werken, individueel wonen’. Als je in een huis met een tuintje woont, wroet je in plaats van in de politiek in de aarde en loop je geen kroegen of vakbondsvergaderingen af.
Binnen de bouwafdeling ontstond een merkwaardige, rondreizende organisatie, die door het hele land van plek naar plek trok en met ongekende snelheid schoenenwinkels bouwde. Dienstencentra. Driehonderd geschoolde en goed betaalde bouwvakkers meldden zich in groepen ter plekke en voltooiden hun deel van het werk binnen de voorgeschreven tijd. Huizenbouw aan de lopende band. Architect Gočár beweerde dat in het geval van Bata's bouwwerken je niet kon spreken van architectuur, maar eerder van ‘industrieel projectdesign’. Het bleef een droevig feit dat de gestandaardiseerde dienstencentra - constructies van gewapend beton en glas - geen rekening hielden met de omgeving waarin ze moesten komen te staan. Vaak waren ze een doorn in het oog van de voorstanders van architectonische zuiverheid, monumentenzorg en van passanten met meer smaak.
Na twee maanden werd hij overgeplaatst naar een groep projectleiders. Het voltooien van de plannen voor de bouw van een ziekenhuis. Hijgend en puffend probeerde hij de termijnen te halen, uitgeput door slaapgebrek spuide hij varianten, prakkiseerde over nieuwe oplossingen. Uittekenen, schetsen, rollen overtrekpapier en liters zwarte koffie. De zenuwen strak gespannen. Een ketting sigaretten. Aan het eind van het jaar werd begonnen met de bouw van de eerste vier paviljoens. Het hoofdgebouw met de operatiekamer, de kraamkliniek, de onderzoekskamers en de technische voorzieningen. Een paar maanden later verwelkomde het ziekenhuis de eerste patiënten.
Het jaar daarop werd de Markthal gebouwd. De eerste toepassing van een skelet van gewapend beton voor een openbaar gebouw. Zelf was hij behoorlijk nieuwsgierig naar hoe het eruit zou zien. Uiteindelijk was hij enthousiast.
In 1928 was hij druk bezig met de bouw van de Masarykschool. Gahura's project beviel hem; een gebouw in een Uvorm te midden van het groen. Het was doordacht, economisch en bovendien indrukwekkend. Glazen buitenwanden, een ruime gymzaal, op de eerste verdieping een tekenlokaal met een terras. Klassen van royale afmetingen. Heteluchtverwarming, die in de zomer kon worden gewijzigd in de aanvoer van koele lucht.
Over de bouw van het fabriekscomplex in Otrokovice op de plek genaamd De modderpoel had hij van meet af aan zijn twijfels. Hij had een reeks bezwaren tegen het project, maar het stoorde hem voor-
Auteursrechtelijk beschermd