Tijdschrift voor Taalbeheersing. Jaargang 29

[p. 184]

Signaleringen

Roelands, Anita & Ruiter, Rob de (2006). Overleggen met effect. Bussum: Couthinho. ISBN 978 90 469 0029 1. Prijs € 12,50. (112 pp.).

Om effectief te kunnen overleggen, moeten we leren om de overeenkomsten en vaste patronen in onze communicatie te herkennen en te gebruiken. We moeten als het ware leren om elkaars ‘taal’ te spreken. Overleggen met effect behandelt verschillende communicatiestijlen en -niveaus. De auteurs presenteren een dynamische gesprekstechniek die gebaseerd is op de combinatie van deze communicatiestijlen en -niveaus. Dit alles wordt ondersteund door praktische tips over hoe deze het beste aangeleerd en toegepast kunnen worden. In twee delen krijgen ‘de relatieve groentjes, vergadertijgers en vergaderhaters’, voor wie dit boek bedoeld is, inzicht in en houvast bij de dagelijkse communicatie.

In het eerste deel schetsen de auteurs de randvoorwaarden waaraan voldaan moet zijn om (optimaal) te kunnen overleggen. Het onderwerp van het tweede deel is de dynamische gesprekstechniek. Hieronder verstaan de schrijvers: ‘het beïnvloeden van het overleg zodat je elkaar beter en sneller kunt begrijpen’.

Het eerste deel bestaat uit twee hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk bespreken de auteurs algemene aspecten die van belang zijn vóór een overleg van start gaat. Zo wordt er aandacht besteed aan de verschillende soorten overleg, aan de deelnemers en hun rollen, en er wordt ingegaan op de effecten van de setting waarin een overleg plaatsvindt.

In het tweede hoofdstuk bespreken de auteurs algemene aspecten die van belang zijn tijdens en na een overleg. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met een aantal praktijkgerichte opdrachten.

Het tweede deel van het boek gaat dieper in op de dynamische gesprekstechniek. Het derde hoofdstuk is een inleidend van aard. Hierin schetsen de auteurs de contouren van de dynamische gesprekstechniek.

In hoofdstuk 4 bespreken de auteurs de vier belangrijkste communicatieniveaus in een overlegproces: social talk, probleemoplossend, kaderverruiming en reflectie. Deze niveaus worden toegelicht aan de hand van voorbeelden. Het belang van schakelen tussen de vier niveaus wordt benadrukt. Ook wordt besproken op welke momenten je het beste kunt schakelen naar een ander niveau en wanneer je dat het beste niet kunt doen. Hoe dit in de praktijk werkt, wordt geïllustreerd met voorbeelden. Hoofdstuk 4 wordt afgesloten met opdrachten waarmee je het geleerde in de praktijk kunt brengen.

In hoofdstuk 5 komen de vier typerende communicatiestijlen aan bod: promotor, controller, supporter en analyser. Deze vier stijlen zijn gebaseerd op de combinatie van de dimensie dominant - passief met de dimensie informeel - formeel. De lezer wordt aan

[p. 185]

het begin van dit hoofdstuk aangespoord om eerst zijn eigen voorkeursstijl te leren kennen. Er is een vragenlijst in de bijlage opgenomen waarmee de lezer zijn eigen communicatiestijl kan analyseren. Aan de hand van voorbeelden wordt uitgelegd hoe je de communicatiestijl van een ander kunt leren herkennen. Ook wordt ingegaan op mogelijke punten van wrijving tussen twee communicatiestijlen. Opnieuw worden er opdrachten gegeven waarmee je het geleerde in de praktijk kunt brengen.

In hoofdstuk 6 wordt de combinatie tussen de communicatiestijlen en de communicatieniveaus gemaakt, hiermee heb je de dynamische gesprekstechniek in handen. Er worden twee strategieën geschetst van de manier waarop je deze techniek kunt toepassen.

Alhoewel ik betwijfel of het boek nu geschikt is voor zowel ‘relatieve groentjes’ als ‘echte vergadertijgers, biedt overleggen met effect een zeer compacte inleiding in de dynamische gesprekstechniek. Het boekje leest lekker weg dankzij de toegankelijke stijl en de vele voorbeelden. En inderdaad: ‘je gaat het pas zien als je het doorhebt’.

Rian Timmers

Ter Horst, Judith en Molenaar, Ad (2006). Zakelijk Schrijven. Bussum: Coutinho. ISBN-13: 978 90 469 0019 2. Prijs € 21,50. (190 pp.).

Met de publicatie van het boek Zakelijk Schrijven van Judith ter Horst en Ad Molenaar zijn we een handleiding voor zakelijke schriftelijke communicatie rijker. De bedoeling van de auteurs is, zoals ze in het voorwoord schrijven, ‘alle stappen in het schrijfproces [te bespreken] voor de meest voorkomende teksttypen’ (p. 5).

In de inleiding wordt duidelijk wat de beoogde doelgroep is: hbo'ers, die deze handleiding zouden moeten gebruiken om effectieve, efficiënte, gepaste en correcte zakelijke teksten te leren schrijven.

Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel maakt de lezer kennis met het concept tekstplan en wordt een aantal begrippen behandeld dat deel uitmaakt van het tekstplan: de opdrachtanalyse, de doelgroepanalyse, de doelformulering, het vaststellen van inhoud en vorm, en de procesplanning. In het tweede deel komen verschillende schriftelijke media aan de orde: de e-mail, de memo, de brief, het rapport, de folder en de brochure. Niet alleen worden de vaste onderdelen van elk communicatiemiddel besproken, maar ook wordt uiteengezet wat de status en het bereik zijn van een bepaald medium. In het derde deel komen uit de zogenaamde gereedschapskist middelen tevoorschijn om de tekst te kunnen optimaliseren: richtlijnen voor argumenteren, structureren en taalgebruik.

Het boek kenmerkt zich door een grote hoeveelheid voorbeelden, casussen, schema's en opgaven. Met de voorbeelden en casussen proberen de auteurs aan te sluiten bij de (beroeps)praktijk van de doelgroep. Zo moeten de lezers zich voorstellen dat ze als relatiebeheerder werken op een reclamebureau in Amsterdam (p. 17), als stagiair bij de verkoopafdeling van een voedingsmiddelenconcern (p. 36) en als werknemer op de afdeling Personeelszaken van een klein internetbedrijf (p. 70).

De auteurs halen alles uit de kast om de voorbeelden en casussen zo levendig mogelijk te maken. Zo heb je het op pagina 35 ‘helemaal voor elkaar’ en heb je ‘een leuk huis gekocht, met een flinke tuin erbij’. Leon en Karel zijn ‘onder het genot van een goed glas wijn aan de praat geraakt over hun werk’ (p. 107) en Betty van der Sluis is ‘al die jaren dat haar man bij het

[p. 186]

postorderbedrijf werkte een toegewijde echtgenote geweest’ (p. 114).

Schema's worden voor allerlei doeleinden ingezet, bijvoorbeeld om de voor- en nadelen van een teksttype weer te geven, voorbeeldanalyses inzichtelijk te maken of om een stappenplan te verduidelijken. De schema's doen waar ze voor bedoeld zijn: ze geven een vereenvoudigde voorstelling van de inhoud en ze ordenen de informatie.

Zo scheutig als de auteurs zijn met opgaven in de eerste twee delen (in totaal 25 opgaven), zo schaars zijn de oefeningen in het derde deel. Sterker nog, er wordt helemaal geen gelegenheid geboden tot oefening in argumentatie, stijl, structuur, werkwoordsvormen en interpunctie. Een ander nadeel met betrekking tot de opgaven is dat paginaverwijzingen vaak ontbreken. Aangezien de opgaven regelmatig de vorm hebben van ‘Doe X voor opgave Y bij casus Z’, is het wat onpraktisch dat er niet staat op welke pagina's je opgave Y en casus Z precies kunt vinden.

Ter Horst en Molenaar beweren dat ze vanuit hun jarenlange ervaring hebben geleerd wie de potentiële lezers van hun boek zijn, om vervolgens ‘het doel, de inhoud en de vorm zo goed mogelijk op hen af te stemmen’ (p. 5). Met hun aansprekende voorbeelden en casuïstiek, en handige schematische voorstellingen, lijkt daar geen woord van gelogen. Of die potentiële lezers na het lezen van het boek met hun gereedschap beter overweg kunnen, is gezien het gebrek aan opgaven, nog maar de vraag.

Ester Šorm