Tirade. Jaargang 17 (nrs. 183-192)

[p. 626]

[Tirade december 1973]

Wie een hoefijzer vindt
Osip Mandelstam

We kijken naar een bos en zeggen:
Een scheepsbos, een mastenbos.
Rose dennen
Tot de top vrij van hun harenlast
Zouden moeten kraken in de storm
Als eenzame pijnen
In de ontzinde boomloze lucht,
Hun loodlijn onder de zilten hiel van de wind

onwrikbaar vastgenageld aan het dansende dek.

En de zeevaarder
In een tomeloze dorst naar ruimte
Zal het tere instrument van de landmeter door de natte

karresporen slepen

En een vergelijking maken tussen de aantrekkingskracht

van de aardschoot

En het woelige oppervlak van de zee.

Als we de geur opsnuiven
Van harsige tranen die opwellen uit de betimmering

van een schip,

Als we ons verlustigen in de aanblik van planken
Vastgeklonken, aaneengehecht tot schotten,
Niet door de vreedzame timmerman van Bethlehem,

maar een ander -

De vader der reizen, vriend van de zeeman -
Zeggen we:
Ook zij stonden eens op het land
Dat hen hinderde als de ruggegraat van een ezel,
In hun toppen hun wortels vergetend,
Op een befaamde heuveltop
Te ruisen onder een zoetwaterbui

[p. 627]

 

En smeekten vruchteloos de hemel

 

Hun edele bladerdak

 

Voor een snufje zout te mogen ruilen.

 

 

 

Waar te beginnen?

 

Overal knarst het en zwiept het.

 

De lucht siddert van vergelijkingen.

 

Geen woord is beter dan een ander.

 

Metaforendreun van de aarde.

 

En gewichtloze karren,

 

Bespannen met schelle vogelzwermen, dichtopeengepakt van

 

inspanning,

 

Breken in spaanders

 

In hun wedijver met de briesende favorieten van het strijdperk.

 

 

 

Driewerf gezegend is hij die in zijn zang een naam noemt;

 

Een zang verfraaid met een nauwkeurige aanduiding

 

Leeft langer temidden der anderen -

 

Zij is onder haar vriendinnen gekenmerkt door een band om

 

haar voorhoofd

 

Die geneest van vergetelheid, een al te sterke geur van

 

bedwelming -

 

Dat kan de nabijheid zijn van een man

 

Of de vacht van een sterk roofdier

 

Of gewoon de geur van tijm, stukgewreven tussen de handen.

 

 

 

De lucht is soms donker als water en al wat erin leeft

 

zwemt als een vis,

 

Doorklieft met zijn kieuwen het luchtruim

 

Dat weerstand biedt, elastisch, licht verwarmd door de zon -

 

Kristal waarin wielen rollen en paarden opzijstuiven,

 

Natte kleigrond van Neaera, iedere nacht opnieuw omgewoeld

[p. 628]

 

Door vorken, drietanden, schoffels en ploegen.

 

De lucht is even vet gekneed als de aarde,

 

Het is onmogelijk eruit te komen, het is moeilijk erin door

 

te dringen.

 

Een geruis vaart door de bomen, een groene slagbalstok;

 

Kinderen spelen met de wervels van gestorven dieren.

 

De broze jaartelling van ons tijdperk nadert zijn einde.

 

Dank voor dat wat geweest is:

 

Ikzelf was fout, ik heb me vergist, verward bij het tellen.

 

Het tijdperk zong als een gouden bol,

 

Hol, uit één stuk, door geen hand gesteund,

 

Op iedere aanraking antwoordde het met ‘ja’ en ‘nee’.

 

Zo antwoordt een kind:

 

‘Je krijgt een appel van me’ of ‘Je krijgt geen appel van me’

 

En zijn gezicht is een perfekt afgietsel van de stem die deze

 

woorden uitspreekt.

 

 

 

Het geluid klinkt nog na, hoewel de bron van het geluid

 

is verdwenen.

 

Een paard ligt in het stof in zijn schuim te snuiven,

 

Maar de scherpe ronding van zijn nek

 

Bewaart nog de herinnering aan de galop met snel uitslaande

 

benen -

 

Toen het er geen vier waren

 

Maar evenveel als de stenen van de weg,

 

Telkens viermaal gewisseld

 

Even vaak als de telganger in vurige draf zich afzette

 

van de aarde.

 

 

 

Zo blaast

 

Wie een hoefijzer vindt

 

Er het stof af

[p. 629]

 

En wrijft het op met een wollen lap tot het blinkt

 

Dan

 

Hangt hij het boven zijn drempel

 

Zodat het kan rusten

 

En niet langer vonken uit keien hoeft te slaan.

 

Menselijke lippen

 

die niets meer te zeggen hebben

 

Behouden de vorm van het woord dat het laatst gezegd is

 

En in de hand blijft een gevoel van zwaarte achter

 

Ook al is de kruik

 

voor de helft leeggespat

 

terwijl hij naar huis werd gedragen.

 

 

 

Dat wat ik nu zeg, zeg niet ik -

 

Het is opgegraven uit de aarde als versteende graankorrels.

 

Sommigen

 

beelden op een muntstuk een leeuw af,

 

Anderen

 

een hoofd;

 

Schijfjes van allerlei vorm, koperen, gouden en bronzen,

 

Liggen met gelijk eerbetoon begraven in de aarde.

 

Het tijdperk dat probeerde ze stuk te bijten heeft er de

 

afdruk van zijn tanden op achtergelaten.

 

De tijd schaaft mij af als een munt

 

En ik begin mijzelf al te missen.

Moskou 1923

Vertaald door Kees Verheul

In het aanstaande voorjaar verschijnt bij G.A. van Oorschot te Amsterdam, een keuze uit de gedichten van Osip Mandelstam, in de vertaling van Kees Verheul.