Tijdschrift voor Taalbeheersing. Jaargang 30

[p. 112]

Uit de tijdschriften

Tekst[blad] jrg. 13, nrs. 5 en 6

In nummer 5 licht Rijk Willemse toe hoe aanbestedingen van de overheid verlopen en hoe kleinere bedrijven, zoals tekst- en adviesbureaus, zich hierop kunnen voorbereiden. Ter gelegenheid van zijn afscheid van de Universiteit Leiden spreken Margot van Mulken en Felix van de Laar met Toine Braet over het onderwerp van zijn laatste college, ‘het verraad van de taalbeheersers’: taalbeheersers willen niet langer mensen mondiger maken, maar worden tegenwoordig communicatieprofessional. Roxanne Coelman, Joyce Karreman en Anne Dijkstra laten een proefversie van de nieuwe technologiekrant Sparks beoordelen door de doelgroep. De gratis krant moet scholieren enthousiast maken voor het vak techniek. De 60 geïnterviewde jongeren zijn positief, maar verwachten geen grote verandering in de studiekeuze. Evelien Fick en Rita Stiekema geven enkele adviezen voor de formulering van linkteksten om de scannende websitebezoeker zo goed mogelijk te bedienen. Links moeten betekenisvol, informatiedragend en uniek zijn: het moet helder zijn waar de link naartoe leidt, de linktekst moet los van de context te begrijpen zijn en het verschil met andere links moet duidelijk zijn.

In nummer 6 belicht Margriet van Lith het belang van een goede speech in de politiek en de hindernissen, zoals nieuwe media en wantrouwen jegens politici. Van Lith presenteert zeven vuistregels voor het schrijven ven van een goede toespraak, bijvoorbeeld ‘Besteed véél tijd aan de voorbereiding’ en ‘Zorg voor een ijzeren structuur'Op basis van haar afstudeeronderzoek concludeert Brigit van Loggem dat conceptuele kennis cruciaal is bij het uitvoeren van taken op de computer en dat ontwerpers van softwarehandleidingen hierop moeten inspelen. Mensen slaan deze informatie in handleidingen namelijk het liefst over, terwijl uit een cognitieve taakanalyse blijkt dat alleen procedurele kennis niet voldoende is. Evelien Fick en Rita Stiekema behandelen ook in dit nummer links op websites. Ditmaal gaan ze in op title attributes (een titel die verschijnt als de muis over de link beweegt), het nut van links als ‘Lees verder...’ en hoe links een betere positie in de resultaten van zoekmachines als Google kunnen krijgen. Michaël Steehouder en Joyce Karreman doen verslag van de International Professional Communication Conference (IPCC) in Seattle in oktober vorig jaar en tekstschrijvers Cathalijne Rodenburg en Pierre Stukker waren aanwezig op de Plain Language Conference 2007 in Amsterdam. Die laatste conferentie genereerde veel publiciteit, maar gaf niet het beloofde antwoord op de vraag hoe overheid en bedrijfsleven begrijpelijk moeten communiceren.

Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, jrg. 35, nr. 4.

In het themanummer Het Etmaal zijn bijdragen opgenomen van jonge onderzoe-

[p. 113]

kers, geselecteerd uit de deelnemers van het congres Het Etmaal van de communicatiewetenschap, dat gehouden werd op 8 en 9 februari 2007 in Brussel. Uit onderzoek van An Kuppens naar media en tweedetaalverwerving blijkt dat jongeren die 6-7 keer per week naar ondertitelde Engelstalige programma's en films kijken, een grotere actieve woordenschat hebben dan jongeren die hier minder naar kijken. Computerspelletjes bleken geen rol te spelen en jongeren die veel Engelstalige muziek luisteren, kenden niet meer woorden, maar wel meer moeilijke woorden. Andreas Schuck en Claes de Vreese doen verslag van hun onderzoek naar de rol van kansframing in het nieuws over de nieuwe Europese Grondwet. Hieruit blijkt dat er meer toekomstige voordelen dan nadelen van de wet werden genoemd en dit tegenstanders mobiliseerde om te gaan stemmen, maar dat dit geen effect had op voorstanders.

Onze Taal jrg. 76 nrs. 10, 11 en 12, en jrg. 77 nr. 1

In nummer 10 bericht Jan Erik Grezel over uitgeverij Eenvoudig Communiceren, die voor ‘laaggeletterden’, mensen met zeer gebrekkige lees- en schrijfvaardigheid, onder andere vereenvoudigde versies van boeken van Kader Abdolah, Marjan Berk en Yvonne Kroonenberg op de markt brengt. Berk en Kroonenberg ‘hertaalden’ hun eigen werk en ondervonden dat dit geen gemakkelijke taak is. In een betoog voor de terugkeer van het leren van ABN op school stelt Jan Stroop dat door buitenlandse invloeden en de vrijheid op school Nederlanders steeds meer afwijken van het ‘model’ ABN en elkaar alsmaar slechter verstaan en begrijpen. Marc van Oostendorp doet Stroops argumenten echter af als emotioneel en ongefundeerd. Zolang de gevolgen van wel of niet ABN spreken niet zijn onderzocht, lijkt het hem beter om kinderen te onderrichten in ‘de wonderen van het spraakorgaan’ om ze te leren mensen met een ander accent echt te verstaan en zelf de gewenste uitspraak aan te nemen. In de serie ‘Taal in het werk’ staat de gebarentolk centraal. Saskia Ankema spreekt met twee tolken over onder andere de moeilijkheden van het vak en het ontstaan van nieuwe gebaren. Riemer Reinsma bespreekt de oorsprong van twee termen uit de toneelwereld: toitoitoi en monstre sacré. In de nieuwe rubriek Zong behandelt Guus Middag het taalgebruik in Nederlandstalige liedjes, met ditmaal een interpretatie van ‘Fantastig toch’ van de Vlaamse Eva de Roovere. In nummer 11 vraagt Matthijs de Winter zich af waarom spelletjes als Lingo en het Groot Dictee, waarin spelling centraal staat, zo populair zijn, terwijl spellingvaar digheid en het belang dat daaraan gehecht wordt, afneemt. Volgens De Winter komt dat door de ‘shoutability’ van de programma's: de kijkers testen graag hun kennis en, omdat ze thuis in het voordeel zijn, krijgen ze de neiging de kandidaten in de studio de antwoorden toe te roepen. Berthold van Maris geeft een portret van de Antwerpse Cornelis Kiliaan, de grondlegger van het Nederlandse woordenboek, naar aanleiding van diens 400^ste sterfdag. Jaap de Jong en Kees van der Zwan interviewen typograaf Karel Treebus over zijn levenswerk de Symbolenwijzer. Zij spreken over het ontstaan en het nut van dit naslagwerk waarin een overzicht wordt gegeven van de betekenis en herkomst van zo'n 20.000 tekens, van alfabetten en morsetekens tot muziek-, astrologische en huishoudelijke tekens. Naar aanleiding van de vierde editie van het ‘Groot Dictee der NT2’, spreekt Jan Erik Grezel met organisatoren en deelnemers van deze spellingswedstrijd voor buitenlandse cursisten. Het dictee wordt door NT2-docenten in de klas afgenomen en moet het leren van Nederlands stimuleren. Grote struikelblokken zijn vooral nieuwe woorden zoals horizon. Ewoud Sanders legt in de serie ‘Bargoens’ uit hoe het Jiddische woord mokem (‘stad’) zich ontwikkelde tot de naam Mokum voor Amsterdam en Ton

[p. 114]

den Boom bespreekt in ‘Net als in de film’ de inburgering van de term ‘close encounters’ uit de film Close Encounters of the Third Kind.

In nummer 12 bespreekt Ton den Boon de opzwepende taal van de populaire website GeenStijl, die zich kenmerkt door grove termen (kleuterneuker voor ‘pedofiel’), nieuwe uitdrukkingen (lutser voor ‘mislukkeling’) en opzettelijke spellingfouten (sgolier, heaumeau). De spottende stijl, die zich steeds meer verspreid op internet, speelt in op de onderbuikgevoelens en creëert volgens Den Boon bovendien een soort community. René van Stipriaan bericht over de introductie van een zoekmachine die het mogelijk maakt te zoeken in de Digitale Bibliotheek van de Nederlandse Letteren (www.dbnl.org). Hij stelt vast dat de zoekmachine, zoals Nicoline van der Sijs in haar proefschrift voorspelde, inderdaad veel tijd bespaart en veel mogelijkheden biedt voor de etymologie. De redactie van Onze Taal zet het meest spraakmakende taalnieuws van 2007 op een rij en enkele vooraanstaande taalgebruikers geven hun mening over de hoogte- en dieptepunten op taalgebied van dat jaar. Jaap de Jong spreekt met Frank Westerman, schrijver van literaire non-fictieboeken El negro en ik (2005) en Ararat (2007), over taalcreativiteit, zintuiglijk schrijven en het belang van de eerste zin. In Etymologica behandelt Nicoline van der Sijs enkele woorden, zoals fiets en maillot, die ten onrechte worden beschouwd als eponiemen (woorden die afstammen van een persoonsnaam).

Het eerste nummer van 2008 staat in het teken van begrijpelijke taal. Carel Jansen en Leo Lentz bespreken de ontwikkeling van leesbaarheidsformules en software om de begrijpelijkheid van teksten te bepalen. Zij juichen deze ontwikkeling toe, maar waarschuwen voor valse beloftes van software-producenten en benadrukken daarom het belang van kwaliteitscontroles. Frank Jansen bekritiseert de simpele taaladviezen van actiegroepen, zoals Plain English Campaign, die zich inzetten voor eenvoudig taalgebruik en pleit voor cursussen over specifieke tekstsoorten en les in het lezen van ingewikkelde teksten. Jan Renkema vergelijkt enkele originele wetsartikelen met de herschreven tekst uit het recent verschenen De Grondwet in eenvoudig Nederlands en de versie uit De wet in gewoon Nederlands. Hij concludeert dat ‘wetsartikelen niet moeten worden vereenvoudigd, maar worden toegelicht’, omdat de begrijpelijkheid van de taal ten koste gaat van de juridische precisie. Naar aanleiding van de roep om een begrijpelijkere Troonrede, beschrijft Jaap de Jong de ontwikkeling die het taalgebruik in de toespraak heeft doorlopen. De taal zou nu juist begrijpelijker zijn dan voorheen en verdere vereenvoudiging zou niet passen bij de gelegenheid. In de serie over het Bargoens verklaart Ewoud Sanders dit keer hoe het woord goochem, afgeleid van het Hebreeuwse chochom voor ‘wijs’, in de algemene taal is opgenomen. Ton den Boon presenteert tien nieuwe woorden die vorig jaar voor het eerst opdoken, waaronder bokitoproof, dat in december de verkiezing ‘Het woord van het jaar 2007’ won. Jan Erik Grezel spreekt met scholieren en andere betrokkenen over het belang en de beperkingen van de Citotoets en over de formulering van de vragen. Marc van Oostendorp doet verslag van een debat, georganiseerd door de Nederlandse Taalunie, over de opkomst van het Engels in Nederland en Vlaanderen. Riemer Reinsma onderzoekt de herkomst en betekenis van carnavalsplaatsnamen in Nederland, zoals Kruikenstad (Tilburg), Oeteldonk (Den bosch) en Keiespellersdurp (Helvoirt). Vaak gaan deze namen terug op spotnamen.

Lotte van Poppel