Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 4

[p. 244]

Onze leestafel.

J.O. De Vigne, Snipperuren, een novellenkrans (Gent, Ad. Hoste, 1899); 294 blz. - M. Brants, Vervloekte Drank! anti-alcoholisch drama voor kinderen in 1 bedrijf (Doornik, Vasseur-Delmée en Brussel, J. Lebègue en C^ie); 16 blz. - Id., De Bloedschuld of Philips van Artevelde, drama in 4 bedrijven (Antwerpen, Jan Bouchery, 1899); 30 blz. - Jan Eelen, Verzen (Antwerpen, Nederlandsche Boekhandel, 1898); 51 blz. - A. Vermast, Aardrijkskunde voor middelbaar en lager normaal onderwijs, I: Europa (Gent, I. Van der Poorten, 1899); 176 blz.

De vrienden van den heer schepen De Vigne werden dezer dagen aangenaam verrast door de verschijning van eenen novellenbundel van zijne hand: Snipperuren. Het mooi verzorgde boek lokte mij tot onmiddellijk lezen. Maar reeds bij de eerste bladzijden, de Opdracht (aan zijne overleden echtgenoote, de schilderes Emma De Vigne) greep eene innige ontroering mij aan, en ik waag het niet de intiemste gedeelten van den ‘krans’ te ontleden, omdat daarin leeft een o zoo diep gevoel, waarvan wij (aldus de schrijver in Het waar Geluk) eerst dan al de bekoring ondervinden, wanneer het noodlot ons treffen komt.

Welke mooie bladzijden in Manibus date lilia plenis (op het graf van een meisje, door wie twee oudjes met elkaar verzoend raakten), in De eerste Glimlach (waarin aan eene moeder het diep gevoeld troostwoord gesproken wordt, ‘dat de koenheid des harten bij hen die overblijven de zoete troost is dergenen die wachten in de eeuwigheid’), in Kerstvertelling (van een

[p. 245]

ouden organist, wiens bezielend spel te Kerstnacht met de liefde van zijns meesters dochter werd beloond)!

Welke reine humaniteit spreekt uit Een Vriend van Jezus, welke bewondering voor de natuurgeheimen uit Het Aardsch Paradijs!

Romantische verhalen (De gelukkige Alonzo, Elvire de Rubois, Tante Geertruide, Het Kasteel van Villeroy) wisselen af met luchtiger en smakelijk vertelde stukken, als De Thuisweg en De Nalatenschap van Meester Montanus, welke laatste novelle, zoo wat twintig jaar geleden, onder een' schuilnaam in Het Nederlandsch Museum verscheen en die ik, om de eigenaardige opmerkingsgave en de fijne ironie, met het meeste genoegen heb herlezen.

_**_*

De heer M. Brants, leeraar in 't Athenaeum van Doornik, heeft een anti-alcoholisch drama voor kinderen laten verschijnen: Vervloekte Drank!

Het kan zonder veel kosten opgevoerd worden en wil door zijne tragische ontknooping een krachtig ‘memento’ zijn voor vertolkers en toeschouwers: een jeugdige teringlijder sterft in de armen van zijnen broeder, omdat zijn dronken vader, dien hij uit de herberg halen wilde, hem een' slag in volle borst gegeven heeft; men hoort inlusschen het refrein van een drinkliedje, door den vader aangeheven.

Ik zal alleen doen opmerken dat vriend Lodewijk te altklug praat voor een ventje van 3 jaar. Of is 3 eene drukfout?

_**_*

Met het drama in vier bedrijven van denzelfden schrijver, De Bloedschuld of Philips van Artevelde, loop ik niet hoog op.

Er is o zoo weinig waarschijnlijkheid in de onbekendheid van Filips met de omstandigheid, dat Anna, zijne beminde, de dochter is van Geeraard Denijs; in het nachtelijk tweegevecht

[p. 246]

van Philips met.... Anna, die haren broeder Floris redden wil; in de vlucht van Philips met Anna's lijk, dat hij dan, in de burchtzaal, in een' zetel neer komt zetten, enz., enz.

Het feit dat het stuk eene ‘vereerende onderscheiding’ bekwam in den derden driejaarlijkschen wedstrijd der stad Antwerpen, kan bemoedigend zijn geweest... voor den schrijver; maar den lezer geeft het stof tot nadenken.....

_**_*

Ook met vele der Verzen van Jan Eelen loop ik niet hoog op. Te gewild, te regelmatig terugkeerend vind ik de hortende herhalingen als deze, die ik, om plaats uit te sparen, over twee kolommen drukken laat:

O 't is de wind
die zingt
heel-verre ïn 't verschiet,
de kouvë wind
die zingt
in de afgevallen blaren
't lied
het wenend lied
van 't zachte-stervend jaar.
En hoor daarboven de luchten
die zuchten
hoe naar!
Hoor! hoe de klokken
wee-moedig vreemd luien,
klokken die zuchten
klokken die luien
lui - luien
van dood in de klein bange ziel.

Een analogon vindt men in XXIX:

Ik weet niet, maar 't zijn klokken
die nu luie luien
't zijn klokken
zware klokken
vreugd luiend
in mijn ziel,
't Zijn klokken
duizend klokken
die van hernieuwing luien,
.........

Hier is de aanvang van XXXII:

Er woelt in mijn hoofd een zee van gedachten,
er woelt in mijn hoofd een diep-diepe zee,
een zee van al-woelen
een zee van woest hoelen,
een zee - een zee
een eeuwige zee.

[p. 247]

En hier die van XXXIII:

Ik voel muziek in 't diep vaa mijn ziel,
ik voel muziek die hoog op-klinkt van vreugd,
muziek
die galmt en trilt van jeugd,
muziek, muziek
van alle dingen
die levend zingen
in mijn ziel.

Ik spaar den lezer de variatiën op

't jaar
dat heengaan met de blaêr
en de vaal - verslenste rozen (blz. 42)

en op de

kussen
van ogen,
kussen
van monden,
welige kussen die beven
in 't zingen
't zingen
van 't lied.
't Lied
van de kussen
van ogen en monden,
........

De sonnetten kunnen er eenigszins beter door, maar soms zijn de beelden volstrekt niet volgehouden, zooals bv. in VII:

Op brede wieken word ik opgedragen
tot in 't oneindig diepe blauwe ruim.
Ik zie aan 't horizont mijn witte glories dagen
op een zee van golvend, kokend schuim.

Blij slaat mijn ziel met wilde vleugelslagen
en vliedt hel-wit in golvend-zachte vlucht
als lichte boot ter diepe zeeën-lucht
op zachte wolk-zang lichtjes opgedragen.

De twee Fransche Chansons zijn verreweg de beste uit den bundel.

_**_*

Als ik van het terrein der bellettrie naar de schoolboeken mag overstappen, zal ik gaarne de aandacht vestigen op

[p. 248]

Vermast's Aardrijkskunde (I, Europa), bewerkt voor 't eerste studiejaar der middelbare scholen, naar't programma van 1897.

Na eenige algemeene begrippen over de aarde en over Europa worden al de Europeesche staten behandeld, naar het volgende plan: a) grenzen, ligging; b) natuurkundige studie (uitzicht, meren en stroomen, zee en kusten, klimaat); c) oeconomische studie (natuurlijke voortbrengselen, nijverheid, handel: in- en uitvoer, havens, spoorwegnet, enz.); d) staatkundige studie (regeeringsvorm en bestuur, regeerende vorsten, rassen en zeden, godsdienst en taal, onderwijs, leger en vloot, voornaamste steden, afhankelijkheden, koloniën); e) besluit.

Vele karakteristieke plaatjes helderen den tekst op en tal van diagrammen, die de samensteller - te recht - met voorliefde aanwendt, maken de studie gemakkelijker en aanschouwelijker: we wijzen bv. op een eenvoudig teekeningje, dat toelaat onmiddellijk de hoogten der voornaamste bergtoppen met elkaar te vergelijken en op de rechthoekjes met verschillende kenmerkende dwarsstrepen, om voor elk land het procent bouwland, weiland, woud en woesten of ongebruikten grond aan te geven, enz.

Van veel nut en nieuw in dergelijke werken is het aanhangsel, met statistische opgaven en tabellen, bv. over de havens, gerangschikt volgens het belang der handelszaken en volgens den inhoud der schepen, over de groote stoomvaartlijnen, over den bodem van Europa, de godsdiensten, het onderwijs, de legermachten, den handel, de financiën, de koloniën der Europeesche Staten en zoo meer.

Ik herhaal het: ik vestig op Vermast's werk, dat de vrucht moet zijn van veel nauwgezette opzoekingen, gaarne de aandacht. Onderwijzers en normalisten zullen het met vrucht raadplegen en als leerboek voor de middelbare scholen is het zeer geschikt.

Het huis Van der Poorten verdient een pluimpje voor de zorg, die aan de uitgave werd besteed.

P.