Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 2

[p. 119]

Uit Noord-Nederland.

Een paar weken zijn er sedert de herstemmingen verloopen en men hoort over de verkiezingen niet meer spreken. De gemoederen zijn zoo kalm, dat de vrije stemmingen die nog in 3 districten moeten plaats hebben, door het slagen van M^r Tak van Poortvliet te Amsterdam en te Beverwijk en van M^r Troelstra te Leeuwarden, Winschoten en Tietjerksteradeel, welk laatste district hij heeft aangenomen, het publiek vrij koud schijnen te laten.

De roomsche bladen zijn over het algemeen niet bijzonder gesticht over den uitslag; zij hadden als einde van den strijd een anti-liberale regeering verwacht.

De Maasbode alleen erkent ridderlijk, dat de antiliberalen den zoo stoutmoedig opgezetten slag verloren hebben, en hunne schoone vooruitzichten in het niet verdwenen zijn.

De Hollander, een krantje van D^r Kuypers richting, meent dat de strijd beslist is op een wijze die zeker niet zal blijken in het wezenlijk belang van land en volk te zijn; zij die daarvan de schuld dragen zijn de Christelijk-Historischen, zegt het blaadje.

Niettegenstaande dezen schuldenlast zijn de Christelijk-Historischen nogal tevreden. Hun orgaan heeft er pleizier in, het heillooze verbond tusschen Abraham Kuyper en Dr. Schaepman geknakt te hebben.

Zeker zijn de Christelijk-Historischen hard aan het werk geweest tegen de vereeniging van anti-revolutionnairen en katholieken, doch hun uitspraak ‘De liberalen wonnen.... waar wij, door nood gedwongen,

[p. 120]

wilden dat zij zouden winnen. De clericalen verloren, waar wij wilden, dat zij zouden verliezen’ is toch wel wat aanmatigend.

Niet alleen belegden in de woelige verkiezingstijden, Neerlands zonen een ontelbaar aantal vergaderingen, ook Neerlands dochteren, behoorende tot de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, bleven niet achter. In een openbare dubbeltjes-bijeenkomst zetten zij hunne meeningen en begrippen uiteen voor een zeer gemengd publiek en verklaarden de redenen, welke de vrouwen naar het kiesrecht doen verlangen. Het bestuur der afdeeling had zich tevens gewend tot de candidaten in verschillende districten met de vraag: hoe zij dachten over vrouwenkiesrecht.

Van de veertig verzonden circulaires zijn er dertig terugontvangen en daarvan waren er zeventien gunstig beantwoord.

Naar aanleiding dezer antwoorden deelde de vereeniging mede, dat zij de candidatuur zou steunen van de heeren Kerdijk, Aalderink, Gerritsen, Van den Bergh, Pierson, Heldt, Levy en Fortuyn, en dat de heeren Fabius, Cremer, van Eeghen en Pijnappel beslist ontkennend hadden geantwoord. Gleichman had zich verscholen achter de onmogelijkheid van grondwetsherziening in de eerste vier jaren. D^r Kuyper verklaarde nog geen besliste opinie te hebben in die aangelegenheden. Zijn brief en die van Groen van Waarder werden voorgelezen. Frans Van der Goes (socialist) keurde die rondzending der circulaires af, hij meende dat slechts een der aanbevolen candidaten, Fortuyn, het ernstig neemt met vrouwenkiesrecht. M^r Levy karakteriseerde de rede van den heer Van der Goes als een raad dat de vrouwen zich zoo spoedig mogelijk moesten hervormen tot sociaal-democraten; hij waarschuwde nog, niet te denken dat grondwetsherziening zoo gemakkelijk was.

[p. 121]

De bevolking schijnt al haar geestdrift bij de Kamerverkiezingen te hebben ingeschoten; over de stemmingen voor de Gemeenteraden hoort men niet spreken. Te Sittard heeft de candidaat zelf een beetje leven in de brouwerij gebracht. Om zich bekend te maken aan de kiezers der bij de stad behoorende gehuchten, heeft hij zich in gezelschap van drie personen vertoond, waarvan de een met trommelslag het bezoek aankondigde, de tweede een bord droeg, waarop te lezen stond:

Nuuje (1897)
A. Kamps
Wit puntje zwart maken
Niet schrijven
Der alte August,

en de derde, de man was, die zeer zonderlinge circulairen had rondgebracht, waarin de heer Kamps zijn candidatuur aanbeval.

_**_*

De commissie voor de uitgave of den herdruk van werken onzer oudere letterkunde zal voor de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde uitgeven: Spieghel der Sonden door D^r J. Verdam; Veelderhande geneuchlieke dichten, tafelspelen ende refereinen. Antwerpen, J. van Ghelen, 1579; Vijftigh Lustige Historien Joannis Boccaty; de Kluchtspelen van W.D. Hooft. In voorbereiding is: Reizen van Mandeville; nog zal de commissie in overleg treden over Mariamirakelen, uit de nalatenschap van den heer C. Honigh.

De Tijd, het blaadje van D^r J. Van Leeuwen, dat sedert Maart door den boekhandelaar Odé te Schiedam werd uitgegeven heeft amper een kwartaal kunnen halen; het is reeds ter aarde besteld. De Hillegomsche courant treft het beter; sedert hare oprichting, primo April j.I., is ze steeds vooruitgegaan, en van weekblad reeds gewassen tot een blad dat tweemaal 's weeks

[p. 122]

verschijnt onder de hoofdredactie van den heer Wattel, die een Proeve van beantwoording schreef op de prijsvraag omtrent Kinderbescherming, uitgeschreven door het bestuur van het reddingsgesticht Talitha Kûmi.

De zesde aflevering van het Oorkondenboek van Groningen en Drenthe, dat in 1898 geheel gereed zal zijn, bevat 207 oorkonden over het tijdvak van 1388 tot 1398, waarvan tot nog toe 150 ongedrukt bleven. Bij de ongedrukte zijn er een dertigtal, die niet meer zijn dan korte aanteekeningen, doch die voor de kennis der geschiedenis van het Noorden, vooral ten tijde van bisschop Frederik van Blankenheim, van groot belang zijn. De. aflevering bevat nog twee platen met zegels van Drentsche en Groningsche conventen.

Ter gelegenheid van het 24^e Taal- en Letterkundig Congres zal men Middeleeuwsche liederen uitvoeren en een Middeleeuwsch Abelspel vertoonen in daartoe passende omgeving. Men heeft voor de opvoering den Esmoreyt gekozen, waarbij de vrouwenrollen in tegenstelling met vroeger, door dames zullen vervuld worden. Een marktscène uit denzelfden tijd met zang en bruiloftsoptocht zal met een tableau-vivant den avond besluiten.

_**_*

Te Oudeschild op het eiland Texel is een tentoonstelling geopend van Texelsche oudheden, die een 2000 voorwerpen bevat. Onder de groote en kleine schilderijen zijn er verscheidene van groote kunstwaarde en de zilveren en gouden voorwerpen uit de 17^e en 18^e eeuw zijn bijzonder mooi. Een belangrijk stuk op de tentoonstelling is de kamer van Admiraal de Ruyter, waarin hij aan de tafel zittend, een zeeatlas bestudeert; bovendien vindt men er de bedstede uit het pas gesloopte logement De Zeven Provinciën, waarin, volgens het zeggen, de admiraal meermalen sliep. Een andere kamer met een paar oudjes geeft een

[p. 123]

kijkje op het Texelsche ameublement uit de 17^e en 18^e eeuw.

Nog een tentoonstelling, die iets laat zien uit vroeger dagen is in aantocht, gecombineerd evenwel met werken uit dezen tijd. Op den 11^en Augustus zal men in het Stedelijk Museum te Amsterdam oud- en nieuw kunstdrukwerk laten zien. Het doel der tentoonstelling is met voorbeelden de ontwikkeling aan te toonen der typographische kunst en een vergelijking te maken tusschen het heden en het vroeger van deze kunst. Men verwacht van de Universiteitsbibliotheek te Leiden belangrijke inzendingen.

Het Rijksmuseum van schilderijen te Amsterdam ontving Drie Kaartspelers in een zuidelijk landschap van Anthony Natus; het Prentenkabinet werd bedacht met een zestal landschapteekeningen van Jan Van Goijen, waarbij een gezicht op Dordrecht en een gezicht op de Oostpoort te Delft.

Het Koninklijk kabinet van schilderijen te 's Gravenhage werd evenmin vergeten, het werd verrijkt met een pastel-teekening van Cornelis Troost, een familie op de stoep van een huis; het penningkabinet ontving naast een paar gedenkpenningen in brons een gouden gedenkpenning op het stillen van het begrafenis-oproer te Amsterdam in 1696.

Uit het jaarverslag der Vereeniging tot het vormen eener openbare verzameling van hedendaagsche kunst te Amsterdam, die hare schatten in het Stedelijk Museum tentoonstelt, blijkt dat de vereeniging in het afgeloopen jaar vele bewijzen van sympathie heeft ontvangen.

_**_*

Jan Tijssen, die bij de Nederlandsche Opera was, heeft zich verbonden bij de Fransche Opera te 's Gravenhage. Onder leiding van Caisso van de Monnaie heeft hij het Fransche repertoire bestudeerd. Hij zal te

[p. 124]

Oostende bij het gezelschap van de la Fuente als Faust debuteeren.

In de algemeene vergadering der Amsterdamsche orkestvereeniging is besloten deze op 31 Augustus a.s. te ontbinden. Evenwel zal men dadelijk een nieuwe orkestvereeniging oprichten waarvan de opera-directeur Van der Linden muziekdirecteur zal worden. Deze heeft nu met zijn orkestleden een contract gesloten, waardoor allen lid zijn der nieuwe vereeniging en daardoor des zomers een harmonie-orkest zullen vormen.

De heer de Groot heeft den Parkschouwburg te Amsterdam geheel doen inrichten, hij zal er driemaal 's weeks voorstellingen geven.

Het bestuur der Amsterdamsche toonkunstenaarsvereeniging tracht hare houding en haar schrijven tegen de nieuw opgerichte sociétaire Noord- en Zuidnederlandsche Opera-Vereeniging in een ingezonden stuk in het Nieuws van den Dag te verdedigen.

Op de vraag der nieuwe vereeniging of Nederland in 1894 bij de oprichting eener tweede Nederlandsche opera door den heer Van der Linden, een voldoend terrein aanbood voor het bestaan van twee operagezelschappen, antwoordt het, dat de Amsterdamsche Toonkunstenaarsvereeniging eerst in 1894 opgericht is en welomdatdoor de houding en handelingen van den heer de Groot tegenover zijn personeel de behoefte aan vereeniging werd gevoeld. Verder heeft het bestuur nog een persoonlijke meening omtrent den heer De Groot en den heer Mann. Bij den eerste zou artistieke zin volkomen ontbreken en de tweede, zou niettegenstaande zijn groote begaafdheden als componist en algemeen ontwikkeld musicus, als muzikaal leider eener opera niet in staat zijn zulk een onderneming levensvatbaarheid te geven.

De tijd zal leeren of deze uitspraak juist is.

In de op Maandag 5 Juli gehouden algemeene verga-

[p. 125]

dering der Amsterdamsche Toonkunstenaars-Vereeniging is het contract dat door de sociétaire Noord- en Zuid-Nederlandsche operavereeniging voor haar toekomstig koor- en orkest-personeel opgemaakt was, in strijd met de beginselen der vereeniging verklaard en is beslist dat het teekenen van dat contract onvereenigbaar zal zijn met het lidmaatschap der Vereeniging en daaruit volgend ook met dat van den ‘Algemeinen Musiker-Verband’. De toonkunstenaars hebben de tusschenkomst ingeroepen van den heer Mann, die lid is hunner vereeniging, om bij de directie verandering der contracten te bewerken.

_**_*

In Friesland waar de bevolking steeds armer wordt, doet men veel om welvaart te verspreiden en te gemoet te komen in verschillende behoeften. De gemeente Leeuwarden heeft een volksinrichting geopend voor sproeibaden, waar elk bad slechts 2 ½ cent zal kosten en waarvan men ook des winters gebruik kan maken.

M^r Kerdijk had eenigen tijd geleden na een bezoek aan enkele streken van het armste gedeelte van Friesland, bekend onder den naam van België, het plan opgevat tot werkverschaffing, tevens plan tot ontginning van woeste gronden.

Een naamlooze Vennootschap met een kapitaal van ƒ 20,000 in aandeelen van ƒ 1000 kwam tot stand en de statuten der Vennootschap Landontginning werden 8 Mei j.l. in de Staatscourant opgenomen; bij voorbaat was reeds eenige grond aangekocht en in den afgeloopen winter ontgonnen, wat reeds een dertiental arbeiders brood gaf. Eenige hectaren zijn reeds bepoot en meer dan veertig mannen zijn er thans bezig den grond voor den landbouw geschikt te maken.

Het doel der vennootschap is, flinke arbeiders in de gelegenheid te stellen tegen een billijken prijs een stuk land te pachten.

Veritas.

15 Juli 1897.