Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 3

[p. 154]

Uit Noord-Nederland.

Dat twee opera-gezelschappen in ons land geen bestaan zouden vinden was te voorzien, doch dat de Noord- en Zuidnederlandsche opera-vereeniging reeds een paar maanden na haar bestaan hare artisten uitstel van betaling moest vragen, was toch zeker niet te denken. De leden van het orkest en het koor waren dan ook geenszins tevreden met het voorstel en weigerden tot 22 November te wachten, zoodat de voorstellingen gestaakt zijn. Met Henri Albers dacht men den boel nog te redden, doch het optreden van dit talent kon in den toestand geen verandering meer brengen.

Voor de opera De Groot stonden de kansen dan ook al heel slecht. Behoefte aan een Nederlandsch opera was er niet, daarenboven had het Italiaansche gezelschap zich gevestigd en trok het een groot publiek.

Het ging alzoo ditmaal met de opera De Groot als ongeveer drie jaren geleden toen men ook midden in het seizoen moest eindigen, destijds ten gevolge van omstandigheden, waartegen de directeur weinig kon doen, thans evenwel door een al te lichtvaardig beginnen.

De orkestleden en koristen der opera hebben in eene vergadering reeds een commissie benoemd, om te zien welken weg men zal inslaan om tot eenige verdienste te geraken.

Door enkele artisten is besloten in en buiten Amsterdam opera-concerten te geven. Mevrouw Dirix-Van der Weghe maakt ook deel uit van die vereenigden.

Deze concerten schijnen zeer in den smaak te vallen van het publiek. Het Italiaansch gezelschap is er ook mede begonnen en had ondanks vrij hooge prijzen een volle zaal. Het programma

[p. 155]

bevatte fragmenten uit opera's, soli en ensembles, eenige concertstukken en een solo voor viool.

Het is opmerkelijk hoe vreemdelingen hier vaak voldoening hebben van hun optreden, terwijl landgenooten dikwijls het tegendeel ondervinden. Zou het misschien zijn door de gulheid waarmede buitenlanders dikwijls mooie nummers ten beste geven of herhalen?

Met het doel nauwere aansluiting te verkrijgen tusschen de Nederlandsche muziekvereenigingen heeft de Bond van Rotterdamsche Musici den voorzitter der Amsterdamsche Toonkunstenaars-Vereeniging uitgenoodigd tot een samenkomst met zijn bestuur. Deze vergadering werd ook vooral belegd met het oog op een eventuëele toedreding tot den Allgemeiner Musiker Verband.

_**_*

De volksconcerten, waarmede men het vorige jaar te Amsterdam begonnen is, verheugen zich in een toenemende sympathie. Ook op kleinere plaatsen heeft men reeds het initiatief genomen om uitvoeringen te geven in dien geest en de directeur van het Haarlemsche muziekkorps, de heer Kriens, heeft te Haarlem vijftien middag-concerten aangekondigd tegen den geringen prijs van twee gulden voor de hoofdkaart en een gulden voor de bijkaart (lid van het gezin).

Er wordt veel, zeer veel gedaan om het volk eenige aangename oogenblikken te verschaffen en de volksvermaken te veredelen. In dien geest heeft zich te Amsterdam een commissie van werkende leden van Tooneelvereenigingen (dillettanten) gevormd, ten einde pogingen in het werk te stellen om in samenwerking met andere liefhebberij-tooneelgezelschappen de tooneelspelkunst der dillettanten te verfijnen en te beschaven. Men meent dat dit een stap is in de goede richting, maar zou het niet beter zijn dat liefhebberen geheel achterwege te laten?

[p. 156]

Weldra zal er een gouden feest gevierd worden, waarbij Mevr. Albregt-Engelman jubelaresse zal zijn. Prot en zoon zullen een luisterlijk tooneelfeest voor haar inrichten en in alle plaatsen des lands, die zich daartoe aanmelden, dezelfde feestvoorstellingen geven als te Amsterdam.

De oude, krasse dame schrijft thans hare Herinneringen.

In schrille tegenstelling met dit bericht is een ander, waarbij gewezen wordt op de verdiensten van den stichter van het Paleis-orkest. Johan M. Coenen, die zooveel deed voor de klassieke concerten en de muzikale ontwikkeling van het Amsterdamsche publiek.

Coenen werd afgedankt en het Paleis-orkest ontbonden. Het artikel, waarnaast zijn portret is opgenomen, eindigt met: Dien dag (den dag zijner afzetting) is Coenen nooit te boven gekomen. De krasse zeventiger is een grijsaard geworden geplaagd door de gebreken des ouderdoms. Een enkele maal ziet men hem in het openbaar zich met den steun van een hulpvaardigen arm langzaam voortbewegen. En als wij hem zoo gadeslaan, bekruipt ons een gevoel van smart, van ergernis, dat een man als hij, aan wien de Amsterdammers zooveel danken, thans in zeer bekrompen omstandigheden een somber bestaan leidt en zouden we hem zoo gaarne een zonnestraaltje gunnen op het laatste gedeelte van zijn levenspad! Zouden dan zijn oude vrienden - Coenen had er zooveel in zijn goede dagen! - hem geheel vergeten zijn?’

Voor de Kunst sloot juist een tentoonstelling van Delftsch aardewerk en Friesch snijwerk, waar veel goeds en moois te zien was. De vereeniging gaat steeds vooruit in ledental en klom van 257 tot 336. Ook hier heeft men iets gedaan om de minder bevoorrechten van de kunst te doen genieten. Tegen een halven gulden wordt een kaart voor de Zon- en feestdagen verstrekt. Een dertig personen maken gebruik van deze gelegenheid en zullen wanneer hun aantal grooter is geworden, nog recht hebben avondles, zingen en kunstbeschouwingen bij te wonen. Dit is zeker een stap in de goede richting.

[p. 157]

De kunstzin begint hier te herleven en bepaalt zich niet tot het tentoonstellen van mooie voorwerpen. Ook de bouwkunst deelt in die klimmende belangstelling.

Hieraan heeft men het dan ook te danken dat torens en kerken in den laatsten tijd werden hersteld of dat er pogingen worden aangewend om daartoe te geraken.

De restauratie van den Brielschen toren, waaraan men nu sedert drie jaren werkt, gaat goed vooruit. De Westzijde is dit jaar gereed gekomen en met de toegezegde gelden van het Rijk hoopt men den herstel te voltooien, want particuliere bijdragen worden niet meer ontvangen.

Te Rhenen wenscht men over te gaan tot opbouw van den toren, kort geleden door brand vernield. De kosten worden beraamd op ƒ 47,000 gulden, welke men voor de helft wenscht te verkrijgen door het sluiten van een leening. De rest zal men het Rijk vragen. In dien geest heeft men reeds een adres gezonden aan H.M. de Koningin. De toren moet een kunstwerk geweest zijn uit den bloeitijd van den kerkbouw.

Voor de mooie kerk te Aalten, opgetrokken in Gothischen stijl, heeft de minister ƒ 5000 op de begrooting aangevraagd en zal dit nog twee volgende jaren doen. Het kerkbestuur zal dan een ƒ 7000 moeten bijleggen om het gebouw en de daarin ontdekte muurschilderingen te herstellen.

Nog zal men bij de regeering moeten aankloppen om het schoone zandsteenen altaar in de kerk te Vianen voor ondergang te behouden. Het stuk, dat dagteekent uit den tijd van voor de reformatie heeft een hoogte en breedte van twee meter; boven de altaarplaat bevinden zich drie nissen, versierd met schoon beeldhouwwerk. Een der nissen draagt de kwartierschilden van de Brederode's en Van der Mark's, wier grafmonument, een kunststuk, in de kerk aanwezig is.

De boogvormige bekroning der middelste nis ligt reeds in stukken en het altaar is op verschillende plaatsen gescheurd.

[p. 158]

De fries voor de altaarplaat is geornamenteerd met twee voorstellingen: een belegerde stad met krijgsvolk op den voorgrond en een bijbelsch tafereel: de manna-regen in de woestijn, met bijzonder mooie en duidelijke figuurtjes.

_**_*

Op last van de rechtbank te Roermond zal het veel besproken, beschreven en betwiste archief uit de schuur, waarin het ruim drie jaren huisde, overgebracht worden naar de voormalige lokalen van het stadhuis, om door de drie benoemde deskundigen te worden nagezien.

Overijssel stelt prijs op zijn geschiedenis: van de Cameraarsrekeningen van Deventer, uitgegeven op kosten der gemeente, is thans het derde stuk van het vierde deel verschenen. Het loopt over de jaren 1875-1376. De Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis gaf het twaalfde stuk van het eerste deel van Overijsselsch Stad-, Dijk- en Markeregten. Deze uitgave bevat de Stadboeken van Zwolle, waarvan er reeds een bestaat sedert 1867. In dezen ouden druk zijn de beste stadboeken niet achtereen opgenomen, zoodat een vergelijking tusschen het oudere en het nieuwere zeer moeielijk werd.

Het werk van M^r. A. Telling geeft een juist inzicht op de ontwikkeling en uitbreiding van het Zwolsche stadrecht.

De tweede druk van de Beschrijving van Goedereede en Overflakkee door J. van der Waal en F.O. Vervoorn is uitgekomen. Kaarten en platen verduidelijken den tekst, die een verdienstelijke bijdrage is tot de belangrijke geschiedenis van het eiland. Bij de behandeling van het Oude Land van Diepenhorst komt dezelfde drukfout in den naam als in de eerste uitgave; ook andere minder in het oogvallende feilen zijn gebleven. Waarschijnlijk zal het volgend jaar de beschrijving het licht zien van den heer Heenman, wiens nauwgezet en grondig onderzoek waarborgen zijn voor een degelijk werk. De korte

[p. 159]

beschrijving van H. v. Dam in 1680 te Rotterdam bij Henricus Goddoeus verschenen, heeft tegenwoordig niet veel meer verdienste dan meer dan twee eeuwen oud en zeer handig van formaat te zijn.

Met de geschiedenis van het Gymnasium te Gouda is de serie geschiedenissen van Nederlandsche Gymnasia pas verrijkt. De nieuwe uitgave bevat de Geschiedenis der Parochieof Groote School van 1366 tot 1572. Zeer merkwaardig is een programma van het onderwijs uit de 16^o eeuw met belangrijke bijzonderheden, waarbij ook deze, dat de school voor meisjes toegankelijk was, wat thans niet het geval is en slechts bij toestemming geschiedt.

Bij den uitgever G. Delwel en C^o te Rotterdam verscheen Schetsen van Handelsrecht, tot heden het eenige werkje waarin handelsrecht in verband met burgerlijk recht uitvoerig en populair behandeld werd. Schrijver is de heer H.M.J. Wattel, hoofdredacteur van de Hillegomsche Courant.

Een lief geschenk voor meisjes is een vertaling naar het werk van Beatrice Harradan. Het boek, dat met de houtsneden van het Engelsche werk opgeluisterd werd, heeft tot titel: Alles komt terecht. Het is veel betere lectuur dan de oorspronkelijke werkjes onder pseudoniem door den heer Becht uitgegeven.

Door het gansche land is sedert eenigen tijd een beweging op touw gezet voor afschaffing van nachtarbeid der bakkers, die opmerkelijk genoeg overal door dames gesteund wordt. In Den Haag nam de beweging een zoodanigen vorm aan, dat er verscheidene bakkersgezellen gedaan kregen. Deze hebben nu een eigen bakkerij opgericht onder den veelomsluitendennaam De Toekomst. Het heden van De Toekomst is niet bijzonder rooskleurig, zopdat de dames wekelijks aardig in de beurs moeten tasten, Dit lag evenwel niet in hare bedoeling en nu zijn eenige Haagsche predikanten zoo vriendelijk de dames in dezen benarden toestand ter hulpe te komen en de bakkers-

[p. 160]

gezellen-zaak voor te staan. Het publiek wordt nu niet alleen van den kansel verzocht hun warme kadetjes bij de ontslagenen te koopen, doch een der dominées drukt de kinderen zijner catechisatie op het hart vooral de ouders te vragen De Toekomst den penning te gunnen.

Langs dezen stichtelijken weg zal De Toekomst zeker een toekomst hebben en wordt de gemeente dubbel gespijzigd. Als ze nu maar niet bezwijkt door overlading.

Het is een loffelijk streven van de vrouw zich niet uitsluitend tot het terrein der huishouding te beperken en het is goed dat ze zich met sociale vraagstukken wil bezighouden, doch zij zorge er dan voor het leven te kennen. Gewoonlijk vindt slechts zij tijd die meent, dat haar eigen beuzelachtig bestaan, leven is; en haar inwerken is dan niet zelden een werken in de verkeerde richting. Wat men democratische gevoelens belieft te noemen, is vaak niet anders dan heerschzucht en bemoeiziekte. Hierin staat de vrouw evenwel niet alleen. Waar de gelegenheid is de stem in het publiek te verheffen, blijft de man gewoonlijk niet achter.

De dames hebben thans in vergaderingen over en voor de bakkersgezellen gesproken: mooie en hooge woorden.

Afschaffing van nachtarbeid? Uitmuntend! Maar dan voor allen, die hun nachtrust moeten ontberen voor hun brood. In de eerste plaats voor de afgetobde wezentjes, die voor een karig loon moeten helpen om bal- en dinertoiletjes op te smukken; dan voor den koetsier, die in weer en wind verplicht is te wachten, tot soms lang na het einde van den laatsten dans. En voortgaande zullen de bakkersgezellen dan ook wel aan de beurt komen; zij verdienen toch nog een hoog loon en hun werk zal in den zomer zeker veel zwaarder zijn bij dag dan bij nacht.

15 December 1897.

Veritas.