Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 1

[p. 229]

Uit Noord-Nederland.

Sedert eenigen tijd is Amsterdam een museum rijker. Het stedelijk museum, het museum voor moderne kunst of wel museum Lopez-Suasso is een mooi gebouw, alleszins waard de kunstschatten te herbergen, die het bevat. Een sierlijke trap leidt van de vestibule naar boven, waar 2 marmeren borstbeelden van onzen Bosboom en Chr. Rochussen geplaatst zijn tegenover een schoon vrouwenbeeld, kunstwerk van onzen landgenoot Pier Pander, die te Rome verblijft. Links daarvan vindt men de zalen en zaaltjes, waarin de schilderijen een plaats kregen. Onder deze zijn mooie doeken van de reeds gestorven Mauve, Bilders, Bosboom en Rochussen. Van Jozef Israels zijn er zeven stukken, waaronder ‘Een zoon van het oude volk’. Tegenover dat kapitale doek hangt een ander van Mesdag ‘Zonsondergang’. Een kleiner stuk van Mesdag is waarschijnlijk van vroeger jaren; het mist de kracht van uitdrukking, die de latere werken van den meester kenmerken. ‘Elck zijn Waerom’ (Huwelijksaanzoek) van Hendrik Valkenburg is, evenals ‘De Heer heeft gegeven, de Heer heeft genomen’ van Chr. Bisschop een juweeltje.

Verder vindt men er werk van de dames Schwartze, Wolterbeek, Vos en Haanen, van de Hollandsche schilders Apol, twee der Marissen, Koekoek, Korf, Bles en anderen; van de Vlaamsche schilders Jan van Beers, de Braekeleer, Leys, Gallait, Verlat, Wappers enz.. Carot, Jaquand, Fleury, Daubigny representeeren onder anderen de Fransche school,

[p. 230]

terwijl Duitschland en Zwitserland ook door enkele stukken vertegenwoordigd zijn.

De Nederlandsche Opera heeft het speelseizoen reeds geopend met Lohengrin. De Directie bestaat uit de heeren C. van der Linden en A.D. Loman Jr. Dezen winter zal Pauwels niet aan het gezelschap verbonden zijn. Naar men zegt, heeft men de onderhandelingen, met hem aangeknoopt, verbroken, daar men zijn wensch: zich slechts voor de eerste maanden te verbinden, niet kon inwilligen. De dames Engelen-Sewing en Tijssen-Bremerkamp, die eerst naar Antwerpen zouden vertrekken, zijn voor dezen winter weer aangesloten.

Het Duitsche opera- en operettengezelschap van den heer Saalborn zal in de tweede helft van deze maand haar seizoen openen. Onder de artisten, die als gasten zullen optreden wordt Mevrouw Antonia Mielke genoemd, hier geen onbekende.

Zoo zien wij oude bekenden komen en anderen weer gaan. Tot die vertrekkenden behoort Mevrouw Coeling-Vorderman, die gedurende elf jaar haar gewaardeerde medewerking verleende aan het Rotterdamsche tooneel. Nog een ander tooneelnieuwsje is het besluit van Burgemeester en Wethouders van 's-Gravenhage om de exploitatie van den Koninkl. Schouwburg voor het tijdvak van 1 Mei 1897 tot 30 April 1901 op te dragen aan de Kon. Vereeniging ‘Het Nederlandsch Tooneel,’ die zich had aangemeld naar aanleiding eener advertentie, waarbij gegadigden werden opgeroepen naar de exploitatie te dingen. De gemeente verleent de Vereeniging eene subsidie van f 14,000 voor het geven van ten minste 2 tooneelvoorstellingen per week in de Nederlandsche taal, en nog f 14,000 wanneer ten minste drie maal per week het Fransche operagezelschap zal optreden en een opera-orkest daartoe zal hebben medegewerkt. Als waarborg ter nakoming van eenige verplichtingen, voortgevloeid uit bovengenoemde overeenkomst, heeft de Vereeniging f 2,500 te storten in banden’ van den gemeente-ontvanger.

[p. 231]

Willem Stumpff, een goede bekende in de muziekwereld, vierde zijn 70ⁿ verjaardag. Een tweede jubilaris, Hendrik Valkenburg, beeft op den 8ⁿ September zijn 70ⁿ geboortedag mogen herdenken. Hij werd te Deventer geboren en kwam op 18jarigen leeftijd als leerling aan de Antwerpsche Academie. Na eenige jaren keerde hij in zijn vaderstad terug, werd aanvankelijk leeraar te Almelo, later te Helmond en kort daarna directeur der nieuwe Burgeravondschool te Zwolle. Nu eerst kon hij meer tijd wijden aan de schilderkunst en toen zijn pogingen bekroond werden met de koninklijke subsidie, vestigde hij zich voorgoed te Amsterdam. Thans is Hendrik Valkenburg een onzer beste schilders. Zijn schoon doek: ‘Godsdienstoefening in den Achterhoek’ werd in 1883 met de gouden medaille bekroond. Welke kunstkenner zou zijn ‘Even uitgaan’ en zijn ‘Elek zijn waerom’, hierboven genoemd, niet rekenen onder de beste werken, door de Hollandsche school voorlgebracht.

Op het gebied der letteren is ook nog iets te vermelden: de Nieuwe Gids zal binnen kort weer beginnen te verschijnen en de tweede aflevering van het Friesch Woordenboek van D^r Buitenrust Hettema en Waling Dijkstra is er reeds, met het vervolg van de lijst van Friesche eigennamen van Bersma tot Dirk.

Een milicien, Coenders, in garnizoen bij het 8^ste regement infanterie te Arnhem werd tweemaal vier-en-twintig uren in arrest gesteld, omdat hij, uit gewetensbezwaar, geweigerd had te voldoen aan de lastgeving, liederen te zingen uit den bundel: Voor Janmaat en Soldaat van De Clockener Brousson. Deze liederbundel van den luitenant Brousson munt uit noch door dichterlijke bezieling noch door verheven vorm, zooals reeds de Avondpost van Den Haag deed opmerken. Wel verdedigde zich de auteur met te zeggen dat hij niet hoogdravend mocht zijn voor militairen; maar zich voor den mindere

[p. 232]

verstaanbaar maken, beteekent toch niet tot zijne laagte afdalen: het doel moet zijn te verheffen.

In tegenstelling met de geestdrift van luitenant Brousson, die zich beschikbaar gesteld heeft voor Atjeh, is zeker de sterke antipathie der vrouwenvereniging ‘De Fakkel’, die den socialist Cornelissen in een openbare vergadering het optreden met het onderwerp: ‘Teekent niet voor de expeditie naar Atjeh’. Nog een blijk van anti-militarismc gaf de socialist Van der Veer te Middelburg, redacteuruitgever van het socialistisch weekblad De Toekomst. In een open brief, gericht aan den commandant der burgerwacht, verklaarde hij zijn schuttersdienst te zullen weigeren, en verzocht hij verschoond te blijven van toezending der uniform en der wapenen. Tevens heeft hij, na zijn dagvaardiging, den auditeur van den schuttersraad bericht, dat hij niet voor dien raad zal verschijnen.

In de laatste tijden schijnt er onder de socialisten nogal verdeeldheid te heerschen. In Plancius te Amsterdam heeft Domela Nieuwenhuis althans benauwde oogenblikjes beleefd, Het woord was aan Polak, en dat buitenkansje werd hem door Nieuwenhuis misgund. Het publiek maakte zulk een groot lawaai, dat Nieuwenhuis om zijn kudde te kunnen overzien, op een stoel klom, die door zijn vrouw werd vastgehouden.

Tusschen de parlementaire en revolutionnaire socialisten was geen onderscheid meer; zij waren allen over-parlementair. Gedurende de vechtpartij tusschen die twee categorieën bleef Nieuwenhuis kalm en week zijn wederhelft niet van den stoel. Maar toen een inspecteur van politie met zes agenten de zaal binnenkwam en met hooge stem binnen vijftien minuten ontruiming verzocht, ging Nieuwenhuis aan het loopen met alle parlementaire en revolutionnaire dames en heeren.

Te Leeuwarden bevonden zich op een socialistische vergadering ten hoogste 70 toehoorders. Vroeger had men er honder-

[p. 233]

den en honderden. ‘Het kan verkeeren’, zei Bredero reeds.

Iedereen maakt hier tegenwoordig lawaai. Het Heilsleger, zoo schrijft men uit Utrecht aan de Nieuwe Rotterdamsche Courant, veroorzaakt de professoren, dominees en ambtenaren, die in de buurt wonen van het lokaal ‘De Vrede,’ veel last door zijn muziekuitvoeringen. Het lawaai moet zoo groot zijn, dat de naam ‘Oorlogsveld’ beter zou passen dan ‘De Vrede’. De professoren achten zich gelukkig in vacantie te zijn, anders zouden de studenten er onder lijden. Maar de predikanten zijn er erger aan toe. Eén was zelfs genoodzaakt af te kondigen, dat hij de gemeente niet kon voorgaan, omdat het muzikale oproer in ‘De Vrede’ hem verhinderd had zijn preek te maken. Verandering is hoog noodig, zei een Utrechtsche juffrouw, die het mij voor waarheid vertelde.

Ieder woelt hier om verandering, het Nederlandsch Instituut van Accountants niet uitgezonderd. Het orgaan der Vereeniging ‘De Accountant’ geeft een artikel over de wetenschappelijke opleiding voor den handel. Zij erkent daarin het goede, dat door het middelbaar onderwijs tot stand gebracht wordt, maar acht dat lang niet voldoende.

‘Bij de tegenwoordige concurrentie moet de koopman degelijk gevormd en breed onderlegd zijn, zegt het blad. De landbouw kreeg zijn Landbouwschool, de waterstaat, de nijverheid en het mijnwezen de Polytechnische school; de drie rijksuniversiteiten kweeken tal van mannen op elk gebied van wetenschap, doch de handel, de hoofdbron van ons bestaan, wordt aan zijn lot overgelaten. Wil Nederland, zoo luidt het aan het slot van het artikel, een eervolle plaats onder de handeldrijvende natiën innemen, dan dient er zorg gedragen te worden, dat onze kooplieden dat helder inzicht in zaken hebben, dat thans allerminst kan ontbeerd worden en dat zonder degelijke opleiding niet verkregen wordt. Onze nationale welvaart vraagt, eischt dringend verbetering en aanvulling van het handelsonderwijs.’

Veritas.

15 September.