Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 9

[p. 38]

Julius Vuylsteke en zijn Oorkondenboek der Stad Gent.

‘Oorkondenboek der Stad Gent, Gentsche Stads- en Baljuwsrekeningen, 1280-1336, bezorgd Julius Vuylsteke (Gent, druk. F. Meyer-Van Loo, 1900; XVI + 1048 blz. in-4^o, 15 fr.).

Indien het noodig was te bewijzen dat de gaven van den dichter en de hoedanigheden van den geleerde niet onvereenigbaar zijn, dan was er geen beter voorbeeld aan te halen dan dat van Julius Vuylsteke.

Toen zijn diepe liefde voor Vlaanderen zijn aandacht gericht had op deze roemrijke 14^e eeuw, waarin voor de staatkundige bedrijvigheid, den heldhaftigen krijgsmoed en de oeconomische grootheid Brugge en Gent met Pisa en Florence wedijverden, dan veropenbaarde zich, door een zeldzaam samentreffen, de vaardige dichter Vuylsteke opeens als den eerlijksten, den geduldigsten en den scherpzinnigsten der geschiedonderzoekers.

De lezers van zijn Prozaschriften kennen het opstel, zoo belangrijk in weerwil van den kleinen omvang, waaraan hij den bescheiden titel gaf: Eenige bijzonderheden over de Artevelden in de XIV^de eeuw. De studiën die hij in de laatste jaren aan 's Gravenkasteel gewijd heeft, nemen een eereplaats in onder de zoo talrijke verhandelingen, waaraan dit zoo merkwaardige als raadselachtige gebouw aanleiding gegeven heeft.

Niemand heeft zich met meer ijver, met meer verknochtheid, met meer openhartigheid dan Vuylsteke aan

[p. 39]

de middeleeuwsche geschiedenis der stad Gent gewijd, en toen in 1898 de commissië van het Archief aan het Gentsche Gemeentebestuur de uitgave van een Oorkondenboek der stad Gent voorstelde en dan ook verkreeg, werd aan hem met de eenparige stemmen van haar leden de zorg opgedragen om er de oudste rekeningen van Gent in uit te geven.

Deze taak bracht Vuylsteke naar zijn lievelingstudiën terug. Immers van 1874 tot 1893 had hij met Jhr. Mr.N. de Pauw, op last van de Maatschappij De Taal is gansch het Volk, de rekeningen van de tijdvakken der twee Arteveldes (1336-1349 en 1376-1389) laten verschijnen. Dit eerste werk nochtans, met te bekrompen hulpmiddelen ondernomen, beantwoordde niet volkomen aan het ideaal van Vuylsteke noch aan de eischen der wetenschap. De uitgave van het Oorkondenboek liet hem toe beter te doen, en gedurende vier jaar, met een wonderbare werkkracht en zelfverloochening, besteedde hij al den tijd dien zijn boekhandel hem vrij liet, aan de taak die hij op zich genomen had.

Men moet hem gezien hebben aan het werktafeltje dat hem in een hoek van het archief voorbehouden was, zijn gezicht verslijtende om onder de doorhalingen van de kladboeken der oude klerken van der stede bijna onleesbare aanteekeningen terug te vinden, zich opjagende om de juiste uitkomst van de zoo vaak gebrekkige berekeningen van de lieden der 14^e eeuw te verkrijgen, zich inspannende om te midden van de herhalingen en overheenschrijvingen de oorspronkelijke orde van de rekeningen te herstellen: dan zal men den reusachtigen arbeid, dien het eerste deel der Gentsche Stads- en Baljuwsrekeningen, 1280-1336, verbeeldt, naar waarde kunnen schatten.

Alleen het verbeteren van de proeven van deze 1048 blz. kleinen tekst met hun verschillende typen en duizenden

[p. 40]

getallen vertegenwoordigt een schrikkelijk werk, schrikkelijk voor een man van den ouderdom en de gezondheid van Vuylsteke.

Wie weet of zijn hartstochtelijke hardnekkigheid in spijt van zijn reeds wankelende krachten, niet de ziekte verhaast heeft, die hem op zoo wreede wijze heeft weggerukt, nog voor de voltooiing van zijn werk.

Want hij heeft de voldoening niet gesmaakt om het boekdeel te zien verschijnen dat hij aan de geschiedschrijvers als zijn erfdeel achterlaat. Hij heeft bepaaldelijk niet de laatste hand kunnen leggen aan de monumentale inleiding die een voortdurende commentaar van den tekst zou geweest zijn en een echten schat van inlichtingen over de Gentsche geschiedenis der 16^e eeuw zou gevormd hebben.

Maar een werk zoo groot en schoon zal niet verloren zijn. Vele gedeelten van het handschrift behoeven maar een laatste nazicht om te kunnen gedrukt worden, en de Commissie van het Archief heeft er van nu reeds de uitgave van besloten.

In afwachting van dit bijvoegsel dat Vuylsteke's historischen arbeid moet bekronen, kunnen wij verklaren dat het nu gedrukte gedeelte, als tekstuitgave een werk van eersten rang is. Volkomen opgemaakt volgens de beginselen door de Koninklijke Commissie van Geschiedenis voor de uitgave van oude oorkonden aangenomen, zal de tekst van de Rekeningen van Gent voortaan het toonbeeld van dergelijke uitgaven blijven.

Het Oorkondenboek, zooals het door Vuylsteke ingewijd is, moet als een uitmuntend wetenschappelijk werk begroet worden, in alle opzichten den man waardig die er zijn naam op zette, en de stad aan welke het opgedragen is.

H. Pirenne.