Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 2

[p. 169]

Uit Noord-Nederland.

Het aangekondigde Friesche weekblad ‘Ny libben,’ dat bij den uitgever W. Is. A. Eisma Cz. te Leeuwarden zou verschijnen, is gekomen, maar onder den titel Sljucht en Rjucht (Slecht en Recht). De redactie wordt gevormd door een 10tal Friesche letterkundigen; als hoofdredacteur zal de heer Waling Dijkstra optreden.

Het orgaan van de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering van Nijverheid is vervallen; in plaats van het weekblad heeft men nu een maandblad gekregen, dat de heer Kapteijn te Leiden uitgeeft.

Van het in 1838 opgerichte Tijdschrift voor Nederlandsch Indië van wijlen D^r W.R. Baron van Hoëvell verschijnt een nieuwe serie. De 1^ste aflevering bevat een drietal belangrijke bijdragen van Prof. D^r H. Kern, D^r A.A. Fokker en kapitein J.P. Schoemaker, die het gevecht en de retraite van Delangoe op 28 Augustus 1826 beschrijft. In het prospectus door den uitgever F.J. van Paaschen te 's Gravenhage verspreid, wordt uitdrukkelijk verklaard, dat het Tijdschrift, gelijk tot dusver, de liberale beginselen op koloniaal gebied zal hoog houden.

Bij de Firma Thieme & C^o te Zutphen verschijnt een reeks Meesterwerken van moderne Engelsche dichters. Het 1^ste deel heeft tot inhoud Enoch Arden met aanteekeningen van den heer J.F. Bense; het volgende zal de Last confession van Rosetti geven.

In De levende natuur werd medewerking gevraagd

[p. 170]

voor een onderzoek naar de verspreiding der wildgroeiende planten in ons land. In de 11^e aflevering deelt men thans mede dat tweehonderd antwoorden zijn ingekomen; over de flora van Limburg en Drenthe hoopt men evenwel nog inlichtingen te ontvangen. Het werk van D^r Oudemans over de Nederlandsche insecten wordt in deze aflevering besproken.

De Navorscher geeft in zijn 1^ste aflevering van den nieuwen jaargang onder meer een zeventiende eeuwsche zedenschildering van Joh. H. Been. De rubriek kerkgeschiedenis bevat een studie van D^r Rogge over Jean Aymon, een Franschman, die in het begin der 18^e eeuw te 's Gravenhage woonde en veel van zich liet spreken. De heer de Cock van Denderleeuw wijdt eenige pagina's aan volksuitdrukkingen omtrent het drinken.

De Ethnographische Musea in Middel-Europa is de titel van het verslag der studiereis door D^r Schmeltz in 1895 gemaakt en bij Brill te Leiden verschenen.

De 3^e aflevering van Nuttige Indische planten door D^r M. Greshoff werd door het Koloniaal Museum te Haarlem uitgegeven. In dat museum werd einde Januari een kleine tentoonstelling geopend van Australische producten, grootendeels afkomstig van den directeur van den Botanischen tuin te Sydney. Bij deze voorwerpen werd de verzameling gevoegd die het museum reeds bezit, waardoor men een mooie collectie kreeg, waar de fraai gedroogde bloemen en planten bijzonder de aandacht trokken. In het Museum voor kunstnijverheid, evenals het Koloniaal museum op het Paviljoen gevestigd, hield men een tentoonstelling van prentwerken en platen op het gebied der oude tuinkunst in het buiten- en binnenland. Het meerendeel dezer prentenverzameling is het eigendom van den heer Frederiks, architect te Middelburg.

De teekeningen van het hoofdgebouw en Oud-Dor-

[p. 171]

drecht voor de tentoonstelling van Nijverheid en Kunst te Dordrecht zijn gereed. Men wil aan deze tentoonstelling nog een speciale afdeeling scheepvaart en visschersvloot toevoegen.

De regeering heeft het loffelijk besluit genomen de afdeelingen van het Ethnographisch museum te Leiden in de gebouwen aan het Rapenburg en de Hooge Woerd alle werkdagen van 1 tot 4 uur kosteloos voor het publiek open te stellen. Leiden begint op gebied van tentoonstellingen mede te doen, na alles wat zij reedste zien gaf, belooft zij van 1 tot 20 Maart: Nederlandsche Moderne Kunstnijverheid in het Stedelijk Museum.

Voor de Kunst te Utrecht vraagt op het oogenblik de aandacht voor kunstnaaldwerk uit vroegere eeuwen, voor het meerendeel kerkelijke kunst door het aartsbisschoppelijke museum te Utrecht, het R.K. parochiale kerkbestuur te Hoorn en verschillende particulieren welwillend afgestaan.

Kazuifels en dalmatieken uit de 14^e, 15^e en 16^e eeuw geven een mooi overzicht op het kunstnaaldwerk, dat in die tijden veel hooger stond dan in de 18^e eeuw. Een XVIII^e eeuwsche kazuifel getuigt hiervan. Het stuk van donker rood fluweel heeft een onmogelijke versiering van goud- en zilverborduursel ‘en relief’, die pleit voor groote technische vaardigheid, doch waarbij alle liefde en eerbied voor de kunst geheel uit het oog verloren is. Het werk doet door zijn grofheid denken aan vergulde en verzilverde pleisterornementen. Aan de verzameling zijn eenige lappen Utrechtsch fluweel toegevoegd, afkomstig uit het aartsbisschoppelijk museum.

Een afzonderlijke kamer is bestemd voor de wereldlijke kunst, die bestaat in groote en kleinere lappen borduursel, spreien, luxeartikelen enz. Enkele staaltjes van Vlaamsche en Brusselsche kant maken een zeer pover figuur tusschen den overvloed van mooie zaken.

[p. 172]

Het weinige, dat op de tentoonstelling aanwezig is, geeft een flauw begrip van het schoone, dat men vindt onder de Vlaamsche kanten.

_**_*

De Oedipus-voorstelling van het Nederl. Tooneel is te Rotterdam tegengevallen; misschien hebben naast de te groote verwachting, de verhoogde prijzen die teleurstelling bewerkt. De opvoering was aangekondigd tegen de gewone prijzen, doch even voor de opening der plaatsbureau's werden zij aanmerkelijk verhoogd. De oorzaak hiervan lag in de medewerking van het orkest, dat men aanvankelijk wilde weglaten. Op verzoek kwam het orkest, maar ten koste van de beurzen der Oedipusbezoekers, die daardoor niet bijzonder gesticht waren.

Tegen 11 Februari kondigde het Ned. Tooneel de 1^ste opvoering aan van Ibsen's John Gabriël Borkman. De Rotterdammers nemen het eveneens in studie; de rol van Mevrouw Borkman zal dan door Catharina Beersmans worden gespeeld. Het voorbarige bericht dat deze kunstenares het tooneel zou verlaten, blijkt tevens onwaar. Voor de benoeming van leerares in spel en voordracht aan de Tooneelschool heeft zij bedankt onder den wensch dat de aanbieding zich later nog eens herhalen mag. Ook Alex. Faassen wenscht het tooneel met de leeraarsplaats niet te verwisselen.

Het geschil Chrispijn-Breitkorl heeft de journalistenwereld zoodanig in beroering gebracht, dat de redactie's der Amsterdamsche bladen kolommen noodig hadden om de wereld hare meeningen over deze zaak ter kennis te brengen.

De tooneelverslaggever, Breitkorl, van Den Nieuwen Amsterdammer moet door den directeur der Nederlandsche tooneelvereeniging, Chrispijn, den toegang ontzegd zijn tot de voorstellingen van het gezelschap op grond

[p. 173]

van indiscretie in mededeelingen en niet zooals de bladen schreven om het uitoefenen eener ongunstige critiek. Sommigen voegden hierbij nog den raad, de zaak door de pers te laten beslechten en stelden de vraag, of alle bladen nu niet eén lijn behoorden te trekken om de uitvoeringen-Chrispijn niet meer te bezoeken.

Een brief, dien de heer Chrispijn den verslaggever gezonden heeft, werd om den onhebbelijken toon niet geplaatst ‘uit consideratie voor de lezers’, voegt de Nieuwe Amsterdammer er edelmoedig bij. Voor belangstellenden in het geschil ligt het epistel op het redactiebureau ter lezing. Een andere brief aan den heer Breitkorl van den administrateur-gerant der vereeniging werd wel in het blad opgenomen. In zijn schrijven herhaalt deze dat het ‘verboden toegang voor Breitkorl’ volstrekt niet is om ongunstige kritiek, zooals men zegt. Tevens deelt hij mede dat hij inmenging van derden overbodig acht. De heer Chrispijn is bereid het diploma voor den verslaggever van den N.A. op naam van een ander te plaatsen.

De bezwaren, die de heeren Van Bijlevelt en Lefèvre tegenhielden de directie der Fransche Opera te 's Gravenhage voor het volgend seizoen te aanvaarden, zijn uit den weg geruimd, zoodat de opera de overeenkomst met het Nederl. Tooneel kan onderteekenen. Een eerste orkestdirecteur heeft men gevonden in Jules Lecocq.

De klacht over ledige zalen bij concerten, opera- en tooneelvoorstellingen is zeker niet toepasselijk op het 1^ste volksconcert - zie vorige correspondentie - door de Amsterdamsche Orkestvereeniging gegeven. De zaal van het gebouw der Maatschappij ‘Arena’ was geheel gevuld met bezoekers.

Op het driedaagsch muziekfeest, in Mei te Kampen te houden, zal Peter Benoit's Rhijn worden uitgevoerd onder leiding van den componist.

Te Rotterdam heeft zich een vereeniging gevormd

[p. 174]

onder den naam Vrije Kunst die zich ten doel stelt de toepassing van kunst in het maatschappelijk leven te bevorderen en een sterke reactie te verwekken tegen de aanstellerige en waardelooze producten, waardoor de smaak van het publiek misleid wordt. Een serie artistieke boekwerken, proza, poëzie, muziek, illustraties, architectuur en kritiek inhoudende, zal door de vereeniging worden uitgegeven.

D^r Bredius, directeur van het Koninklijk Kabinet van Schilderijen (Mauritshuis) te 's Gravenhage, heeft zijn ontslag aangevraagd. De aanleiding hiertoe moet gelegen zijn in de benoeming van den heer Waller van Amsterdam tot onder-directeur van het kabinet met voorbijgaan van den door D^r Bredius aanbevolen candidaat. De aanstelling van den heer Waller was geheel buiten den directeur omgegaan, die reeds een mondelinge toezegging van de regeering had ontvangen dat zijn candidaat zou benoemd worden.

_**_*

Eenige ingezetenen van 's Gravenhage hebben een adres gezonden aan den Gemeenteraad, waarin zij verzoeken, dat de vacanties op de hoogere burgerschool en de gymnasiums worden ingekort tot 6 weken per jaar. Van het adres is tevens een afschrift gegaan naar den Minister van binnenlandsche zaken met verzoek om de zaak te steunen wat betreft de Rijks hoogere burgerscholen.

Adressanten meenen dat de lange rusttijden oorzaak zijn van de overlading buiten den vacantietijd, wat een tegenadres uitlokte met verzoek om behoud der gestelde vacanties, doch om inkrimping der leerstof die aanleiding geeft tot overlading.

De beide adressen zijn oorzaak geweest van het verschijnen van talrijke ‘Ingezonden stukken’, waarin velerlei meeningen werden geuit. ‘Moeders en vaders

[p. 175]

van velen’ zijn sterk voor inkorting der vacanties, doch verliezen bij de opsomming hunner argumenten tamelijk wel het kind uit het oog ten voordeele van zich zelf. Iemand beweerde zelfs dat er tegenwoordig niet meer wordt geeischt van de jongelieden dan 30 en 40 jaar terug, terwijl we zelfs geen tien jaar terug behoeven te gaan om te kunnen vaststellen dat de eischen thans enorm hooger zijn.

Een evolutie op onderwijsgebied zou de jeugd zeker ten goede komen. Die het kind een warm hart toedraagt zal stellig het verzoek steunen van hen die vragen om hervorming; maar dan hervorming van onderen af, want door overlading lijdt ook het kind dat de lagere school bezoekt.

_**_*

Eenige heeren, begaan met de geestelijke armoede van een deel onzer bevolking, hebben gelden ingezameld om die geestelijk verwaarloosden met een bijbelwagen te bezoeken. De reizende evangelist bij dezen wagen zal door straatprediking leeren, versterken, troosten en verlichten; zijn tochtgenoot zal de stoffelijke belangen dezer evangelisatie behartigen.

_**_*

De behoefte tot vereenigen schijnt te Utrecht nog steeds diep gevoeld te worden. Christelijke jongelingen hebben hun nieuw opgerichte vereeniging Theofilus genoemd.

De liefhebberij dezer jongelieden schijnt de typografische jongelingsvereeniging er toe gebracht te hebben om een propagandatocht naar de bisschopstad te ondernemen met het doel daar nog een jongelingsvereeniging tot stand te brengen.

In den Haag schijnt men van dat gezellig-vergaderen terug te komen. Van de 225 leden eener vereeniging ter samenkomste opgeroepen, waren van de 11 bestuur-

[p. 176]

deren 2 en van de gewone leden niemand aanwezig. De Haagsche courant noemt dit het hoogst bereikbare ‘record’ in de vergadersport.

De nieuwe kieswet, die oorzaak was dat men soms 2 à 3 kiesvereenigingen per week zag geboren worden, geeft aanleiding tot alle vermakelijke voorvallen. Zoo kwam iemand een biljet vragen ter invulling voor de aangifte als kiezer, omdat hij ook wel eens graag in den kiezersraad wou zitten. Tusschen een, die zich kwam aanmelden voor het kiesrecht en een ambtenaar, die hem vroeg onder welke rubriek hij geplaatst moest worden, ontspon zich het volgende gesprek:

‘Ben je loonkiezer?’ ‘Neen m'neer.’
‘Huurkiezer?’ ‘K Weet niet m'neer.’
‘Heb je soms een spaarbankboekje van 50 ƒ. of 100 ƒ. op 't Grootboek?’ ‘Daar weet ik niks van.’
‘Copaciteits-kiezer ben je zeker ook niet, dat merk ik wel! Maar wat voor een kiezer ben je dan?’ ‘Ik wou wel als geloofskiezer op de lijst worden geplaatst. Ik ben van geloof......’
‘Neen vrind, zoover hebben we 't nog niet gebracht. Misschien komt dat er met een volgende wet door.’

Dat er Hollandsche kapelaans zijn, die van een ritje in een mallemolen houden, is niet algemeen bekend; onderstaand briefje door een Geldersch burgemeester op 1 Januari j.l. ontvangen, bewijst het:

MijnHeer.

Bürger Meester ik wens ü Edellen Echbaare Heer veel Heil en Zeegen in het Nieuwe jaar en Hoop dat üEdellen nog lang en veele Jaare in ge zondheid mag leefve en teevens mijn de ver Güning künd schenke om te Mooge Küne Kome met mijne Karesel bij U in uwe gemeentes als het Kan gevonde worde ook in .... en .... daar ben ik al God dank bemind bij alle mense en bij heere en schoolmeester en ik Hoop dat ü Edellen aan Mijn verzoek zal voldoen ik Kan ü bewijze toone daar wij oüde lüi al veertig Jaare in vreedenheid ons stükje Brood alleen hebben mooge koome verdiene daar de Heere en Kapelaan zelf in de Moole met de Kate Gismes Kinder rond gedraaid hebben dat de andere reisigers stonte te Keike dat wij zoo bemind waare dat de Kapelaan met de Kinder ze'f in de Karesel zat lüstig reide.

15 Februari 1897.

Veritas.