Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 2

[p. 286]

Uit Noord-Nederland

De Aprilmaand is voor de dagbladpers een hoogst gewichtige maand; tusschen den eersten en derden hebben verscheidene bladen het feest gevierd van haar kwart-, half- of volle-eeuwsch bestaan. De Schiedamsche Courant; het Nieuws- en Advertentieblad van Bergenop-Zoom en Omstreken; het Utrechtsche Dagblad en de Dordrechtsche Courant deelden in die feestvreugde.

D^r Kuyper, de ijverige calvinist, de voorganger der anti-revolutionaire partij, vierde; zijn vijf-en-twintigjarig jubileum als journalist en redacteur van Den Standaard. De pers bracht hem vrij algemeen hare hulde. Het Handelsblad schreef: ‘Wij kunnen ons moeielijk een Nederlandschen journalist voorstellen die geen genoegen schept in dat feest. Want een polemist, een strijdbaar penvoerder, zoo frisch en vaardig, zoo fel en pittig als hij, bezitten wij niet in ons vaderland.

Hij besefte een kwart eeuw geleden, dat de pers zoo aan Kerk als Staatkundige partij tot machtiger standaard en heraut kan dienen dan de kansel vermag... en na dit beseft te hebben, bewees hij het.’

De monstermeeting ter zijner eere in het paleis voor Volksvlijt moet indrukwekkend geweest zijn, de zaal was propvol, een muziekkorps begeleidde de menigte bij het zingen der psalmverzen en verschillende sprekers voerden het woord.

Een proefnummer van een nieuw weekblad is te Deventer verschenen. Het blad dat den naam draagt van

[p. 287]

Deventer Volksblad, zal een zelfstandig bestaan leiden, onafhankelijk van de Nederlandsche Volkspartij, doch wel in den geest van te denkbeelden der partij.

De radicale Nieuwe Leeuwarder Courant is den 3^en April voor het laatst verschenen. Meer plaats schijnt er hier te zijn voor bladen van andere richting. De Christelijk-Historische Kiezersbond zal een dagblad uitgaven, waarvoor redactie en commissarissen reeds zijn aangewezen. Het maatschappelijk kapitaal der vennootschap bedraagt ƒ 50,000 verdeeld in 100 aandeelen van ƒ 500.

Te Axel moet sedert 1 April De Scheldestroom zijn opgericht, een weekblad van anti-revolutionnaire richting.

Een paar belangrijke uitgaven zijn te vermelden: De jaarlijksche editie van de Nederlandsche Etsclub, die verleden jaar gestaakt werd, zal waarschijnlijk een verbeterde voortzetting vinden in een uitgave van Hollandsche prenten.

Bij Scheltema en Holkema zal verschijnen La Jewnesse inaltérable et la Vie éternelle, uit het Rumeensch vertaald door William Ritter. Vijf-en-zestig etsjes van Bauer en vijf-en-veertig versieringen van Dijsselhof zullen het werkje opluisteren.

Van Busken Huet's Lidewijde verscheen een derde druk; de heer Gideon Busken Huet schreef een voorbericht voor deze nieuwe uitgave.

_**_*

De heer Chrispijn te Amsterdam, directeur van de zoo gunstig bekende Nederlandsche Tooneelvereeniging, heeft het plan, in de hoofdstad een eigen schouwburg te laten zetten. Het tooneel zal naar het voorbeeld van sommige Duitsche schouwburgen uit een voor- en een achtertooneel bestaan. Is een bedrijf afgespeeld, danzakt het gedeelte, waarbinnen, men de handeling afspeelde

[p. 288]

en komt een ander gereed staand tooneel voor een volgend bedrijf naar voren schuiven; de opengevallen ruimte wordt ingenomen door een gemonteerd tooneel voor een later bedrijf. De pauzen tusschen de bedrijven worden dan tot 4 à 5 minuten beperkt en de veranderingen kunnen bij waterdruk door één man geschieden.

De heer Royaards, die geen verlof heeft kunnen krijgen van den Raad van Beheer van het Nederlandsch Tooneel, om zich naar Berlijn te begeven, tenzij hij zich met 1 April van de vereeniging losmaakte (zijn contract liep tot 1 September a.s.) heeft dit gedaan. In het Neue Theater is hij als Svengali in Trilby opgetreden en heeft er meer succes gehad dan het stuk zelf.

Ofschoon de Berlijnsche smaak veel verschilt met Royaards opvatting, heeft men zijn spel met belangstelling gevolgd.

Jaques de Boer heeft zich eveneens van het Nederlandsch Tooneel los gemaakt. Reeds in 1891 had hij uit liefde voor de kunst en de instelling, waaraan hij van het begin af verbonden was, ƒ 500 van zijn gage laten vallen in afwachting van betere tijden. Nu de Raad van Beheer hem voorwaarden stelde, heeft hij eischen daartegen gesteld, waarvan terugkeer tot zijn vroegere gage en gelijke verbintenis voor beide partijen de voornaamste zijn.

Mevrouw Dons-Albregt is voor het laatst bij Prot te Amsterdam opgetreden. Zij zal haar echtgenoot vergezellen op een kunstreis, die hij met de la Feunte naar Clermont-Ferrand zal maken. Daarna zullen beiden zich naar Oostende begeven, om tegen het winterseizoen naar Gent te keeren. Men zegt dat de kunstenares, teleurgesteld over hergeen zij in haar korte loopbaan zag van de ‘kunst’, zich van het tooneel terugtrekt.

Volgens het Vaderland is Jeanne Jacobson, die gedurende een groot deel van den winter wegens keelaandoening niet heeft kunnen optreden, niet meer verbonden aan het Opera-gezelschap van Van der Linden.

[p. 289]

Hetzelfde blad deelt mede dat men te 's Gravenhage pogingen aanwendt om De Herbergprinses van Nestor de Tière en Jan Blockx opgevoerd te krijgen door het Vlaamsche Opera-gezelschap.

Nog bericht het dagblad dat de overeenkomst tusschen den heer Van 't Kruys en de Directie der Fransche Opera omtrent de opvoering van Les Gueux de mer in der minne verbroken is, omdat de tekstverbeteringen en de mise en scène te veel tijd gekost hebben om de Opera nog in dit seizoen te doen opvoeren.

De Nederlandsche Opera geeft, om haar kas te stijven, tegenwoordig Opera-concerten zoowel binnen als buiten Amsterdam; de degelijkheid en de billijke toegansprijzen werken een druk bezoek dezer voorstellingen in de hand.

_**_*

Er wordt geklaagd over Rössing's slordige vertaling van John Gabriël Borkman. Pavidus knoopte in Het Tooneel aan een critiek over die vertaling eenige opmerkingen vast over de noodzakelijkheid van toetreding tot de Berner conventie. De overzetting zou dan minder gehaast behoeven te geschieden. Het Nieuwsblad van den Boekhandel deelde daarop mede, dat het uit goede bron, het voor den heer Rössing niet heel vleiende nieuws vernomen had, dat den vertaler ruim gelegenheid gegeven was, zijn werk goed te volvoeren, doch dat door hem hiervan blijkbaar niet het gewenschte gebruik was gemaakt. Al ware het vertaalrecht gekocht, de vertaling zou in dit geval niet beter zijn geweest.

De Commissie van beheer over de Tooneelschool is er eindelijk in geslaagd een leeraar in voordracht en spel te vinden; de heer H. Van Kuyk heeft de benoeming tot die betrekking aangenomen.

_**_*

Den 24^en Maart heeft het bestuur der tentoonstelling van Reclame-middelen een expositie geopend van de

[p. 290]

ingekomen antwoorden op de prijsvraag voor een reclamebiljet voor de in Augustus te Amsterdam te houden tentoonstelling.

Ook de vereeniging ‘Nijmegen Vooruit’ vereeniging ter bevordering van vreemdelingen-verkeer, schrijft een prijsvraag uit voor het ontwerp van een biljet, dat dienen zal om de aandacht op Nijmegen te vestigen.

Kunstliefde, het schilder- en teekenkundig genootschap te Utrecht, houdt van 4 tot 19 April zijn jaarlijksche tentoonstelling, die bestaat uit werk van hare leden.

Op het buitengoed Sonsbeek bij Arnhem houdt men van Juni tot October de Geldersche tentoonstelling van Nijverheid en Handel. De impresario Boesnach uit Amsterdam zal er voorstellingen geven.

_**_*

Het gemengd nieuws is ditmaal nogal talrijk. Uit Amsterdam wordt bericht dat de naaisters ook haar bond krijgen. Allen een, de naam der jeugdige vereeniging, werd door zekere juffrouw Vos, een van het vak, aan de meisjes uitgelegd. De naaisterjes zouden voor en met elkander strijden als ‘één vrouw’ en de strijd zou gestreden worden om hooger loon.

Men sprak er onder bescherming van Mina Drucker der Vrije Vrouwenvereeniging en van Elize Haighton. De contributie die gesteld werd op vijf cent 's weeks, is misschien nog wel te hoog voor de slecht beloonde arbeidsters. Als die bond nu kan bewerken dat de naaisters een beter loon zullen ontvangen, dan zal ieder de jonggeboren vereeniging een welkom in het leven toeroepen.

De groote concurrentie doet hier de markt zoo dalen, dat de meisjes zelfs bij overwerk noode in hare behoeften kunnen voorzien en de werkgever slaat er veelal uit wat er uit te slaan valt.

[p. 291]

Een treffend voorbeeld van sociale contrasten komttot ons uit Groningen. Door den heer J.E. Scholten, eerevoorzitter van de provinciale vereeniging tot bevordering van de paardenfokkerij in de provincie Groningen, is een jaarlijksche subsidie van 1000 gulden verleend voor het houden van lokale keuringen, in verbinding met de centrale keuring van veulens, afstammende van ouders, ingeschreven in het provinciaal Groninger paardenstamboek.

In de kartonfabriek van denzelfden heer Scholten werd op 27 Februari een briefje aangeplakt met de vermelding, dat de arbeiders, die in de fabriek werkzaam zijn, wekelijks 75 cents loon minder zullen ontvangen.

_**_*

De heer Huisman, burgemeester van Ylst, zeer bekkend om zijn buitengewoon strenge handhaving der zondagswet (een wet, die dateert van 1815 en waaraan door niemand de hand werd gehouden), heeft zijn ambt neergelegd. Bij zijn afscheid in de raadsvergadering wenschte hij niet zelf het woord te voeren, maar wilde hij het woord Gods laten spreken. Met ontroerde stem las hij Prediker 3: 1-15 ‘Alles heeft een bestemden tijd’ enz.

Bij het vijftiende vers kon de heer Huisman zijn tranen niet meer bedwingen en snikkende sloot hij de laatste vergadering door hem gepresideerd.

De burgemeester van Haarlem geeft zijnYlster collega niets toe in zake zondagrust. Zijne publicatie daaromtrent heeft echter vrijwel het tegendeel bewerkt van wat Z.E.D. Achtbare daarmede dacht te bereiken.

Een groote menigte was op de been, om te zien in hoeverre de burgerij zich bekommerde om de publicatie; politie-agenten in uniform en ‘vermomde’ teekenden de namen op der overtreders. Lange lijsten moeten zij medegevoerd hebben naar de bureaus.

[p. 292]

Te Utrecht gaat men nog steeds voort met het oprichten van Christelijke vereenigingen. Heeft men er een paar maanden geleden een kiesvereeniging opgericht, die zich als staatkundige partij wenscht te stellen ‘op den Bodem van Gods woord - zonder meer,’ nu heeft men er een Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland opgericht, die zich ten doel stelt de natuur- en geneeskundige wetenschappen in haren geheelen omvang te beoefenen bij het licht van Gods woord.

Men wil de goede stad nog met meerdere stichtingen verrijken: Directeuren van de Vereeniging voor Christelijk voorbereidend Universitair onderwijs wenschen er een christelijk Gymnasium op te richten. Zij nemen zich voor het onderwijs te doen geven naar Gods woord, opgevat in den zin van de Belijdenisschriften der Ned. Herv. kerk. Op dit standpunt stellen zij zich niet tegenover, maar naast hetgeen reeds in de laatste jaren tot stand is gekomen en als zoodanig door hen zeer gewaardeerd. De heeren zoeken nog slechts naar de fondsen om aan hunne plannen uitvoering te geven.

Hoe bezorgd men hier is voor het geestelijk welzijn zijner medemenschen, blijkt ook weer uit het plan, dat men te 's Gravenhage gevormd heeft. Men wil een kerkschip in zee zenden, opdat de bemanning der haringvloot op zee niet van alle godsdienst zou verstoken zijn. Aan boord zullen een predikant en een gediplomeerde ziekenverpleegster verblijven.

Door het kerkschip kan de eerste de verschillende haringbuizen bezoeken en kunnen de visschers de godsdienstoefeningen bij wonen, die op het schip zullen worden gehouden.

Het is te wenschen dat al die pogingen de humaniteit zullen bevorderen, want daarmede is het soms nog treurig gesteld. De superieuren van een militair uit Hardegarijp, die ten gevolge van een slag door een paard (in

[p. 293]

den dienst) een been verloor, zonden deze naar huis met een gratificatie van ƒ 40 en een eervol ontslag: ‘Wegens gebreken in, maar niet door den dienst ontstaan en bestaande in verstijving van het kniegewricht en inkorting van het been.’

De vader van den armen invalide wendde zich tot den Minister van oorlog, die de gratificatie introk tegen toekenning van een jaarlijksch pensioen van twee honderdvijftig gulden.

15 April 1897.

Veritas.