Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 4

[p. 308]

Gedenkbladen van Willem Rogghé.

Zij beslaan 292 groote bladzijden, die, te zamen met eene fraai gestyleerde inleiding van Max Rooses en drie boeiende reisartikels een lijvig boek vormen van 470 zijden, uitgegeven door de zorgen van het Taalverbond. De heer Julius Vuysteke liet met eene nette Ietter drukken op glanzend wit papier, en zoo, terwijl ieder het zijne bijbracht, ontstond er een werk, dat stellig een sieraad zal uitmaken in de bibliotheek van iederen Vlaamschgezinde.

Ik heb met Willem Rogghé niet veel omgegaan, doch hoe los en verre onze betrekkingen ook waren, dit weinige is mij voldoende geweest om den man lief te krijgen en ware achting voor hem te koesteren. Nu ik zijne ‘Gedenkbladen’ gelezen, neen! verslonden heb, spijt het mij diep, hem niet van meer nabij gekend te hebben. Karakters als het zijne ontmoet men niet alle dagen, en ik voel mij sterk aangetrokken door de edele neigingen en het warme hart van dien vranken Geus en onwrikbaren Flamingant.

Ook was 't mij zoo'n blijde verrassing, toen ik, het boek openslaande, Rogghé's mooi portret in phototypie tegenover den titel vond. Een heel sympathiek, schrander en geestig gelaat, met iets luimigs in den blik en om de lippen! En juist zóo lacht het u toe uit deze ‘Gedenkbladen’.

Het zal niemand verwonderen, als ik zeg, dat zij uitermate boeiend en aantrekkelijk zijn. Herinneringen van merkwaardige personen immers wekken steeds belangstelling, zooals nog onlangs gebleken is met die van Vader Bergmann. Maar wanneer schriften van dien aard, boven alle andere verdiensten, nog uitmunten door een schoonen vorm, dan verdienen zij dubbele aandacht, wat hier het geval is.

De auteur vertelt ons zijn leven, eenvoudig en gemoedelijk weg. Hij werd geboren te Aalst, den 2^den Augustus 1824. Zijne

[p. 309]

ouders waren zeer geringe menschen met veel kinderen, waartusschen Willem de oudste zoon was. Hij werd al vroeg op een ambacht gedaan, in de drukkerij namelijk der Gazette van Gent, terwijl hij bij eene tante ging inwonen. Zijne jeugd, gewijd aan den arbeid en de studie, liep volstrekt niet over rolletjes en leverde bitter weinig genoeglijks op. Geregeld om de veertien dagen toog hij te voet naar Aalst, om thuis zijne ouders te bezoeken. Zijne lieve moeder kwam hem halverwege te gemoet, en dan vlogen beiden elkaar om den hals alsof zij in geene eeuw meer bijeen waren geweest. En hoe naïef-innig werd de beminde knaap telkens in 't nederig gezin ontvangen, dat hem feestelijk onthaalde op karnemelkpap en lekkere boterhammen!... Jammer dat de arme teedere moeder zoo jong moest sterven, weggerukt door de tering.

Ziedaar met enkele woorden den inhoud van het eerste hoofdstuk, een pareltje in zijne soort. Ik ken onder ons grooter dichters en schrijvers dan Willem Rogghé, doch ik zoek te vergeefs naar iemand, die evenveel hart aan den dag legt als hij, en zoo eenvoudig-roerend, zoo aandoenlijk-waar kan verhalen. Het heeft mij even diep getroffen alsde beste stukken uit ‘Waldheimat’ van Rosegger. Uit beide spreekt een gevoelig kunstenaarsgemoed, vrij van alle aanstellerij en jacht op effect, wat in onzen tijd van pose eene zeldzaamheid mag heeten.

In het volgende kapittel treedt Rogghé reeds als letterzetter op, en nietuitsluitend van de Gazette, aangezien dezer uitgever, de heer Désiré Vanderhaeghen, ook de werken van verscheidene Vlaamsche letterkundigen ter pers legde. Aldus zette hij aan Ledegancks ‘Bloemen mijner Lente’, aan dichtbundels van Vervier en Frans Rens. Te gelijker tijd ontwaakte de geest der poëzie in hem en op den duur waagde hij zich aan een gedicht op den Ierschen held uit die dagen, O'Connell, eene rijmelarij, welke hij zich verstoutte, aan het oordeel van den braven vader Rens te gaan onderwerpen. Naar aanleiding daarvan werd hij medewerker aan 't beroemd Letterkundig

[p. 310]

Jaarboekje en weldra bekend en bevriend met de toenmalige Gentsche schrijvers: Serrure, Heremans, Van Duyse. Intusschen was hij ook (1850), dank zij een voor hem gelukkigen samenloop van omstandigheden, uit zijne nederige bediening opgeklommen tot den post van bestuurder-opsteller der befaamde Gazette, die spoedig een dagblad werd en haren bloei in de eerste plaats aan Willem Rogghé verschuldigd was.

Hoofdstuk IV schetst den toestand van België en van Vlaanderen in de jaren 30 en 40, kortna onzeomwenteling, die in 't leven werd geroepen door ‘papen, overgewaaide Franschmans, fransquillons enpaniers percés’, de stichting der liberale partij, het ontstaan der Vlaamsche Beweging. Onder den invloed der eerste Zuid-Nederlandsche dichters en schrijvers, zooals Willems, Ledeganck, Van Duyse, Conscience, De Laet, Theodoor Van Rijswijck, Michiel Vander Voort en veelanderen, vormden zich in de steden overal maatschappijen van Vlaamschgezinden, met het doel, de verfransching van ons land te bestrijden en onzen stam te doen herrijzen uit zijne eeuwenlangen slaap.

Te Gent ontwikkelde zich uit ‘de Taal is gansch het Volk’ het zoogenaamd ‘Vlaamsch Gezelschap’, waarbij mannen van alle denkwijzen zich aansloten, hoewel de groote meerderheid vrijgezind bleek. De kring bleef verscheidene jaren de ziel der Vlaamsche Beweging in Vlaanderens hoofdstad, en er heerschte onder zijne zeer talrijke leden een geestdrift, welke Rogghé tot zijne innige spijt thans nergens meer ontwaart, omdat de Flaminganten, meent hij, zich sedertdien hebben laten paaien door een schijn van rechtsherstelling.

Nu worden eenige gebeurtenissen herdacht, die het Vlaamsche land in verslagenheid dompelden: de dood van Willems, - de beleediging, ons door den Waal Sigart in volle Kamer naar het hoofd geslingerd, - het overlijden van Ledeganck, - de jammerlijke woelingen van Risquons-Tout. Tevens maakt de schrijver ons bekend met de werkzaamheden van het Vlaamsch Gezelschap: litterarische lezingen en feesten, opstel-

[p. 311]

len van smeekschriften, inrichten van prijskampen, en o.a. wijdt hij een paar aandoenlijke bladzijden aan Zetternam en dezes bekroning door de Fonteinisten in 1849. Wij vernemen ook allerlei wetenswaardige, thans vergeten feiten omtrent de verschijning van Conscience's roman ‘Jacob van Artevelde’.

In 1847 stichtte Rogghé met Van Duyse en Snellaert eene maatschappij van koorzang, het Willems-Genootschap, in de hoop, dat door zulken kring het zingen van Nederlandsche liederen en koren in de zeden van ons volk zou dringen. Het vooruitzucht van het moedige drietal werd geenszins teleurgesteld. Van Duyse slaagde bovendien in zijne pogingen om een verbond te sluiten tusschen de Vlaamsch zingende genootschappen en de Duitsche, en er werden twee heerlijke festivals gehouden, een te Keulen en een ander te Gent, die beide hier te lande en over den Rijn een ontzaglijken bijval verwierven. De tijdsomstandigheden alleen dragen de schuld, dat het bij die twee feesten bleef.

Het Willems-Genootschap bestond twaalf jaar: 1847-1859, immer rusteloos ijverend tot de verspreiding der nationale muziek. Het werd menigmaal bekroond, gaf eene verzameling Vlaamsche romancen uit en stelde Gevaert en Miry in de gelegenheid tot het componeeren op Nederlandsche teksten.

Hoofdstuk VIII is misschien het belangwekkendste van heel het boek. Daarin wordt de toestand geschilderd van het Nederlandsch tooneel te Gent, waar de maatschappijen de Fonteinisten en Broedermin en Taalijver tegen elkander om den voorrang kampen. Rogghé maakt ons bekend met de tooneelzalen, de opvoeringen, de stukken en de spelers binnen het tijdvak 1840-1870, waarbij de beeltenissen van Destanberg, Van Peene en Karel Onderreet op den voorgrond treden.

Het volgende kapittel vormt echter ook nog eene zeer merkwaardige bladzij voor de geschiedenis der Vlaamsche Beweging, want het handelt over de inrichting van een Nederlandschen leergang bij de Gentsche hoogeschool, een feit van actueelbelang

[p. 312]

in onzen tijd, nu de kwestie eener Vlaamsche universiteit aan de orde van den dag is. Vooral door de bemoeiingen van het Vlaamsch Gezelschap kwam de leergang van Nederlandsche letterkunde tot stand. Hij werd geopend door den advocaat Pieter Lebrocquy op Zaterdag 16 Mei 1846, in tegenwoordigheid van een zeer talrijk publiek. Maar de bekwame professor mocht slechtseen vrijen en dusonbezoldigden cursus geven, en ondanks al het ijveren zijner Vlaamsche vrienden kreeg hij geene officiëele aanstelling, zoodat hij zich verplicht zag, wijl hij niet bemiddeld was, reeds in 1848 zijn ontslag te nemen. Onze taal bleef zes jaar lang van de hoogeschool verbannen, tot dat in 1854 de heeren Serrure en Heremans beiden tot leeraars benoemd werden.

Uit hoofdstuk X, zeer onderhoudend om te lezen, vernemen wij, dat Willem Rogghé intusschen boek verkooper was geworden, een voorspoedigen handel dreef, daarmee fortuin maakte, en vriendschappelijke betrekkingen aanknoopte met Noord-Nederlandsche schrijvers en uitgevers. Hij verhaalt ons hierbij, steeds opgewekt keuvelend, menige episode uit zijn leven, die goud waard is.

Twee ander hoofdstukken herinneren voor de Gentsche vrienden de rustelooze werkzaamheid van Rogghé als vurig liberaal.

Eindelijk krijgen we nog eene reeks portretten, wel een beetje te vluchtig geschetst ongelukkiglijk, van Prudens Van Duyse, Felix A. Boone, Heremans, De Baets en enkele anderemannen van mindere bekendheid.

Hooger vergat ik te vermelden, dat aan het Vlaamsch Gezelschap nog de eer toekomt, het eerste Nederlandsch Congres in 't leven te hebben geroepen. Dit werd gehouden te Gent op 26-28 Augustus 1849. De schrijver treedt in treffende bijzonderheden, waarvan sommige wellicht verdienen herdacht te worden op het Congres van 1899.

De herinneringen van den heer Rogghé vormen een boek, dat hem ter eere strekt in alle opzichten. Moge het vele lezers vinden, want het zal op hen een heilzamen invloed uitoefenen.

Frans Van Cuyck.