Tirade. Jaargang 56 (nrs. 442-446)

[p. 96]

Christiaan Weijts
Intieme brieven.
Voorstel voor de eerste drie minuten van een pornofilm.

[1] int. Donkere ruimte. Avond.
We zien een gebrandschilderd raam, waar licht doorheen valt: straatverlichting, een sliert koplampen en achterlichten van auto's, stoplichten die verspringen. We horen muziek: Het ‘adagio’ uit het tweede strijkkwartet (‘Intieme Brieven’) van Leoš Janáček.

verteller

Waar moeten we beginnen? Als je ziet waar de meeste films in dit genre zich afspelen, moet je vaststellen dat het slecht met de fantasieën van mensen gesteld is. Kantoorruimtes, hotelkamers, zwembaden, vakantie-appartementen, zandstranden, showroomkeukens, sportscholen. Dat is het wel zo'n beetje. Ons repertoire aan locaties is beperkt omdat het aantal ruimtes dat we op een dag betreden steeds beperkter wordt. We werken, maken zakelijke reizen, sporten en ontspannen op vakantie. En over die eenvormige plekken spannen we de projectieschermen van onze onvervulde verlangens. Het huis van God heeft vele kamers, maar dat van de pornografie heeft er maar een handjevol.

De camera zwenkt door de ruimte. We zien schilderijen, sculpturen, kerkbanken, een glimp van een orgel. Het is een kleine kerk, of een ruime kapel. De zitplaatsen zijn leeg. Alleen in het midden zien we, als silhouetten in tegenlicht, waar de muziek vandaan komt. In een op- en neergaande golfslag van strijkstokken onderscheiden we een cello, twee violen en een altviool. De vier musici zijn nog onherkenbaar. Noch hun gezicht, noch hun leeftijd, noch hun geslacht zijn te bepalen.

verteller

Ook de deelnemende personages zijn doorgaans eenvormig. We weten niet wat

[p. 97]

ze in het dagelijks leven doen, niet waar ze wonen, niet met wie ze samenleven, niet of ze kinderen hebben, en niet wat ze drijft in het leven. Dat hoeft ook niet, zullen de kijkers tegenwerpen. Het gaat ons puur om het lichaam. Ons interesseert hun identiteit slechts voor zover ze een lichamelijke kwaliteit bevestigt (de bouwvakker, het schoolmeisje, de tennisleraar, de studente) of een voor het seksuele verkeer bevorderlijke machtsverhouding faciliteert. Vandaar ook het significant vaker optreden van uniformen in pornofilms. Ze illustreren letterlijk de eenvormigheid: van agenten, verpleegsters, en kamermeisjes. (O, die Franse films met hun eindeloze stoet wit geschorte kamermeisjes. Wat een armzalig volk zijn de Fransen toch - zogenaamd is hun land van dat van de flirt en van de zwoele erotiek, maar de enige mogelijkheid die ze zich kunnen voorstellen van een avontuurtje viert zich bot op schoonmaaksters in hotels.)

De muziek stopt abrupt, de strijkstokken komen tot stilstand. We horen een van de musici mompelend overleggen (‘het tempo in maat 48...’ ‘... misschien iets meer legato...’). Ze bladeren door hun partituren. Nu zien we ook dat het twee mannen (altviool en viool 1) zijn en twee vrouwen (cello en viool 2).

verteller

Het gaat ons puur om het lichaam, zeggen ze. En laten we elkaar niet voor de gek houden: naar films in dit genre kijk je niet voor de geraffineerde psychologische ontwikkelingen. We moeten nooit het doel uit het oog verliezen, en dat is een maximale genotsbeleving. Maar daarvoor moet je juist de deelnemers leren kennen. Een massa naakte lichamen is niet opwindend. Eén enkele vrouw volgen die zich, na lang twijfelen en na aarzelende voorbereiding, uiteindelijk in die zee van copulerende lichamen waagt, kan dat wel zijn. Zeker nu we via internet zijn blootgesteld aan een overdaad aan zulke beelden, is het nodig de pornofilm te reanimeren. Om te beginnen moeten we de personages hun gezicht terug geven.

cut to:
[2] ext. Grasveld bij het conservatorium. Middag.
De zon schijnt. eva (20) en stijn (21) liggen in het gras, naast de koffers van hun instrumenten, een cello en een viool. Op de achtergrond lopen studenten in en uit het gebouw, sommigen met ingepakte instrumenten.

eva

En toch klinkt het niet goed. Er ontbreekt iets.

stijn

Ik weet het, ik weet het. Het is ook zo'n verdomd moeilijk stuk. Als we nu gewoon voor Haydn of Beethoven hadden gekozen, maar Janáček...

[p. 98]

eva

Nee. Het gaat niet om de techniek. Het gaat om iets anders. Als ik dat adagio thuis speel op de cello, als ik alleen ben, dan is het er wél.

stijn

Dan is wat we wel?

eva

Iets raadselachtigs. Eenzaamheid. Hartstocht. Weet ik veel. Precies waar deze Janáček over gaat. En als we met z'n vieren samenspelen is het weg. Ook bij mij.

stijn

Maar je speelt het thuis toch niet anders dan hier?

eva

Jawel. Of... Nou ja... Er is wel íets wat ik anders doe. Luister Stijn, zul je niet in de lach schieten? Beloof je dat?

stijn

Tuurlijk. Wat doe je dan anders?

eva

Ik ben naakt.

stijn blikt verward rond. Op de achtergrond klinkt gelach uit een kringetje studenten dat ijs aan het eten is. Een koperen trombone flakkert door het beeld. Vanuit een open raam van het gebouw klinkt een altviool, mooi en eenzaam, zoals muziek uit ramen nu eenmaal altijd mooier klinkt dan op podia. (Als de auditieve variant van een voyeur betrap je de muziek als het ware, waar de schoonheid van wordt versterkt doordat die onbedoeld is, er per ongeluk is).

eva

Ik kan dit stuk alleen spelen als ik naakt ben. Ik weet dat het idioot klinkt, maar zo werkt het bij mij nu eenmaal. Dit stuk gaat over intimitiet. Dan moet je ook intimiteit ervaren. Ik denk dat dit voor ons allemaal geldt. Ik wil dat we het proberen om dit stuk naakt te spelen. Waarom niet? Laten we één keer proberen. En jij hebt altijd nog je cello om je achter te verschuilen.

cut to:
[3] int. Studentenkamer. Overdag.

jasmijn

No way. Vergeet het maar. Zijn jullie helemaal gek geworden?

Op de bank zitten eva en stijn. jasmijn (19) zit op een bureaustoel en kasper (23) zit op de bedrand.

kasper

Ik snap niet waarom, Jasmijn. Ik vond het meteen een heel goed idee van Eva. Muziek gaat over grenzen verleggen, dat moet je leren. En er is toch niemand bij. Ik moet zeggen, dat dit een idee is dat mij al langer bezighoudt. Stel je voor dat je een geluidsopname zou maken van een naakt strijkkwartet. Zou je het verschil horen? Ik heb het vermoeden van wel, maar zeker weet ik het niet.

[p. 99]

jasmijn

Jullie zijn gestoord. Compleet gestoord. Allemaal.

eva

Wat moeten we dan? We kunnen dit kwartet moeilijk spelen zonder altviool.

kasper

Het is een experiment. Het doet me denken aan iets wat ik laatst bij Milan Kundera heb gelezen. Wacht...

Hij pakt een exemplaar van Het leven is elders uit zijn boekenkast en begint te citeren.

kasper

‘Hij verlangde niet naar het naakt van het meisje; hij verlangde naar een meisjesgezicht, verlicht door de naaktheid van het lichaam.’ Zo is het ook met de muziek. Wij kunnen de muziek verlichten met de naaktheid van onze lichamen.

jasmijn

En waar wilde je dat gaan doen? In die kapel waar we altijd repeteren?

stijn

In die kapel komt verder niemand.

jasmijn

Vergeet het maar. Ik werk hier niet aan mee. Jullie zijn allemaal knettergek.

cut to:
[4] int. Lapel. Avond.
We zijn weer terug bij het beeld uit de eerste scène. Nu herkennen we stijn, jasmijn, eva en kasper. Ze dragen donkere kleding, de meisjes zwarte jurken, de jongens donkere pakken met vlinderdasjes. De groep overlegt. Ze stemmen hun instrumenten.
Ineens staat eva op. Ze legt haar viool neer, en trekt in een beweging de jurk over haar hoofd uit. Ze draagt er donker ondergoed onder. Haar handen knopen de bh achter haar rug los. We zien het kledingstuk naast de vioolkoffer neervallen. Dan zet ze haar vingers op de rand van haar slipje. Op het moment dat ze dit omlaag schuift zien we een close up van het gezicht van jasmijn, die haar verbluft maar ook geïntrigeerd gadeslaat.
Het beeld zoomt uit tot een shot waarbij eva's lichaam in silhouet is te zien. Ze pakt trefzeker haar viool en in een vloeiende beweging zet ze in. Ze speelt het thema van het ‘allegro’ uit het tweede strijkkwartet, fel, verbeten.
Terwijl zij speelt kleedt ook kasper zich uit. Het gaat op dezelfde manier. Net als zijn geslacht in beeld zou komen, is er een close up van het gezicht van jasmijn, langzaam en traag. Het uitkleden zet zich als het ware voort in de expressie van haar gezicht. We zien haar mond lichtjes opengaan. Haar ademhaling versnellen. Haar ogen iets vochtiger worden. Ja, we zien hoe haar gezicht wordt

[p. 100]

verlicht door de naaktheid van de lichamen om haar heen. kasper pakt nu ook zijn viool, en valt in. Hij gaat dicht achter eva staan, leest over haar schouder de partituur mee van haar lessenaar.

verteller

Dit waren de eerste drie minuten van onze poging de pornografische film te reanimeren. Laten we elkaar niet voor de gek houden: het gaat puur om het genot. Maar genot is een complexe zaak. Onder de stortvloed van expliciete beelden zijn we afgestompt geraakt, verdoofd. De pornofilm zal dus iets anders moeten doen om ons nog te kunnen raken en prikkelen.

Een weg die we kunnen bewandelen is veel meer aandacht te schenken aan gezichten. Hoe vaak gebeurt het in dit genre niet dat er eindeloos op in- en uitschuivende geslachtsdelen wordt ingezoomd, op de momenten dat je juist smacht naar een gezicht? Het grootste genot is te zien hoe een ander geniet.

Na de opkomst van de amateurporno, die authenticiteit terug moest brengen in het genre, is het tijd aan de porno die zich puur op gezichten richt. Het internet maakt daar al een voorzichtig begin mee, met sites als ‘I feel myself’ en ‘Beautiful Agony’, die een camera boven het bed hangen van jonge vrouwen die zichzelf naar een hoogtepunt vingeren. De camera registreert alleen het gezicht, verlicht door de naaktheid van het lichaam.