Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 3

[p. 50]

Uit Noord-Nederland.

Het programma der nieuwe regeering en de troonredehebben weer verschillende beoordeelingen uitgelokt. De Gelderlander zegt dat er een parlementaire arbeid is aangekondigd, waarvoor de Kamer wel vier jaren noodig heeft, maar de paragrafen der troonrede lijken het blad licht. Evenwel vindt het, dat het noodig is een oordeel op te schorten tot er een Memorie van Toelichting is.

De Grondwet meent dat het nog wel een poosje zal duren eer men de plaatsvervanging zal afschaffen en den leerplicht zal invoeren. Het blad verschilt hierin van de Provinciale Groninger Courant, die het spoedig verwacht, omdat het voorop staat.

In den Amsterdamschen Gemeenteraad zijn heele beraadslagingen gehouden over het al of niet afschaffen van het gebed bij de opening der raadszittingen. In Utrecht waar sedert jaren niet meer de hand werd gehouden aan het gebruik, omdat de vroede mannen er toch niet naar luisterden, heeft men, in navolging van Amsterdam ook eens over afschaffing gepraat.

Resultaat der besprekingen: dat het gebed op beide plaatsen werd behouden.

De vorige maand had te Utrecht reeds de plechtige opening plaats van het christelijk Gymnasium, waartoe men in het voorjaar besloot. Utrecht lijkt bij voorkeur de plaats te zijn, waar christelijke inrichtingen kunnen tieren, want vele ouders van leerlingen waren aanwezig. Rotterdam schijnt hierin de vierde stad des lands niet alleen de eer te willen laten. Een dertigtal heer en vergaderden om te spreken over een inrichting voor hooger onderwijs op gereformeerden grond-

[p. 51]

slag. Een gymnasium alleen is niet de bedoeling, de hoop gaat hooger. Handelsmannen, candidaten voor de Militaire Academie, Polytechnische school, enz., zou men gereformeerd willen vormen.

De Rijks Hoogere Burgerschool is nog niet opengesteld voor meisjes, een toelating hangt af van den Minister. Te Gouda werd de toelating aan een meisje geweigerd door Minister van Houten, van wien men zooveel verwachtte voor de vrouw. De tegenwoordige Minister Borgesius heeft gunstig op de aanvrage beschikt.

Om te voorkomen dat de toelating afhankelijk zou zijn van de persoonlijke opvatting des ministers zijn een paar afgevaardigden van het hoofdbestuur der Vereeniging voor vrouwenkiesrecht Zijne Excellentie gaan spreken over de openstelling dier scholen voor meisjes.

_**_*

De oprichting, van maatschappijen neemt onrustbarend toe, zoowel in de provinciesteden als in de hoofdstad. Boter-en kaasmaatschappijen, dienstverrichtingen, rijtuigmaatschappijen, buffetmaatschappijen tot exploitatie van melkinrichtingen, ja zelfs tot exploitatie van kantoorlokalen bemoeilijken den burger in den strijd om het bestaan en dreigen den ondergang te worden van den middelstand.

_**_*

Het raadhuis van Veere heeft een schoon geschenk ontvangen van de firma Plasschaert, De Noot en C^o aldaar.

Voor een der kruisramen kreeg het raadhuis vier vakken van geschilderd glas; de bovenste vakken hebben in een middelstuk het wapen van Veere, de onderste twee in een fantasiemiddelstuk elk een voorstelling uit Veere's bloeitijd.

Zij zijn in den stijl van het bouwwerk ontworpen, hebben een zacht getinten fond en zijn omgeven door een lichtgroene omlijsting.

[p. 52]

_**_*

De uitvoering van het gedenkraam, dat bij de inhuldiging der Koningin in de Nieuwe Kerk geplaatst zal worden, is opgedragen aan den heer Mengelberg, die daarvoor, naar men wil, per advertentie in Duitschland werklieden heeft aangevraagd. Van verschillende zijden komt men op tegen de opdracht aan Otto Mengelberg, en Architectura vraagt: of de commissie den weg niet geweten heeft om een Nederlandsche hulde, in een Nederlandsch monument door Nederlandsche artisten in een Nederlandsch karakter uitgevoerd te krijgen.’

De heer Diepenbrock geeft daarop een antwoord. Eenige kunstenaars en kunstvrienden waren van plan het werk aan den heer Derkinderen op te dragen en de heer Posthumus-Meyjes, architect der Nieuwe Kerk, wenschte die uitvoering door den heer Lecomte. Men besloot nu, om met een, door den architect gekozen commissie tot een minnelijke schikking te komen, maar werd het niet eens over de keuze, zoodat in een vergadering van beide partijen besloten werd de uitspraak over te laten aan drie autoriteiten op kunstgebied. Jhr. van Riemsdijk, een oudheidkundige, benevens Jozef Israëls en Aug. Allebé zouden beslissen en het resultaat hunner overwegingen was, een voorbijgaan van Derkinderen en Lecomte, en een aanbevelen van Mengelberg.

De vereeniging Bouwkunst en Vriendschap te Rotterdam, die haar opdracht na eerlijken prijskamp zal toewijzen, heeft vijftien antwoorden ontvangen op de uitgeschreven prijsvragen voor stadsversiering bij de kroning der Koningin.

Ook de Nederlandsche Maatschappij voor Tuinbouw en Plantkunde wenscht langs dien weg haar keuze te vestigen. Zij vraagt een boek, dat handelt over Plantenaardrijkskunde met het oog op den tuinbouw, tot zelfoefening voor aanstaande kweekers of tuinbouwkundigen en tot leiddraad bij het tuinbouwonderwijs.

[p. 53]

Een voldoend antwoord geeft een gouden medaille en 250 gulden.

_**_*

Delft krijgt een Gemeente-museum. Het gebouw nadert zijn voltooiing, zoodat Burgemeester en Wethouders den Raad hebben voorgesteld de voorwerpen uit Delft, die het Rijksmuseum te Amsterdam en de Gevangenpoort te 's Gravenhage in bruikleen hebben, terug te vragen.

_**_*

De schildersvereeniging St.-Lucas houdt haar 7^de jaarlijksche tentoonstelling in het Stedelijk museum te Amsterdam. Bij de 107 inzendingen is een schoon terracotta-groepje van Teixeira de Mattos.

Voor de Kunst te Utrecht zal nog deze maand een wit-enzwart-tentoonstelling openen.

_**_*

De beide Nederlandsche opera's geven om strijd voorstellingen. Ofschoon men geen ruim bestaan zal verzekeren aan vier opera-gezelschappen in ons land, ware het toch waarschijnlijk beter dat in plaats van twee Nederlandsche opera's, één Nederlandsche en een Duitsche opgericht zouden zijn, al was het alleen maar om in een klein land een idealen toestand verwezenlijkt te zien.

Het Italiaansche gezelschap waarop Dan. de Lange nogal aanmerkingen heeft, doch waarvan hij den orkestdirecteur prijst als een die onfeilbaar is, zal zich niet uitsluitend tot Amsterdam bepalen. In Rotterdam en Den Haag gaf het reeds voorstellingen; Utrecht zal ook geregeld bezocht worden.

De dubbeltjes-concerten in het Arena onder leiding van Gottfried Mann zijn op den 10^den October aangevangen.

Het Nederlandsch Tooneel wil zijn medewerking niet ver-

[p. 54]

leenen voor een afscheidsvoorstelling van Jacques de Boer, die het vorige seizoen door de zonderlinge voorslagen van den Raad van beheer ontslag vroeg. Waarschijnlijk zullen de heeren Le Gras en Haspels hem met hun gezelschap ter zijde staan.

Sarah Bernhardt geeft in verschillende groote plaatsen voorstellingen. Zij is gekomen met een oud programma: Phèdre, La Tosca, La dame aux Camélias plus Fédora en bezorgt daardoor nogal teleurstellingen.

_**_*

Een nieuw weekblad Hollandia is uitgekomen bij Gebr. Binger te Amsterdam. Het blad is bestemd voor Nederlanders in Engeland.

Te Breda verscheen het eerste nummer van De Soldatenkrant, een orgaan dat dient om bij te dragen tot de ontwikkeling van krijgsmansdeugden en zedelijk bewustzijn bij den soldaat. Politiek en godsdienst zullen geweerd worden, evenzoo beschouwingen over handelingen van gezagvoerende lichamen of personen.

Van Eigen Bodem, dat voor de inteekenaars op Elseviers geïllustreerd Maandschrift tegen ƒ 2,90 per jaar verkrijgbaar is, blijft steeds lieve schetsen, novellen en gedichten geven. In het werk dat zonder illustraties is en daardoor ook voor minder zware beurzen te bereiken, vindt men dezelfde namen van medewerkers als in het maandschrift.

M^r Plemp van Duiveland heeft het Buitenlandsch overzicht uit deze periodiek, zijn werk, tot een bundel vereenigd en uitgegeven met den titel: Twee jaren uit het einde der eeuw. Prof. Ten Brink geeft weer eens een roman Geheime Machten, waarvan de Fransche vertaling zoo ongeveer gelijktijdig met de uitgave zal verschijnen.

Van Emile Seipgens zal een niet geheel voltooide Limburgsche roman verschijnen bij Van Kampen en Zoon te Amsterdam.

[p. 55]

Jonathan's (D. Hazebroek) Waarheid en Droomen verschijnt in het Duitsch bij Jansa te Leipzig.

Van Looy zal eerdaags Boeken's bewerking van Floris en Blanchefloer laten verschijnen.

De firma Buffa en Zonen ondernemen de uitgaven van een grootsch werk. Reproducties van schilderijen der Hollandsche meesters Cuyp, Hobbema, de Hoogh, enz., die in Engeland verspreid zijn, vereenigt de firma tot een prachtwerk. De heer Arendzen, die de opdracht heeft de stukken te etsen, heeft zich met dat doel te Londen gevestigd.

Een serie van vier-en-twintig stukken naar standaardwerken uit de 17^e eeuw is reeds verkregen.

De meeste doeken dezer meesters zijn in Engeland verspreid en bevinden zich in particuliere verzamelingen van de koningin, den hertog van Westminster, den markgraaf van Landsdowne, den graaf van Spencer, de Rotechild's, enz.

Ook een Engelsche uitgave zal het licht zien.

Thans zijn er weer drie mooie stukken naar Engeland verhuisd. Uit de verzameling Six is door een der Engelsche Rotschilds aangekocht: De Maas voor Dordrecht van Cuyp, Het jonge Vrouwtje aan het venster van Gerard Dou en De Muziekles van Gerard Ter Borch.

De Rotterdamsche vereemgmg Vrije Kunst van wier oprichting ik in het voorjaar melding maakte, heeft een lijvig werk op de pers met teekeningen en litteraire bijdragen van leden, jonge artisten en letterkundigen.

Het derde deel van den catalogus der historie-, spot- en zinneprenten, betrekking hebbende op de geschiedenis van Nederland, verscheen in September. Zij omvat de jaren 1654-1700 en bevat de nauwkeurige beschrijving van ongeveer 800 prenten. Bij sommige nummers vindt men aanteekeningen die een kleine monographie gelijken, bijvoorbeeld op de prenten uit Jan van der Heiden's Brandspuitboek. Vele teekeningen van Jan van der Heiden zelf luisteren dit nummer op,

[p. 56]

dat elf bladzijden compressen druk bevat benevens bijgevoegde prenten.

Nog zijn er eigenhandige teekeningen in roodkrijt van De Hoogh, ontwerpwaterwerken van het Loo afbeeldende. Een negentig nummers die betrekking hebben op de omwenteling in Engeland, bovendien De gekuypte edict kamer, een spotprent op twisten in de Luthersche gemeente te Amsterdam (1684) over het drijven der consistoralen en hun beroep van P. Dominicus. Deze prent met haar toelichting over 7 bladzijden, die menig duister punt in de geschiedenis opheldert, is ook afzonderlijk verkrijgbaar.

Dit derde deel van den Van Stolk atlas is wel het aantrekkelijkste; de beschreven periode der geschiedenis draagt daartoe veel bij.

Sljucht en Rjucht heeft ter gelegenheid van den 100^sten geboortedag van D^r Eeltje Halbertsma een feestnummer laten verschijnen, waarin zijn portret en dat van Gysbert Japicx opgenomen is.

Het Selskip for Fryske taal en skriftenkennisse heeft een feestelijke samenkomst gehouden, waarin de heer Waling Dijkstra feestredenaar was. Na afloop werd opgevoerd Murk fen Ipecelsga, kluchtspel van F.G. van der Meulen, naar het vers van D^r Halbertsma.

De te Amsterdam wonende Friezen hebben eveneens een feestavond gehouden; het programma was samengesteld uit werken van den populairen Frieschen schrijver.

_**_*

Amsterdam is in de afgeloopen week wereldstad geworden. De vijfhonderdduizendste inwoner is er geboren.

Veritas.

15 October 1897.