De Tijdspiegel. Jaargang 71

[p. 332]

Groen's plaatsing bij het kabinet des konings. (30 September 1827.)^*
Jhr. Mr. W.H. De Savornin Lohman.

DEN 26^sten September 1827, in den ‘Ouden Doelen’, het welbekende logement van de weduwe Bulsing, aan de Groote Markt te Groningen, waar hij zich bevond om kennis te gaan maken met de familie zijner aanstaande vrouw, ontving Mr. Guillaume Groen van Prinsterer de tijding, dat zijne aanstelling tot Referendaris bij het Kabinet elken dag kon worden verwacht^1..

Lieve Willem - schreef zijne jongste zuster^2. - zoo even brengt Henry^3. aan Papa de volgende brief van den Hr. de Mey van buiten mede.

Brussel, 20 S.
Bij gelegenheid eener nadere regeling van 's Konings Kabinet, welke geene vermeerdering van het getal van Hoogstdeszelfs Kabinetssecretarissen zal meebrengen heeft Z.M. het voornemen uw zoon als Referendaris aan hetzelve te verbinden. Ik mag uit de mededeeling welke Z.Ed. mij nagenoeg een jaar geleden omtrent Z.Ed. verlangen en gezindheid heeft gedaan, de veronderstelling afleiden dat zoodanige benoeming UH.EG. en hem aangenaam zal zijn en het is daarom dat ik UH.EG. met een dubbel genoegen bij deze van dat voornemen verwittige.
Ik heb de eer mij met de meeste Hoogachting te noemen
Hoog Edel Gestr. Heer
Uw
De Meij van Streefkerk.^4.

* Men vergelijke bij dit opstel, behalve de door mij in den 13den jaargang van ‘Onze Eeuw’ gepubliceerde brieven, Groen's Nederl. Gedachten, deel V, pag. 25, 161 en 249.

1. Hy werd benoemd bij K.B. van 30 Sept. 1827 met ingang van 1 Nov. d.a.v.

2. Maria Clasina geb. te Voorburg 19 Juny 1806, overl. te 's Hage 9 Juny 1868, later gehuwd met Mr. J.A. Phillipse president van het provinciaal Gerechtshof van Zuid-Holland en de Eerste Kamer der Staten Generaal, geb. te Middelburg 19 Maart 1800, overl. te 's Hage 10 Mei 1884.

3. Groen's zwager. Mari Aart Frederik Hendrik Hoffman geb. te Rotterdam 19 April 1795, overl. te 's Hage 3 Febr 1874.

4. Mr. J.G. de Meij van Streefkerk geb. 6 April 1752 overl. 5 Jan. 1841.

[p. 333]

Papa zal met de post van dezen avond op dien brief antwoorden en aan den Heer De Meij schrijven gij te Groningen zijt met de reden waarom er bij, en dat hij gelooft gij geen tijd verzuimen zult om zelf met hem over de zaak te Brussel te komen spreken. Morgen zal Papa aan U schrijven. Lieve Willem, uw rustige tijd is nu uit en die aanstaande benoeming zal U zeker niet weinig in de verlegenheid brengen. Het is zeker een zeer honorable post en onder het oog van den Koning zonder andere directie te werken maakt hem zeker voor U aangenamer, doch met dat al is het dunkt mij om te beslissen. Het is enkel een suppositie van mij maar zou het ook mogelijk zijn die benoeming met de N.G.^1. zamenhing: dat men daarin soms een beslissing wou hebben en men U daarom ter vergoeding eene zeker zeer mooijen post offreerde. Denk eens na of dit niet zou kunnen zijn.
Nu dag beste Willem U en Betsy^2. alle mogelijke succes op uwe deliberatie alle gelukkige gevolgen op uw beslissing wenschende en U van een hartelijke zoen aan mijne aanstaande zuster chargeerende blijf ik zooals altijd
Uwe opregt liefhebb.
Mimi.

Zeg toch eens aan Betsy ik recht naar een brief, een langen brief ook met iets over deze zaak verlang.

De jonge man stond gansch versteld; hij had niet anders gedacht dan dat het onweder reeds lang was afgedreven.

Ten vorigen jare, den 13^den Mei, toen de Kabinetssecretaris, de Heer van de Poll^3., in den Raad van State was opgenomen had hij, na lang dralen, op verlangen zijns vaders^4., zich voor den post aangemeld en was Z.M. het verzoek eerst gunstig geweest. Vol hoop schreef Doctor Groen hem den 2^den September 1826 naar Parijs:

1. d.i. Nederlandsche Geschiedenis.

2. Zijne verloofde Elisabeth Maria Magdalena van der Hoop, geboren te Groningen 6 Febr. 1804; overl. te 's Hage 14 Maart 1879.

3. Jhr. Mr. Willem Gerrit van de Poll, geb. te Amsterdam 1 April 1793, overl. te 's Hage 22 Mei 1872, later Vice-President van den Raad vsn State en Minister van Staat.

4. De Heer v.d. P. werd als Secretaris van het Kabinet ontvangen; ik had geen lust naar de open gevallen plaats te solliciteeren, maar na eene serieuse conversatie met Papa, die bemerkt had dat de practijk mij niet bijzonder beviel, besloten wij toch eerst vier maanden later om met den Heer de Meij daarover te spreken.
Groen aan Mevr. v.d. Hoop, 10 October 1827. R.A.

[p. 334]

‘De bewuste zaak, Lieve Willem, is in zooverre gevorderd, dat Z.M. kennis draagt van het verlangen en op die wijze zich daarover heeft uitgelaten, dat de aangeduide zwarigheid mij toeschijnt niet onoverkomelijk te wezen. Voorl. Woensdag heeft de Koning audientie gegeven, maar ik heb begrepen, dat het in de gegeven omstandigheden verkieselijk was tot een volgende gelegenheid te wagten en daar Z.M. weder naar het Loo vertrokken is, zal deze niet voor tegen het einde van deze of het begin der volgende maand plaats hebben^1.’.

Vier dagen later had de doktor hem daarop laten weten^2.:

‘De Hr. Mollerus^3. heeft als Vice-President eene aanschrijving ontvangen om den Raad van State op den 2^den Oct. te Brussel te doen vergaderen; dit is veel vroeger dan men gedacht had en maakt het waarschijnlijk, dat de Koning ook vroeger van het Loo in den Haag komen zal en den 20^sten of 27^sten van dezen maand audientie van afscheid zal geven; maar misschien zal ik pas op ons diner van aanst. Vrijdag wel gelegenheid vinden om daaromtrent iets naders te vernemen en het U dan dadelijk schrijven; het zou jammer wezen, indien het noodig ware spoediger dan Gij U had voorgesteld te retourneren; maar in die onzekerheid is het ook ons dubbeld aangenaam, dat Gij zoo spoedig en goed en train zijt gekomen, om van iedere dag de beste partij te trekken en in korten tijd veel af te doen.
Uw manuscript is in handen van den Heer Mollerus; zoodra ik hetzelve terug ontvang zal ik hetzelve met Uw briefje aan den Hr. Copello^4. zenden.
Gisteren heeft men in den Haag tijding ontvangen van den Hr. Dominicus uit Zeeland, dat zij vertrokken naar Brussel zonder er bij te voegen of zij voornemens waren verder te reizen’.

En den 9^den Sepember had deze er bij gevoegd:

‘Ik wenschte wel waarde zoon U meer bepaalde berigten omtrent de komst van den Koning en de audientie te

1. Archief der familie Van der Hoop.

2. Als voren.

3. J.H. Baron Mollerus, Secretaris van Staat, Vice-President van den Raad van State.

4. Johannes Kappeijne van de Copello geb. te Middelburg 7 Maart 1790, overl. te 's Hage 27 April 1833, Groen's leermeester op de Latijnsche school zijner vaderstad, door hem, levenslang, dankbaar herdacht.

[p. 335]

kunnen geven maar het een en ander is geheel onzeker, het eenige waarop gij mijns inziens, kunt rekenen is, dat de audientie niet voor den 27^sten en meest waarschijnlijk op dien dag zal plaats hebben. Er is alzoo geen reden om uwe terugkomst te dien einde te verhaasten, maar gister zijn twee besluiten van Z.M. bekend geworden, waarvan het eene U bijzonder zal interesseeren, de aanstelling namelijk van Neef Stratenus^1. om uithoofde van den grooten omvang der werkzaamheden van den Heer de Meij een gedeelte van denzelven tijdelijk waar te nemen, terwijl de Hr. Netscher^2. ad interim hem zal vervangen als administrateur. Daar ik reeds eenige dagen geleden door den Hr. Logge vernomen had, dat de gezondheid van den Hr. de Meij, ook volgens het oordeel van den Hr. Bernard^3., vermindering van werk volstrekt noodzakelijk maakte, beschouw ik deze aanstelling als een gevolg daarvan en zou van opinie wezen dat dezelve de vervulling van de vacature in de Staatssecretary niet alleen niet zal verhinderen, maar veeleer bespoedigen in 't byzonder ook omdat de Hr. Hofmann^4. als gewoonlijk voor een geruimen tijd in de Duitsche Staten zich gaat ophouden en alzoo de Heer Cattendijke^5. als secretaris van het Cabinet alleen overblijft. Deze consideratie zou mij doen overhellen, om Neef S., die ik supponeer, dat U zeer genegen is, met verlangen bekend te maken en zijn appui te verzoeken, maar er zijn evenwel ook bedenkingen die mij doen aarzelen en bij de mogelijkheid, dat ik na alles wel overwogen te hebben, het verkieslijk oordeelde, om zulks provisioneel niet te doen, verzoek ik U om mij Uwe gedachte en Uw verlangen ten spoedigste te melden^6..
Bij een tweede Besluit is de Hr. de Bije benoemd tot Staatsraad in gewonen dienst en de directie over de gevangenissen aan de Hr. Broese toegevoegd: bij de Commissie voor de Culte aangesteld en in den Haag moetende blijven, schijnt de Hr. de Bije geen reden te

1. Mr. A.A. Stratenus, destijds Staatsraad in buitengewonen dienst en Administrateur voor de Nationale Nijverheid bij het Dep. van Binn. Zaken.

2. Mr. J.F. Netscher, Inspecteur Generaal van de Nationale Nijverheid.

3. Prof. Dr. J.C. Bernard, destijds Inspecteur Generaal van den Geneeskundigen dienst bij de Land- en Zeemagt.

4. E.W. Hoffmann, Kabinetssecretaris.

5. Jhr. J.W. Huijssen van Kattendijke.

6. Zie Groen's brief in den Jaargang 1913 van ‘Onze Eeuw’, dl. II pag. 107.

[p. 336]

hebben om deze verandering als een faveur te kunnen rekenen.
Ziedaar, lieve Willem, wat ik U heb mede te deelen en het overige van de plaats aan Mama overlatende wensch ik U verder veel genoegen en blijf hartelijk
Uw liefh. vader
Groen van Prinsterer.
Vreugde en Rust, 9. September 1826.

Hij had de zaak aan zijn vader overgelaten en de doctor had, alles gewikt en gewogen, het verkieselijk gevonden om er aan geen derden over te reppen. ‘De geheimhouding zou twijfelachtiger en de hoop op de deelnemende activiteit van de twee anderen^1., indien zij zulks bemerkten, minder geworden zijn - meende hij. - De komst van Z.M. blijft geheel onzeker; maar ik zou het voldoende rekenen alles zoo te schikken, dat Gij vóór den 27^sten terug kunt wezen; intusschen verneem ik ‘misschien wel het een en ander 't welk kon bepalen of en in hoeverre zulks noodzakelijk moet voorkomen en gaat Gij voort van Uw verblijf in Parijs de beste partij te trekken’^2..

‘De Koning wordt aanst. Dinsdag den 19^den dezer in den Haag verwagt en zal hoogstwaarschijnlijk Woensdag den 27^sten audientie geven’ - waarschuwde hij hem drie dagen later - ‘van veel belang reken ik het dezelve niet te missen en daarom moet ik U aanraden om den tijd tot Uwe terugreis bestemd, niet te krap te nemen. De Hr. Mollerus vertrekt ook tegen het einde van de maand naar Brussel om den 2^den October de vergadering te doen beginnen, maar hij is thans te Utrecht en zijn vertrek zal waarschijnlijk in die dagen plaats hebben; zeker zult Gij wel verlangen om hem zelf te spreken en het verkieslijk vinden om Maandag den 25^sten thuis te wezen ten einde meer voor Woensdag geprepareerd te wezen.’

En den 18^den September schreef hij nog eens:

Ik heb, Lieve Willem, den Hr. Mollerus, die gister van Utrecht geretourneerd was, dezen morgen gesproken en vernomen dat zijn vertrek naar Brussel bepaald is tegen het midden van de volgende week en dat de Koning overmorgen in den Haag verwagt wordt, daarom hope ik, dat gij Maandag te huis zult kunnen wezen, zonder

1. Wie daarmede bedoeld zijn, heb ik niet kunnen ontdekken. Voor zooveel ik heb kunnen nagaan wist niemand van het plan, behalve Z.M. en de Hr. de Meij.

2. Dr. Groen aan zijn zoon, 12 Sept. 1826, Archief Van der Hoop.

[p. 337]

U aan te veel fatigues te exponeeren; ik verlang om U mondeling alles wat ik betrekkelijk de bewuste zaak te weten gekomen ben, mede te deelen, wensch dat de laatste dagen Uwer reize niet minder interessant en aangenaam voor U zullen zijn dan de vorige en blijve hartelijk
Uw liefhebbende vader.
P.J. Groen van Prinsterer.

Dr. Groen's verwachting was echter niet uitgekomen. De hulp van den Heer Stratenus was voor den Heer de Meij voldoende gebleken en over de zaak niet verder gesproken. In December had de jonge man nog eens de aandacht op zich gevestigd door den Heer de Meij zijn boekje ‘Over den Oorlog in Poortugal’ toe te zenden en daarbij ook een exemplaar voor den Koning te voegen, doch vooral om zijn vader gunstig te stemmen, daar het geschriftje in diens afwezigheid ter perse gelegd was en hij niet zeker wist of deze het nu wel goedvinden zou^1.. Doch ook daarop was niets verder gevolgd. De heer de Meij had enkel geantwoord dat de lezing hem had overtuigd, dat het werkje slechts strekken kon tot bevestiging van de goede meening die Z.M. reeds van den schrijver had en hij het daarom dezen zou aanbieden^2..

Een gansch andere loopbaan lokte den jongen man dan ook aan^3.. Van het bureauleven had hij een afkeer. Van de academie was hij in den Haag komen practiseeren en was daar nog weinig tijds geweest, toen hij gelegenheid kreeg om aan het Ministerie van Binnenlandsche Zaken bij de Afdeeling Kunsten en Wetenschappen te worden geplaatst, maar daarvoor om die reden bedankt had^4. en evenmin kunnen besluiten om naar het Griffierschap der Staten aan Noord-Holland te dingen. ‘Zonder dat wij er aan gedacht hadden - verhaalde hij later - maakte zekere Heer die bij den Gouverneur van Tets^5. veel invloed had, de zaak aan Papa en mij zoo aannemelijk, dat ik besloot den volgenden dag, nadat hij, tot dat einde, bij mij was geweest, voorzien met een recommandatie brief, die hij zoo krachtig mogelijk had opgesteld, naar Haarlem te vertrekken, om den Gouverneur daarover te spreken: doch ik bragt den

1. Zie den brief aan zijn vader van 27 December 1825, R.A.

2. 28 Dec. 1826, R.A.

3. Ned. Ged. V, pag. 161.

4. aan Mevr. Van der Hoop. t.a.p.

5. Mr. A.W.N. van Tets van Goudriaan.

[p. 338]

nacht slapeloos door en toen het oogenblik daar was om met de ochtend diligence mijn sollicitatie reis te ondernemen, kon ik het niet van mij verkrijgen en bragt den brief met de opregte dankbetuiging aan den schrijver terug’^1.. Maar toen den 23^sten December 1826 het Kon. Besl. was verschenen, waarbij de Vaderlandsche geschied- en letterkundigen waren uitgenoodigd om vóór 15 April d.a.v. een plan te ontwerpen voor eene Algemeene Nederlandsche Geschiedenis met eene uiteenzetting der wijze hoe zij dachten het te verwezenlijken en aan dengene, wiens ontwerp het doelmatigst gekeurd werd eene aanstelling tot Geschiedschrijver des Rijks in het vooruitzicht gesteld was, had hij zich onmiddellijk aan den arbeid gezet. Reeds den 26^sten Februari van het volgende jaar had hij over zijn schets het oordeel van zijn boezemvriend Kappeijne van de Copello kunnen vragen, en, hoewel hetgeen hij er af en toe van hoorde niet geschikt was om hem moed in te boezemen^2., zoolang de Commissie, die den Koning voorlichten zou, haar rapport nog niet uitgebracht had, gaf hij de zaak nog niet verloren.

Toen hij, in het begin van Juny 1827, zijne redevoering ‘Over de redenen om de geschiedenis der Natie bekend te maken’ die hij, naar aanleiding van dat besluit opgesteld had, aan Z.M. persoonlijk was gaan overhandigen, had hij den Heer Stratenus zoomin als den Heer de Meij, zijn eigentlijke begeerte verzwegen en er ook tegenover den koning geen geheim van gemaakt, zonder daarom in ronde woorden te zeggen dat hij van een andere betrekking niet wilde weten^3.. Maar zoo men bepalen wilde hoe het werk moest worden ingericht en de schrijver een ambtenaar moest zijn, begeerde hij den post zelfs niet te hebben^4.. Zijn eigen weg wilde hij gaan. Het

1. aan Mevr. v.d. Hoop, t.a.p.

2. Wie ik nog gesproken heb, die iets meer dan gewoonlijk aan de Vaderlandsche Historie gedaan hebben, allen houden het, zoo niet voor bijkans onmogelijk ten minste hoogst moeilijk werk. (Kappeyne van de Copello van Groen 25 April 1827, R.A.) Men zie voorts dr. H.T. Colenbrander: De jeugd van Thorbecke, in de Gids Jaargang 1906, dl. IV.

3. Groen aan Mevr. v.d. Hoop 10 Oct. 1827.

4. Hoe dikwijls hebt gij mij niet vertelt je zeer opzaagt tegen de moeilijkheden die het schrijven eener zoo volledige Vaderlandsche Geschiedenis als gij zulks zoudt willen doen, bij al de aangenaamheden aan dat schrijven verbonden toch medebrengt en daarenboven dat Gij vreesdet dat de conditie waarop die benoeming zou gedaan worden, U niet zouden bevallen en gij dus hoogstwaarschijnlijk die benoeming, als zij U werd aangeboden, niet zoudt willen aannemen. (Mimi ongedateerd archief V. d. Hoop.)

[p. 339]

bestudeeren der geschiedenis om haar zelve en om hare toepassing was de lust van zijn leven, om zich daarop toe te leggen had hij geene opwekking noch aanmoediging noodig van administrateur of Minister en zoo hij zich ooit in staat mocht achten eenig belangrijk deel onzer historie te bewerken, dan zou hij wenschen, dat het zijn werk wezen mogt uit eigen keus begonnen en uit eigen keus ten einde gebragt, een werk 't geen hij zelf uit eigen beweging ten nutte van het Vaderland aan de Natie aanbieden kon, geen opstel voor een Minister of voor een Monarch^1.. Het bleek reeds uit zijne verhandeling, waarin hij zich schrap had gezet tegenover de wijze om de geschiedenis te schrijven, die zijn leermeester Borger hem zoo menigmaal als de ware geroemd had^2..

Zijne opvattingen vonden steun bij zijne verloofde. Nog den 14^den Augustus 1827, had hij Kappeyne v.d. Coppello uit Steenwijk geschreven:

‘Door niemand ben ik ooit grondiger gekend, dan door U: aan niemand hunner heb ik mij even vertrouwelijk medegedeeld: het besef mijner verpligting, de opregtheid mijner dankbaarheid aan U hebben steeds tot het onbeperkte van mijn vertrouwen medegewerkt - het is dus wel onnoodig het U te verzekeren dat ik een hart bezit onvatbaar om door de zoogenaamde genoegens waaraan de meeste menschen uit onze kringen zich hechten, be-

1. Groen aan Kappeyne V. d. Copello 21 December 1828. R.A.

2. n.l. de pragmatische.
Zie Borger's Verhandeling in de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen ter beantwoording der Vraag: ‘Is het eene volmaaktheid der Historie, en dus een pligt van een Geschiedschrijver, zich alleen te bepalen tot het mededeelen van daden en gebeurtenissen? Of mag hij zich veroorloven zijne gedachten en oordeelveilingen tevens mede te deelen, zoowel omtrent de bronnen en oorzaken dier gebeurtenissen en beweegredenen der daden, als ook omtrent de lessen van Wijsheid en Menschenkennis, welke daaruit zijn af te leiden?’ opgenomen in de werken dier Maatschappij (Letter- en oudheidkundige Verhandelingen I pag. 167), ook afzonderlijk uitgegeven onder den titel: ‘Disputatio de Historia Pragmatica, editio altera.’ (Hagae Comitum 1818).
Borger schreef daarover aan Curatoren der Leidsche Universiteit toen er sprake was van zijne benoeming als Professor in de Letteren, als opvolger van Wijttenbach: ‘Ik moet hierbij nog aanmerken, dat ik door het houden van dit College gaarne zou willen beantwoorden aan het ideaal dat ik in eene Verhandeling bij de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen van de beoefening der Historie ontworpen heb (25 September 1816 (Archief van H.H. Curatoren der Leidsche Hoogeschool.)
Groen bestreed deze methode uitvoerig in zijn antwoord zie ‘Proeve over de zamenstelling eener Algemeene Nederlandsche Geschiedenis’, naar aanleiding van 's Konings Besluit van den 23^sten December 1826, artikel 2, (pag. 31.)

[p. 340]

vredigd te worden en vatbaar daarentegen om waarlijk te beminnen en door wederkeerige liefde waarlijk gelukkig te zijn. Niet dat ik door mijne tegenwoordige aandoeningen bedwelmd, mij een verschiet van onvermengde vreugde tooveren zou; ik ben verzekerd dat ik in mijne Betsij sommige, dat zij in mij zeer vele, thans haar nog onbekende gebreken ontdekken zal en dat ook aan ons lasten, rampen en wederwaardigheden beschoren zijn. Doch wij denken en gevoelen beide zoo geheel eveneens over alle gewichtige zaken; wij hebben elkander wederkeerig zoo opregt en hartelijk lief; die liefde gaat bij ons beide met achting en met eene levendige zucht om die achting te blijven verdienen, gepaard. Wij beschouwen beide het volgend leven als een voortzetting en ontwikkeling, zoo onafscheidenlijk verbonden met ons tegenwoordig bestaan en daarom meen ik, zonder aan ijdele verbeelding toe te geven, te mogen hopen en vertrouwen dat de eenstemmigheid van zulke denkbeelden en gevoelens voor ons een duurzame bron wezen zal, gelijk U het in Uw briefje hebt gezegd en bij ondervinding hebt kunnen zeggen, de hoogste levenszaligheid.
De beker zal ook voor ons met vreugde en droefheid zijn gemengd, maar ook in de bitterste teug zal het zoet der deelneming en der liefde misschien nog wel het meeste worden geproefd. Ik zie in alle opzigten mijne volgende levensdagen met meer opgeruimdheid tegemoet. Het pad moge moeilijk wezen, maar met zulk een gezellin aan de hand mag ik vertrouwen niet als ik het inslaan wil telkens afgeleid, maar als ik het verlaten wil, telkens teruggebragt te zullen worden op dat pad hetwelk ik, in gemoede, als door de Voorzienigheid aangewezen beschouw. Aan die studie, waarvoor ik steeds heb gewenscht te leven, en daartoe van het onwaardeerbare voorregt der onafhankelijkheid gebruik te mogen maken; die toewijding als de van mij afhangende hoofdzaak en de betrekking waarin ik zou kunnen worden geplaatst als van mij niet afhangende bijomstandigheden te beschouwen, dat is eene voorstelling, welke bij de meeste vrouwen zeer zeker niet, maar bij mijne zoo regt goed en edeldenkende Betsij gemakkelijk ingang zou kunnen vinden.
Ik ben thans meer dan ooit benieuwd naar den loop

[p. 341]

die het kiezen van een Historieschrijver zal nemen en ik hoop door U alles te vernemen 't geen direct of indirect U bekend zou mogen worden. U weet dat prof. Tydeman voornemens is een werkje uit te geven tegen 's Konings Besluit¹. U moet de vriendelijkheid hebben dit en ieder soortelijk stukje over de zaak 't geen van eenig aanbelang zou mogen wezen bij ons aan huis te bezorgen met een recommandatie om mij het spoedig te doen geworden. Intusschen het zou bijzonder arrogant zijn en daarenboven weinig kennis verraden van de wijze waarop benoemingen van dien aard menigmaal geschieden zoo ik mij vleien wilde dat bij de groote menigte ook van zulke competitoren welke mij in jaren en verkregen kennis zoo verre vooruit zijn, de keus op mij zou mogen vallen.
Weet U, dat ik niet met dat oogmerk aan 's Konings uitnoodiging heb beantwoord; en dat ik de moeilijkheden om in onze tijden een zelfs middelmatige historie der Nederlanden te schrijven ook bij en door de bewerking van dat vak zoozeer heb leeren kennen dat ik mij niettegenstaande al onze gesprekken daarover zoodanige levensbestemming nooit zonder huivering voorstellen kon. Doch ik gevoel, dat de energie welke door het ellendige ronddraaien in den kring eener beuzelachtige en alles deprimeerende levensmanier bij mij langzamerhand geheel te niet zou zijn gegaan, weder zal kunnen herleven en nooit heb ik zooveel moed gehad om, niet of althans zeer zeker min voornamelijk uit ambitie een carrière inslaan waarin ik mij zoo oneindig vele opofferingen, moeilijkheden en onaangenaamheden zou moeten getroosten. Evenwel, zoover zou ik dunkt mij niet komen, dat ik mij ten dezen opzichte onderwierp aan de leiding van het Gouvernement omdat zoodanige onderwerping mijns inziens de voorbode zou zijn der onvermijdelijke mislukking van het werk. Doch al dit redeneeren begint al wat naar het verkoopen van den beerenhuid te gelijken; ik maak mij daaromtrent geene illusies; en evenwel, wanneer ik mijne bijzondere neiging die ik steeds voor de studie der geschiedenis had, bedenk, dan gevoel ik een bijna onwederstaanbare trek om in dat vak mijn vermogens ten nutte van anderen te besteden. Gelukkig dat mijne B. het

[p. 342]

onderscheid kan bevatten tusschen Historie te schrijven en aangesteld Historieschrijver te zijn; tusschen eene roeping van het Gouvernement en eene roeping in onzen eigenen aanleg gelegen en dus, gelijk ik liever de goedkeuring van haar en haar verstandige hart, dan de toejuiching der wereld zou willen verdienen, zoo ook zij haren echtgenoot liever haar en zijne eigene achting waardig dan met eeretitels overladen te zien. Pligtvervulling aan regt huiselijk leven te paren dit is de wensch van haar en gelijk gij weet ook van mij, en zoo aan het eerste vooral door mij niet dan zeer gebrekkig wordt voldaan aan opwekking zal het mij niet ontbreken.’

Doctor Groen daarentegen was volkomen tevreden. Het was hem, toen hij een jaar te voren, na eene ‘serieuze conversatie’^1. zijn zoon er toe had weten te brengen om met den Directeur van het Kabinet te gaan spreken, een groote teleurstelling geweest, dat er ten slotte van de zaak niets was gekomen. Eerst had hij dan ook den Heer de Meij willen schrijven, dat het wellicht te laat was en zijn zoon de betrekking waarschijnlijk niet meer begeerde, maar hij had zich bedacht^2. en een vrien-

1. Groen aan Mevr. v.d. Hoop, t.a.p.

2. De aanvankelijk opgestelde brief aan den Heer de Meij, die ik nog onder de papieren van Dr. Groen in het familiearchief Van der Hoop terug vond, luidt:
Hoog Edel Gestrenge Heer!
Een paar dagen van huis geweest zijnde is mij de gerespecteerde missive van Uwe Excellentie van den 20^sten dezer niet eerder dan heden geworden en alzoo is het de eerste gelegenheid welke ik waarneem, om Uwe Exc. te informeeren dat mijn zoon zich gedurende eenigen tijd te Steenwijk bevonden heeft in de nabijheid van het Buiten van Mevrouw de Weduwe van der Hoop, met de jongste dochter van welke hij tot ons groot genoegen geëngageerd is en voornemens was om met de familie vandaag naar Groningen te vertrekken; ik heb de zoo belangrijke inhoud met de post van heden hem medegedeeld en zeker zal hij met mij de gunstige gezindheid van Z.M. ten zijnen opzichte, blijkbaar in Hoogstdeszelfs voornemen om hem als Referendaris aan het Kabinet te verbinden, zeer hoogschatten, daar hij nagenoeg een jaar geleden, toen er quaestie was om het getal der Kabinets-secretarissen te vermeerderen, niets meer wenschelijk voor hem zou gevonden hebben, dan in die qualiteit onder de leiding van Uwe Excellentie werkzaam te mogen zijn; maar alle vooruitzigt daarop tengevolge van de benoeming van den Heer Stratenus verloren hebbende, is hij voortgegaan met de practijk als advocaat en voor zooverre deze zulks toeliet, zich met zooveel geestdrift toegelegd op de beoefening zijner geliefkoosde studie, de Nederlandsche geschiedenis, dat ik inderdaad zelve niet zou durven bepalen of de ingenomenheid met deze studie niet dien invloed op zijn verlangen en zijne gezindheid gekregen zou hebben, dat hij het misschien ondoenlijk, althans minder wenschelijk voor hem zou beschouwen, eene carrière in te treden, in welke hij deze alleen als bijvak zou kunnen en mogen waarnemen. Hij zelf zal hieromtrent moeten oordeelen en aan Uwe Excellentie nader schrijven, terwijl ik de eer heb Uwe Excellentie de verzekering mijner vol komen hoogachting aan te bieden.

[p. 343]

delijk antwoord gezonden, waarvan hij, in den brief aan zijn zoon, de copie insloot.

Hoog Edel Gestrenge Heer - luidde het - Gister bij mijne terugkomst van een gedaan uitstapje, heb ik de geëerde missive van Uwe Exc. van den 20^sten dezer gevonden en in dezelve de voor mijn zoon zoo belangrijke mededeeling van het voornemen des Konings om hem als Referendaris te benoemen en aan Hoogstdeszelfs Kabinet te verbinden. Ik neem de eerste gelegenheid waar om Uwe Exc. te informeeren, dat mijn zoon zich gedurende eenigen tijd te Steenwijk bevonden heeft in de nabijheid van Mevr. de Weduwe van der Hoop^1., met de jongste dochter van welke hij, tot ons groot genoegen, geëngageerd is, maar voornemens om gister met die familie naar Groningen te vertrekken. Met de post van heden op G. geef ik hem hiervan berigt en zal hij alzoo spoedig in staat gesteld worden om zelf de uitdrukking der gevoelens van erkentenisse en verknogtheid welke dit vereerende bewijs van 's Konings welwillendheid ten zijnen opzigte en Uwe zoo hooggeschatte toegenegenheid bij hem hebben opgewekt, Uwe Exc. aan te bieden.
Laat ik de mijne daarbij mogen voegen en Uwe Exc. verzekeren van de volkomen hoogachting waarmede ik de eer heb^2..

Zijnen zoon schreef hij:

Uit nevensgaande kopij van den brief aan den Heer de Meij ziet Gij, lieve Willem, de zoo belangrijke mededeeling welke U gedaan wordt. Uit den datum, den 20^sten dezer, blijkt, dat de brief reeds voorl. Vrijdag door mij had kunnen ontvangen geweest zijn; daarom zal ik dezelve nog heden avond beantwoorden en schrijven dat Gij absent zijt, met de reden waarom, en dat Gij zeker zoo spoedig doenlijk te Brussel zult komen om hierover te spreken: dit immers heb ik begrepen dat in alle geval raadzaam en noodzakelijk zal wezen; daar ik deze benoeming aanmerke als een vereerend blijk van 's Konings

1. Arnolda, Aleida, Maria Thomassen à Thuessink, weduwe van Mr. Abraham van der Hoop, in leven Wethouder der stad Groningen. Het buitengoed hier bedoeld was ‘de Bult’ nabij Steenwijk.

2. Ik heb het couvert open gemaakt, vreezende, zooals ook gebeurd is, dat de kopij van mijn antwoord aan den Heer de Meij was blijven liggen. Zie hier hetzelve zooveel ik het mij kan te binnen brengen.

[p. 344]

welwillendheid ten Uwen opzigte en van de vriendschappelijke intentie van den Heer de Meij om op deze wijze als referendaris bij en niet als secretaris van het Kabinet aangesteld, U de behandeling van belangrijke of instructieve zaken beter te kunnen opdragen en U van de verpligting om altijd Z.M. te volgen, te bevrijden. Voorts late ik geheel aan Uw eigen oordeel over om te dien aanzien te handelen gelijk Gij zult begrijpen best te wezen, mij alleen bepalende tot den hartelijken wensch, dat het Gode behagen moge U hierin de noodige wijsheid te schenken. Wij hopen U dan eerstdaags bij ons te zien, groet uwe lieve Betsij met hare waardige moeder en verdere Familie hartelijk, terwijl ik met vaderlijke affectie blijve
T.T.
P.J. Groen van Prinsterer.
Rotterdam, 24 September 1827.

Of de doctor zijn zoon wel zoo geheel vrij liet als men uit den brief opmaken moet, betwijfel ik echter^1.. Voor de gansche familie, ten minste, was het niet twijfelachtig dat Willem het aanbod aannemen zou. ‘Dat lieve prettige huishoudentje, waarvan ik mij zoo heel veel plezier voorstel - klaagde de jongste zuster in den brief dien zij bij het schrijven van haren vader insloot - om het andere jaar te moeten missen spijt mij ontzagchelijk. Maar egoïstisch kan ik met U en Betsy niet wezen^2..’ In denzelfden geest liet de moeder zich uit. ‘Maar dit is dan ook wel de grootste zwarigheid en in welke carrière vind men die niet - meende deze^3., en zijn zwager troostte hem met de gedachte dat hij er immers, als hij wilde, altijd weer af kon. ‘Ik kan u zeggen - schreef deze^4. uit Rotterdam - dat ik zeer benieuwd ben na den uitslag en begrijp dat het U wel eens en peine brengd, vooral daar onze goede vader W. er zoo op gesteld is geen blauwtje te ontfangen. Neen dat denk ik toch ook dat wel niet noodig zal zijn want ik ken tot nog toe maar een ding dat zoo vast

1. Nadat ik gister zoo gedetailleerd over de groote zaak geschreven heb, kan ik mij daartoe refereeren en er dit nog bijvoegen, dat het wikken en wegen van alle daartoe betrekkelijke omstandigheden ons bevestigd hebben in al hetgeen ik gemeend heb U als onze opinie te moeten voorstellen.
Dr. Groen aan zijn zoon 26 Sept. 1827. Archief V. d. Hoop.

2. Mimi, ongedateerd. Archief V. d. Hoop.

3. Mevr. Groen, 26 Sept. 1827. Archief V. d. Hoop.

4. 28 Sept. 1827. Archief V. d. Hoop.

[p. 345]

bind, dat men er niet altoos af kan, al wilde men en daarin hebben wij, dunkt mij, beide zoo goed doorgedacht dat wij het nimmer zullen willen.’

De jonge man beraadde zich in elk geval maar niet lang.

Terstond na het ontvangen van Uwe geëerde missive van den 20^sten dezer - liet hij den Heer de Meij weten - heeft mijn waarde vader mij den inhoud daarvan medegedeeld. Ik bevind mij te Groningen, alwaar ik nog eenige dagen zou zijn gebleven indien ik het mij niet tot een aangenamen pligt had gerekend UHEG. ten spoedigste te komen betuigen, dat ik hoogst gevoelig ben aan eene benoeming die mij de duidelijkste bewijzen verstrekt van de voortdurende welwillendheid van Uwe Excellentie.
Zoo ik niet had vernomen dat Uwe Exc. eerstdaags in 's Gravenhage wordt terug verwacht, zou ik terstond naar Brussel zijn vertrokken om thans weldra in de gelegenheid te zullen zijn, mijne opwachting alhier bij U tc maken, meen ik echter de vrijheid te mogen nemen aan UEd. te verzekeren, dat ik steeds ook in den opgedragen post alles in het werk zal trachten te stellen om de goede opinie van UHEG. en de gunstige beschikking van Z.M. te verdienen^1..

Hoe het hem echter te moede was blijkt uit zijn brief aan Mevrouw van der Hoop:

........................................
Steeds is onafhankelijkheid het voorwerp geweest van mijne wenschen en nu heb ik evenwel gekregen den slaafachtigsten post van het geheele land...... .....................
Het is een mooie titel, een post van vertrouwen waarin men veel belangrijks kan hooren en zien^2. en die op den duur den weg tot bevordering ontsluit. Over 't algemeen hebben de menschen er hooge opinie van en ik werd er door velen hartelijk mede gefelisiteerd, misschien door sommigen hartelijk er om benijd. Ik zal steeds met den Heer van Kattendijke in de nabijheid van den Koning dienen te zijn en ook dit schijnt aan de meeste menschen zeer aangenaam. Het kan zijn dat het meevalle in het

1. Ongedateerd. R.A.

2. Vergelijk Ned. Ged. pag. 287.

[p. 346]

vervolg: ik spreek er nu nog over als iets dat ik niet ken. Maar na ik meen met eenige waarschijnlijkheid te kunnen gissen, zoo ben ik nagenoeg overtuigd, dat de post zoovele onaangenaamheden medebrengen zal van ongelooflijke drukte en gebondenheid, van werken soms in het holle van den nacht, met Z.M. overal henen te trekken enz. enz. dat het voor Betsy en mijn geluk niet dienstig zou zijn op den duur daarin te blijven. Nu te bedanken zou volgens aller opinie al te onvoorzichtig zijn geweest en om dezelfde reden zal ik daaraan in de eerste maanden wel niet kunnen denken, zoodat ik uit aangename droomen op een regt onaangename wijze ben wakker gemaakt^1..

1. Groen aan Mevr. V. d. Hoop, 10 Oct. 1827. R.A.