De Tijdspiegel. Jaargang 71

[p. 69]

Buitenlandsche zaken.
Saevis tranquillus in undis populus Batavus.
Valckenier Kips.

‘DE oorlog is, niettegenstaande de verschrikkelijke ellende, die hij het menschdom oplegt, en de misschien nog grootere bezwaren, welke de voortdurende gereedheid tot den oorlog in vredestijd meebrengt, een drijfveer te meer om alle talenten, die de cultuur dienen, tot den hoogsten graad te ontwikkelen.’

‘Slechts na eene - de hemel weet wanneer - voltooide cultuur zou eeuwige vrede voor ons heilzaam en ook daardoor alleen mogelijk zijn.’

‘De oorlog behoeft geene bijzondere rechtvaardiging, maar schijnt in de menschelijke natuur geënt te zijn en zelfs als iets edels, waartoe de mensch, zonder baatzuchtige drijfveeren, door zijn eergevoel bezield wordt.’

Deze uitspraken schijnen wel haast uit den geest gesproken van den auteur van het gevleugelde woord: ‘der ewige Friede ist ein Traum, und nicht einmal ein schöner,’ nl. den veldslagendenker graaf Moltke. Zij zijn echter herkomstig van den persoonlijk zoo vreedzamen en bescheiden Köningsberger wijsgeer, Immanuel Kant.

Laat ik er nog eene aan toevoegen, mede te vinden in Kant's in 1790 verschenen werk, ‘Kritik der aesthetischen Urteilskraft’:

‘Was ist das, was selbst dem Wilden ein Gegenstand der grössten Verehrung ist? Ein Mensch, der nicht erschrickt, der sich nicht fürchtet, also der Gefahr nicht weicht, zugleich aber mit völliger Ueberlegung rüstig zu werke geht.

Auch im allergesittesten Zustande bleibt diese vorzügliche Hochachtung für den Krieger; nur das man noch dazu verlange, dass er zugleich alle Tugenden des Friedens, Sanftmuth, Mitleid und selbst geziemende Sorgfalt fur seine eigene Person beweise, eben darum, weil daran die Unbezwinglichkeit

[p. 70]

seines Gemüthes durch Gefahr erkannt wird. Selbst der Krieg, wenn er mit Ordung und Heilighaltung der bürgerlichen Rechte geführt wird, hat etwas erhabenes an sich, und macht zugleich die Denkungsart des Volkes, welches ihn auf diese Weise führt, desto erhabener, je mehreren Gefahren es ausgesetzt war und sich muthig darunter hat behaupten können; dahingeben een langer Friede den blossen Handlungsgeist, mit ihm aber den niedrigen Eigennutz, Feigheit und Weichlichkeit herrschend zu machen und die Denkungsart des Volkes zu erniedrigen pflegt.’

Ook Nederland heeft middellijk deze heilzame gevolgen van den oorlog, die rondom zijn grenzen woedt, ondervonden. Ook hier kwamen in langen vredestijd ingesluimerde ideeën en krachten in jeugdige frischheid omhoog. Het voortreffelijke verloop der mobilisatie, de flinke houding onder miliciens en landweermannen, toonde dat het aan nauwgezette en voortvarende samenwerking niet behoeft te haperen als de ernst der doeleinden beseft wordt.

Het parlement vertoonde, in plaats van het zoo lang door de besten onzer met vrevel aanschouwde politieke kibbelspel, het hartverheffende beeld eener eendrachtige vertegenwoordiging van een eendrachtig volk. Een Minister van demokratischen huize, maar een man van temperament, bekwaamheid en karakter, roemde met spontane geestdrift het krachtige en wijze initiatief van Hare Majesteit de Koningin. Onwillekeurig komt daarbij een citaat uit de voorrede van Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohman's ‘Onze Constitutie’ in gedachte, waarin verhaald wordt hoe de ‘ministres Girondins’ verrast waren toen zij den Franschen Koning van aangezicht tot aangezicht leerden kennen.

De eendrachtige samenwerking van groote bankinstellingen met de Regeering tot bezwering der financieele crisis verzacht de schaamte over het domme egoïsme van een deel der burgerij, die zilver en kruidenierswaren ging oppotten, als gold het een jarenlang Middeleeuwsch beleg te doorstaan.

Verzwegen mag ook niet worden, hoe, nu de nood aan den man kwam, de Overheidszorg zich opgewassen toonde tegen de taak om leiding te geven en desnoods, hoewel bij gelukkig zeldzame uitzondering, dwang te oefenen, toen ‘het vrije spel der krachten in het vrije verkeer’ in de regeling der oeconomische behoeften te kort schoot.

[p. 71]

Hopen wij, dat de onvermijdelijke gevolgen van den oorlog met dezelfde eendrachtig-krachtige samenwerking zullen worden gedragen en hersteld en dat het ons land ook op den duur bespaard blijve, onmiddelijk te worden betrokken in den krijg. Hoeveel mannelijke deugden de strijd der wapenen ook tot hoogste ontplooiing brengt - en daaronder wel de hoogste deugd: het leven op te offeren voor een idee, voor de verdediging van het vaderland, voor het behoud en de ontwikkeling der cultuur, die het hoogste Staatsdoel is - zoo brengt hij ook zoovele rampen mede, dat een ieder moet hopen, eigen vaderland daarvoor zoo lang mogelijk gespaard te zien.

Wanneer de diplomatieke geschiedenis van den aanvang der twintigste eeuw bekend zal zijn, zal vermoedelijk blijken dat Nederland in dezen nog veel meer dan thans uitgesproken mocht worden, te danken heeft aan het beleid van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina!