Tirade. Jaargang 53 (nrs. 427-431)

[p. 147]

Maria Dąbrowska
Nachten en dagen

Bogumił en Barbara

In vroeger tijden leefde de familie Niechcic min of meer zoals alle groot-grondbezitters leefden op landgoederen op het platteland. De familie onderhield nauwe en afwisselende betrekkingen met alle, zelfs de meest verre familieleden. Deze leefden voor het merendeel op net zulke hofsteden als de familie Niechcic, of op herenboerderijen temidden van de tuinen aan de rand van de stad, verbonden als ze waren met het platteland door hun bron van inkomsten. De Niechcic's voelden zich als het ware een organisch onderdeel van een machtige clan, die aan zichzelf genoeg had, een eigen familiejargon bezigde, zelf uitmaakte hoe ze hun kinderen opvoedde om ze voor altijd te beschermen tegen invloeden van buitenaf, en die alle problemen in het leven oploste welhaast zonder de grenzen van hun milieu noch de grenzen van het voortdurend aan alle kanten uitdijende geslacht te overschrijden. Maar de grootvader van Bogumił Niechcic, Maciej, was ongemerkt begonnen zich uit die wereld los te maken. In zijn huis verschenen steeds vaker kennissen en vrienden van buiten de clan, geleerden, hoogleraren, kunstenaars, dagbladjournalisten, activisten en leden van politieke clubs, lieden van onduidelijke afkomst of mensen die buiten hun milieu waren getreden. Er werd gezegd dat Maciej Niechcic aan vreemden zijn verstand, zijn hart en vooral zijn geld verloor. Hij werd beschouwd als een rusteloze man, die steeds meer werd gemeden.

Als verzachtende omstandigheid voor zijn zonderlinge gedrag werd door meer toegeeflijke verwanten zijn vermeende ambitie aangevoerd om de hoge heren te imiteren, magnaten en regeringsdignitarissen, die zich opwierpen als beschermheer van wetenschap, kunst en politiek.

Maar al gauw bleek dat Niechcic niet werd geleid door dergelijke ambities, omdat de invloed en de pracht en praal van zijn huis in geen enkel opzicht zichtbaar toenamen. Maciej Niechcic scheen daarentegen alles in het werk te stellen om bezit en aanzien te verspelen. Zo wilde hij onder

[p. 148]

meer na de oorlog van 1830 een van zijn drie erfelijke landgoederen ruilen tegen een ander dat om de een of andere reden beter in zijn plannen paste. Bij het voeren van de onderhandelingen in verband met die ruil legde hij meer vertrouwen in de mensheid aan de dag dan voorzichtigheid in het behartigen van zijn belangen. Als gevolg daarvan kocht hij het landgoed in hypothecaire staat, wat ertoe leidde dat hij kort daarna niet alleen zijn nieuwe aankoop, maar ook een van de andere familielandgoederen kwijtraakte. De zoon van Maciej Niechcic, Michał, erfde aldus van zijn vader het landgoed Jarosty in reeds sterk afgeslankte vorm. Hij erfde ook diens rusteloze temperament. Hij doorbrak even opstandig de begrenzingen van zijn milieu en begon zijn zelfstandige leven met een choquerende daad. Hij trouwde met een novice van de Zusters der dominicanen, Florentyna Klicka, een mooi maar straatarm meisje met een grote naam, die in het klooster was gegaan om niet afhankelijk te zijn van de genade van rijke bloedverwanten. Er werd gezegd dat Michał Niechcic in het geheim rendezvous met haar had in het klooster en dat hij haar eigenlijk geschaakt had. En hoewel later alles volgens de wet en de conventies werd geregeld, hoewel de jonge vrouw boete deed en van haar noviciaatsgeloften werd ontslagen, en hoewel ze beiden absolutie kregen en het huwelijkssacrament ontvingen, konden de landheren, van hoog tot laag, Niechcic zijn misstap niet vergeven. Dat kon hem niet veel schelen, want hoewel hij op goede voet stond met eenieder, zocht hij de gevoelens die voor hem belangrijk waren, - respect, vriendschap, intimiteit - net als zijn vader niet op de naburige landgoederen, maar in de wereld, temidden van mensen die zich met intellectuele arbeid of met publieke werken bezighielden. Mevrouw Florentyna op haar beurt voelde zich gelukkig in deze voor haar nieuwe omstandigheden. Omdat ze in haar jeugd veel vernederingen van mensen van haar eigen rang en stand had moeten verduren, stelde ze het gezelschap van mensen van een ander slag des te meer op prijs en bovendien lag het in haar alles liefhebbende aard om zich gelukkig te voelen.

Dat waren de ouders van Bogumił Niechcic.

vertaling Esselien 't Hart