 't koord brak, hy stond weder op, doch men hieuw hem het hoofd af, het zelve op een staak door Parys dragende, terwyl zyn Schoonzoon, de Bethier, met een bos stroo op de rug in Parys wierd gevoerd, welke, deeze woedende hoop tegen komende, hielden zy 't Rytuig daar hy in zat stil, hem het bebloede hoofd van de Foulon met geweld doende kusschen. Hem vervolgens, toen hy mede op 't Stadhuis geweest had, de wacht ontweldigende, hem het hoofd afkapten, 't op een staak rond droegen, en 't hart uit 't ligchaam sneeden, welke ysselyke vertooning gy hier voor afgebeeld ziet. Te dier tyd wilde de Koning Versailjes, en geheel Frankryk verlaaten, dan dit wierd hem, byzonder van de Hertog van Orleans, zyn Bloedverwant, afgeraaden, en deeze zeide, voor zyn zekerheid borg te willen staan; maar wy zullen zien, hoe die snoode Bloedverwant van Lodewyk de XVI. zich omtrent dien Vorst gedragen heeft, dat zelf tot een afschuuw zyner wreede Bloedvergieters is strekkende geweest. Verscheide aanzien- | |
| |
lyke Edelen, en een groot gedeelte der Bloedverwanten van 't Koninglyk Huis, vluchtede uit het Ryk, wyl men het nu op de ondergang der Geestelyken en den Adel volkomen toegeleegen had; de Adeldom vervallen wilde verklaaren, die, en de Geestelyken van hunnen goederen berooven, dezelve als Nationaale Goederen wilde aanslaan en verkopen, hen maar een klein inkomen wilde geven; terwyl een hoop Rovers en Muiters alomme de Geestelykheid en Adel vervolgde, dezelve vermoorden, en hunnen kasteelen in brand staaken, terwyl men het ontwerp verzinde om de Goederen der uitgeweekenen verbeurd te verklaaren. Men speelde nu volkomen de baas, de Volks-Majesteit, zo als zy 't noemde, zat nu ten Zetel, doch in waarheid regeerde een hoop Fortuinzoekers en Eigenbelangbevorderaars, in de daad, in de Naam des Volks, terwyl de Koning in alles moest toegeeven. De grootste schimp zag men byzonder tegen den Adel aanrichten, die men als een Ezel, met een Degen aan, afbeelde, en langs de straaten voerden.
Z. Nu zal het Oproer wel bedaard zyn geweest, nu zy het dus naar hun zin hadden gekreegen?
| |
| |
M. Het Volk dat men wys maakte, groote voorrechten by de Vryheid, daar zy voor yverde, te zullen bekomen wilde nu gaarne hier van het gebruik hebben, en verzamelde zich by elkander, om een opstel van deeze Voorrechten te maken, dan dit raakte de Hoofdmuiters niet, en kwam niet in hun kraam te pas, dus zy deeze Volksverzamelingen, die voor hun eigen nut waakten, door de Nationaale Guardes wel uit elkander wisten te doen gaan, 't geen echter bloed kosten, daar by waren 'er die elkander de rang betwistede, en te dier tyd nog niet egaal wilde weezen. Zo hakte den 14 Augustus, de Burger Officiers elkander den Arm af. Den 18 dito vochte de Pruikemakers in het Elizeeusche Veld, tegen de Burger-Militie, dat ook bloed kosten. De Kleeremakers raakte ook aan 't muiten, om vermeerdering van loon, dat door een opstand, omtrent de duurte van 't brood, gevolgd wierd. De 21ste, een Vrouw by verzinning een vierde voor een agtste maat zout gekregen hebbende, verhaalde dat het zout de helft in prys verminderd was, dit gaf een opstand, en de Necker moest de prys dus verminderen, om het Volk in toom te houden, dat de eerste oorzaak tot zyn val was. Eenige kleine | |
| |
jongens wilde een hunner makkers zelf ophangen, om dat hy Fruit gestoolen had. De Dienstboden en Zadelmakers hielden ook Vergaderingen, om te beletten dat geen Vreemdelingen in hunnen posten treeden. Dan hier by zal ik het voor deeze keer laaten berusten, wyl wy nu tot een groote gebeurtenis overgaan, die ik U in een volgend Gesprek zal mededeelen. – Noch eens, myn Kind! leer uit dit laatste, U nimmer door woelzuchtige Eigenbelangzoekers te laaten misleiden, gy ziet het is hen maar te doen om hunne eigen baatzuchtige Plannen te bereiken, zy stellen U een menigte schetzen van voordeelige zaaken voor, en Rechten, welke zy zeggen dat U toekomen, en maaken U dus aan de gang, dan zo zy hun Plan bereikt hebben, kom dan maar op om 't bezit dier schoone zaaken, en die vermeende Rechten, en zy zullen U denzelve dolk in 't hart stooten, die zy door U verkreegen hebben, en gy hun in de hand gegeeven heeft, dit is het loon, welke men van Eigenbelangzuchtige, in waarheid met de naam van verdervelyke Aristocraatische Muitemaakers benoemd, te wachten heeft, hoed U daar toch altoos | |
| |
voor, myn Zoon! blyf getrouw aan den Eed, welke gy uw Vaderland, eenmaal doen zult, aan uwe Constitutie, zoo als die thans door alle weldenkende Nederlanders met vreugde bezwooren word, weest getrouw aan uw Land, Vaderstad, en uwe wettige Regenten, en gy zult de Eernaam van een braaf Nederlandschen Burger wegdragen.
|
|
Auteursrechtvrij