De Tijdspiegel. Jaargang 72

[p. 379]

Onze leestafel.

Haagsch Schimmenspel, door Jeanne Reyneke van Stuwe. - Uitgave van J.L. Veen, Amsterdam.

Zij komen op, bewegen zich enkele oogenblikken, licht en gracieus, op het kleine tooneel: de uitgaande Haagsche wereld; om even plotseling weer te verdwijnen, in zooverre aan figuren uit een schimmenspel gelijk.

Zij wekken uwe belangstelling, boeien u een seconde door een intens passievol gebeuren, of door een half verborgen zwaarmoedig gebaar, een ter sluiks weggepinkten traan, een nerveus lachje.... Kleine vuisten ballen zich in wanhoop en spijt, ongeduldig trappelt een fijn geschoeide voet.... Om blanke schouders drapeeren bekwame handen fijne, schitterende stoffen, ook al wapens in den vrouwenkrijg. Waartoe men al vervalt uit... verveling! Ja, het is ‘de wereld waarin men zich verveelt,’ met vluchtige maar rake pennestreken geschetst.

Het is een kleine vijver, die den Haag weerspiegelt, met al zijn mondain gedoe, hol, futiel, waarachter toch dikwijls echt diep menschelijk leed schuil gaat. Soms is er wat veel aan de modegodin geofferd; de uitvoerige beschrijving der toiletten door onze Haagsche schoonen gedragen, vermoeit wel eens. Maar... kan het anders, als men kringen teekent, waar uiterlijk vertoon waarachtige beschaving verdringt en vervangt? Kan het anders, waar men elkaar wil overtroeven in weelde en pracht; waar met recht alle zeilen bijgezet worden, om een genotziek, lui leventje te verkrijgen en te behouden? Kan het anders, waar geest meer geldt dan verstand; en list en leugen, mits onder beleefde lachjes verscholen, hooger worden aangeslagen dan waarheid en goede trouw? Kan het anders, waar, zooals op pag. 226 gezegd wordt, ‘een holle donkere leegte zich verbergt onder een schoonen schijn?’

Trouwens Den Haag heeft nooit in degelijke deftigheid gewedijverd met Amsterdam; nooit heeft het getaald naar het eigenaardig energieke streven van Rotterdam. Reeds Huyghens beschreef in zijn Costelick Mal met een ondeugend glimlachje eenige toiletgeheimen der Haagsche jonge dames....

Elke stad heeft haar eigen cachet. Wat haar heden karakteriseert viel soms reeds in vroeger tijden op te merken. Welbekend is het hoe niemand minder dan prins Maurits - of juist hij er toe gerechtigd was is een andere vraag - de Haagsche lichtzinnigheid berispte. Een ander berispen is in elk geval gemakkelijker dan zich zelf verbeteren. Auteur denkt er niet aan zedelessen uit te deelen, als in de dagen van Van Effen. Zij biedt ons een spiegel, waarin zij opving wat zich liet weerkaatsen en laat het oordeel er over aan de zondeloozen, die volgens het oude woord den eersten steen mogen werpen.

Wie een cyclus goed aaneensluitende romans kan schrijven, mist dikwijls de begaafdheid voor kleinere stukken, tafereeltjes, losse schetsen, een intiem

[p. 380]

interieurtje hier, een eenvoudig spel ginds; een kleine vergissing of vage verdenking, verborgen spijt, verholen lach....

Maar Jeanne Reyneke van Stuwe bezit deze gave wel, evenzeer als het talent om uitvoerige romans te dichten. Haagsch Schimmenspel lijkt mij een juist gekozen titel voor dit dertigtal kleine schetsen. Nog een opmerking ten slotte:

Is het voor deze Haagsche coterietjes een levensbehoefte van ‘bont belooperde,’ pag. 38, ‘begeesterde oogen,’ p. 39, ‘fade blauw,’ p. 83 enz. te praten; moeten zulke on-Hollandsche uitingen ook in de beschrijvingen voorkomen?

Elise Soer.

Innocentia. Droomleven en Werkelijkheid door Marie Corelli. Geautoriseerde Nederlandsche uitgave, bewerkt door J.P. Wesselink - van Rossum. - L.J. Veen, Uitgever, Amsterdam.

Met hare groote phantasie heeft Corelli van de kleine Innocentia, het onder bijzondere omstandigheden op een boerenhoeve grootgebracht kind, een prinses in de letteren gemaakt. Om een oude overlevering heeft auteur hare rozen gevlochten. De kern van waarheid, zooals ons in voor- en slotwoord wordt verzekerd, het eenvoudig gegeven, werd door haar in een boeiend verhaal omgetooverd.

Vertaling en uitgave getuigen van kennis en durf. Want, het is een heel ding, zulk een teedere geschiedenis in deze ruwe dagen het licht te doen zien. Ook hier te lande lijden velen onder de gevolgen van den grooten oorlog, die de harten sneller doet kloppen, de hoofden vervult met kommer en zorg; maar ook groote dingen doet verwachten; een Godsoordeel over laster en leugen. Toch zou het jammer zijn, als vooral jonge menschen geen oog meer over hadden voor Corelli, het oor niet te luisteren wilden leggen naar hare fijne, beeldrijke taal. Er is iets in hare romans, dat mij denken doet, telkens weer, aan de wondervolle weefsels uit het verre Oosten, zoo ijl, zoo broos, zoo schitterend van kleuren, met ineensmeltende tinten, dat zij ‘avonddauw’ worden genoemd. Iets onwezenlijks, iets sprookjesachtigs hebben deze ragfijne gesponnen shawls, evenals Innocentia c.s. en toch zijn ze echt. De bewerking er van berust op dezelfde wetten als bij grover doek, maar verfijnde schoonheidszin, gloedrijke verbeelding, teedere vingers schiepen iets eigens, iets kunstvols, iets feeërieks. Tegen guren wind en felle koude beschutten zulke weefsels niet. Zij passen in toovertuinen, bij avondlicht, zachte muziek, zoete fluisterkoelte. Zij passen in een droom van schoonheid.

Tot zulk een droom heeft Corelli haar ‘Innocentia’ verweven. Geen wonder dat de werkelijkheid dit droomleven ruw verscheurt, zooals helaas met de meeste droomen het geval is, droomen, die men in zijn jeugd voor werkelijkheid houdt en waar men, oud geworden, met weemoedigen glimlach op terugziet.

E.S.

Goudland. Tropen-roman, door Hugo Penning. - Amsterdam. v. Holkema en Warendorp.

Is er grooter contrast denkbaar? Als een boek U kon aangrijnzen, dan deed bovengenoemd het mij, na lezing van dit relaas eener door goudkoorts, ontstelde verbeelding en zinnelust door en door bedorven maatschappij.

[p. 381]

Goede trouw, ingetogenheid, waarachtige werklust bestaan niet voor de hier geschilderde personen. De een staat op nog lager peil dan de ander. De zon - bij wier beschrijving het den lezer zelf benauwd wordt - heeft als een ‘koperen duivel’ alle gezonde groeikracht verbrand. Verdorde loten van den Europeeschen stam droomen, drinken, soezen, liegen en bedriegen elkaar in dezen roman, dat het een aard heeft. Ruwe wellusttooneelen, perverse verhoudingen eindigen in moordpartijen en zelfmoord. Wie van deze houdt, kan hier zijn hart ophalen.

Heeft Hugo Penning dan geen enkel schepsel in Indië ontmoet, van nobeler denkbeelden vervuld? Zou het vaderland van Kartini, waar duizenden onzer Europeesche mannen en vrouwen heengaan, alleen wangedrochten kweeken? Krijgt ieder wezen daar tropenwaanzin?

Och kom! Er schuilt overdrijving en niet weinig ook in deze teekening. Let wel. Ik beweer niet dat een Homan, een van Weerd, Liesje, Annie... tot de onwaarschijnlijkheden behooren, maar naast dezen staan anderen, zooals overal, die de waarde van den mensch hoog houden. Men zou evengoed kunnen beweren, omdat er nu duizenden den oorlogsgod ten offer vallen, dat geheel Europa aan bloeddorst lijdt.

Enkel zwakkelingen teekent Penning; zwakkelingen, die natuurlijk ten onder gaan. Maar mannelijke kracht, kloekheid, vastberadenheid, strenge ernst, vrouwelijke ingetogenheid bestaan ook nog op deze wereld, zoowel onder Europa's bleeke zon, als in den gloed van het Oosten. Auteur werkt met te schrille, te felle kleuren, te veel aangedikt. Het nuanceeren, het ineenvloeien, het vervagen der lijnen heeft hij verleerd te zien op maatschappelijk gebied, trots zijne niet onverdienstelijke natuurschilderingen.

Men stuit ook op vrij wat vermoeiende herhalingen in Goudland, b.v. soms met dezelfde beelden, dezelfde woorden beschreven autoritten, dagverdeelingen, nachtelijke scènes.

Aan de schildering van het nachtleven in Singapore ontbreekt het intens hevige, het scherpe contrast met immers datzelfde soort van nachtleven in ‘de kleine stad,’ waar de roman hoofdzakelijk speelt. Zoo begrijpen wij Homan's verheerlijking van dat stedeke geenszins, tenzij tien ‘Jappies’ hem schuldeloozer voorkomen dan honderd.

Auteur bezigt nagenoeg geen Maleische woorden, een vooruitgang bij de Indische verhalen, maar sommige uitdrukkingen doen toch zonderling aan, b.v. ‘ziengende stilte,’ ‘ziengende donker,’ ziengende gegons,’ ‘spinden’ voor sponnen, ‘insnieren’ voor inslaan.... Met naamvallen wordt ook nog al eens de hand gelicht. Over de beschrijvingen van het ‘zaken doen’ o.a. te Singapore, zal een ervaren koopman wel eens glimlachen.

E.S.