Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 3

[p. 258]

[p. 259]

Aan den voet van Ledeganck's standbeeld.

Ledeganck werd in 1805 geboren.

Hij stierf in 1847.

Zijn bronzen standbeeld hebben wij te Eekloo, zijne geboortestad, onthuld in 1897.

Die drie jaartallen - door minder dan eene volle eeuw van elkander gescheiden - hoe welsprekend getuigen zij van de ontwaking en opbeuring van onzen taalstam in Vlaamsch-België!

Bij Ledeganck's geboorte (9 November 1805) zuchtte zijn vaderland sedert elf jaren onder het vreemde juk. Eekloo was eene Fransche sous-préfecture.

De taal, waarin het kindje dat daar in zijn wiegje lag onder het dak van den armen schoolmeester, zijnen vader, die taal was streng verbannen uit het bestuur, uit het gerecht, uit het onderwijs, tot zelfs uit de naamplaten op den hoek der straten en uit de uitgangborden.

De Vlaamsche gewesten waren Fransche departementen geworden: départements de la Lys, de l'Escaut, des deux Nèthes. de la Dyle, enz. De nog onoverwinnelijke Napoleon droeg de keizerskroon en zwaaide zijnen bloedigen schepter over Europa. De Vlaamsche tak van den Nederlandschen boom scheen geen levenssap genoeg meer te bezitten om ooit die stelselmatige verbastering te ontgroeien.

Vlaamsch-België was zoo goed als verloren en bleek een tweede Fransch-Vlaanderen te zullen worden.

[p. 260]

Bij L[e]deganck's afsterven te Gent (19 Maart 1847) had het gezegend tijdvak der zestienjarige regeering van koning Willem I een deel der wonden van de Fransche overheersching in de Vlaamsche gewesten helpen genezen en te gelijk de zaden gestrooid, die na 1830, ondanks de Belgische omwenteling, zouden ontkiemen en worden wat men de Vlaamsche Beweging heeft genoemd: 't is te zeggen de verrijzenis van den Vlaamschen Lazarus uit zijn graf der 17^de en der 18^de eeuwen.

Naast den vader en hoofleider der Beweging, den patriarch Jan-Frans Willems, en met Blommaert, Van Duyse, Snellaert, Serrure, Rens, Heremans en anderen, had Ledeganck te Gent in de eerste gelederen gestaan om zijn volk te helpen ontslaven.

Hij had het Burgerlijk Wetboek voor den Vlaming in zijne taal toegankelijk gemaakt en ondanks dat dor vertaalwerk van den rechtsgeleerde had hij heerlijke gedichten geschreven, die wedijverden met de meesterstukken der vernieuwde lyriek in het Noorden: zijn Klavier van 1836 is de waardige tijdgenoot van Nicolaas Beets' Najaarsmijmering, in hetzelfde jaar gedicht.

Theodoor Van Rijswijck schonk ons in 1837 zijne meesterlijke Eigenaardige verhalen, Hendrik Conscience in 1838 zijnen Leeuw van Vlaanderen, het epos en het Evangelie te gelijk van het ontwakend Vlaamsche volk, en Ledeganck gaf ons in 1839, onder den titel van Bloemen mijner lente, het eerste bewijs dat de tijd van Byron, Lamartine en Victor Hugo ook groote lyrische dichters der nieuwe richting in Vlaanderen leveren zou.

Het algemeen Vlaamsch petitionnement van 1840 was de eerste groote electrische schok, die door de nog verkleumde en verstijfde ledematen der Vlaamsche maagd was gevaren.

De strijd was fel en de toestand meer dan zorgwekkend, toen Ledeganck - nog geene 42 jaar oud - door de tering

[p. 261]

werd weggemaaid. In zijne onsterfelijke Drie Zustersteden (1846) had de dichter den noodkreet der Vlaamsche vaderlanders in onvergankelijke strofen laten weerklinken.

Het volk begon zijn Vlaamsch hart te voelen kloppen, maar het bestuur, het leger, het gerecht, de school, en eilaas! nog grootendeels de zeden waren Fransch in Vlaanderen.

Vijftig jaar later, op de onthulling van Ledeganck's standbeeld te Eekloo (29 Augustus 1897), zag men een goed deel der officieele wereld van België zich rondom het voetstuk verdringen: twee ministers, den voorzitter van den Senaat, drie gouverneurs, de burgemeesters der drie zustersteden, den bisschop van Gent, allerlei mindere waardigheidsbekleeders; en in hun midden, boven hen uitstekend door geboorte, rang en gestalte, onzen toekomstigen koning, onzen geliefden kroonprins Albrecht van België.

En van den kroonprins tot den minsten der talrijke redenaars spraken allen in onze gulden moedertaal en deden allen hun best om deelachtig te worden aan de hooge populariteit die, vijftig jaren na Ledeganck's dood, verbonden is aan het gebruik der moedertaal in de eens zoo verfranschte Vlaamsche gewesten.

De in 1847 nog onbeholpene en schier hulpelooze Vlaamsche Beweging is toongevend geworden.

Eene reeks taalwetten hebben ons sedert 1873 het officieel gebruik van het Nederlandsch grootendeels gewaarborgd.

Onze taal klinkt nu en dan in de beide Kamers.

Aan onze gemeenschappelijke Nederlandsche letterkunde leverden wij meer dichters dan het Noorden en ook enkele degelijke prozaschrijvers.

Wij hebben eene nationale muziek zien ontstaan met Peter Benoit, die ook in 't Noorden boven Verhulst en Nicolaï als veldheer in het rijk der tonen wordt gehuldigd.

Wij hebben groote Nederlandsche schouwburgen te Antwerpen en te Brussel zien verrijzen; die van Gent is in

[p. 262]

opbouw en te Antwerpen belooft men ons eenen nieuwen kunsttempel voor onze nationale Nederlandsche opera.

De wetenschap wordt meer en meer in onze moedertaal gedoceerd en beoefend. Wij hebben het oprichten eener Vlaamsche Hoogeschool op ons programma geschreven, en wij zullen ze bekomen, vroeg of laat.

Door het tot stand komen der Nederlandsche taalcongressen, waarvan na eene halve eeuw het 25^ste te Gent in 1899 zal worden gehouden, is de klove van 1830 tusschen Noord en Zuid gedempt en leunen de Vlamingen meer en meer aan tegen de eigene Germaansche beschaving hunner Noorderbroeders, evenals de Walen hunne kracht zoeken en vinden in de hun aanverwante Fransche beschaving.

De Vlaming begint zich eenigszins te bevinden in de normale voorwaarden tot vreedzame ontwikkeling als Germaansch burger van een tweetalig land van vrijheid en gelijkheid.

Welke reuzenschreden werden er niet gezet op den tijd van minder dan honderd jaren, tusschen de wieg van Ledeganck en zijn standbeeld!

P.F.