De Tijdspiegel. Jaargang 71

[p. 299]

Onze leestafel.

Uit het Duister, door Helen Keller; vertaald door Louize Stuart. Met een portret van Helen Keller. - Amsterdam, P.N. van Kampen en Zoon.

Als een gevangene door drie zware gesloten deuren heen eenig geluid opvangt, hoe spitst hij de ooren, hoe spant hij de zenuwen, om taal en klank te verstaan, om te begrijpen wat daar buiten voorvalt, in een hem vervreemde wereld, in een maatschappij waaraan hij ontwende. En als het hem gelukt de zwakke geluiden te conbineeren, te duiden, hoe zwelt hem het hart van aandoening; hoe klopt het daarbinnen van onzegbare vreugde, hoe wijkt de doodelijke eenzaamheid uit zijn cel. Hij voelt zich voor een oogenblik, och, voor een enkel oogenblik slechts, mensch gelijk anderen. Hij is niet meer de levend doode; hij is ontwaakt, herboren...

Aan zulk een gevangene is Helen Keller gelijk. Drie zware poorten sloten haar buiten de maatschappij. Liefderijke handen konden ze niet ontgrendelen; maar zij wisten toch gemeenschap te verkrijgen met de nobele, gevangen ziel, wier hulsel lijdt aan doofstomheid, zooals overbekend is, terwijl ook het gezichtsvermogen haar is ontnomen. En deze misdeelde heeft haar rijken geest kunnen ontwikkelen. Zij heeft leeren spreken, leeren lezen, en al tastend in zich opgenomen, bij intuïtie begrepen, met fijn vrouwelijk waarnemingsvermogen gevoeld, meer dan millioenen harer met oog en oor bedeelde natuurgenooten.

Liefde, oneindig geduldige liefde heeft haar geschraagd en gesteund; maar weergalooze volharding, ijzeren wil, onleschbare dorst naar kennis deden haar niet halt houden aan de grenzen der normaal ontwikkelden, dreven haar verder, steeds verder, de banen der wetenschap op, naar de Universiteit, waar zij, de doove, de blinde, zoo goed haar graad haalde als hare bevoorrechte medestudenten.

O wonder, dat ons doet trillen van heilige ontroering, dat ons doet gloeien van bewondering voor zooveel geestkracht, zooveel vlijt, zooveel geloofsvertrouwen!

En nu schrijft zij voor duizenden.

Een boek van Helen Keller is op zich zelf een wereldgebeurtenis, een tastbaar bewijs, dat er geen grenzen bestaan voor den menschelijken geest. 't Is ook een hymne op onzen tijd, den tijd, waarin wij leven, die een succès als het hare mogelijk heeft gemaakt. In de middeneeuwen, wat zeg ik, nog veel korter geleden, was de arme Helen mogelijk stompzinnig geworden door minachting en gesar; wellicht als heks den vuurdood gestorven of ergens weggemoffeld, in troostelooze gevangenschap. In het beste geval hadden de haren het ongelukkige wezen geduld. Nu viert zij de triomfen der wetenschap mede, voert de pen, schaart zich in de rijen van hen, die het opnemen voor ongelukkigen en verdrukten. Als een welbespraakt advocaat pleit zij voor allen, die bescherming van noode hebben en vooral voor hare lotgenooten: doofstommen en blinden, die in Amerika nog niet zoo behandeld worden

[p. 300]

als in 't oude Europa, voor wie daar niet genoeg, lang niet genoeg gedaan wordt, al brengt elke dag er verbetering op dat punt.

Zeker, haar pleidooi wordt gehoord van Noord tot Zuid in het groote nieuwe werelddeel, dat met al zijn energie, zijn schatten, zijn overmoed, nog wel iets te leeren heeft van het oude. Maar ook hier moge haar werk gelezen, herlezen en overpeinsd worden; niet alleen om voort te gaan op den goeden weg, maar om steeds nieuwe banen te vinden, ter verbetering van het lot van hen die zoo oneindig veel missen en zoo rijkbegaafd kunnen wezen als de auteur van Uit het Duister.

Toch zulken als Helen Keller weten zich een weg te banen. Rampzaliger zijn de alledaagsche blinden en dooven. p. 141 zegt Schr. ‘De wisselvalligheden in de wereld van den arbeid zijn zoo samengesteld, dat de blinde zijn geringe kans op een onafhankelijk bestaan licht verbeurt, tenzij er een bijzondere instelling is om een positie voor hem te zoeken, zijne vaardigheid bekend te maken, en de gemeenschap te overreden den blinden musicus, of onderwijzer of bezembinder, of masseur, of wat hij verder wezen moge, winstgevenden arbeid te bezorgen. Er zijn in Europa dergelijke instellingen, die alle krachten inspannen om vakonderwijs onder het bereik van alle blinden te brengen, en die de wegen zijn, waarlangs het ware oogmerk van het onderricht en van de liefdadigheid, die hun bewezen wordt, ten slotte wordt bereikt.’

Och, deze dingen laten nog zooveel te wenschen, ook bij ons te lande.

Mijzelve is o.a. een geval bekend van een doofstommen schoenmaker, die goed werk levert, maar... door zijn baas veel lager wordt betaald dan andere vakgenooten, omdat hij doofstom is. Het leed over deze onverdiende achteruitstelling heeft natuurlijk een neerdrukkenden, ontmoedigenden invloed op het karakter van dezen knaap. Het is dikwijls moeilijk voor hen, die zich het lot dezer misdeelden aantrekken, achter zulke toestanden te komen of ze te verhelpen. Maar wie in dit opzicht twijfelen, ja wanhopen aan 's menschen broederzin, niet Helen Keller.

Uit haar duister streeft zij naar het eeuwige licht, welks gloed haar aardsch bestaan reeds verwarmt en koestert. Ook zij schept zich een Utopia. Wie zal ontkennen dat hare blinde oogen mogelijk meer en verder staren dan wij, zoogenaamd zienden? Om Utopia werd indertijd gelachen en hoeveel Utopiën zijn toch werkelijkheid geworden? Geloof, geduld en liefde bewerken wonderen. Zij. die Uit het Duister lezen worden zachtkens geleid naar het licht, dat eenmaal, zij 't in verre toekomst, ook den allerarmste zal bestralen. Laat ons de oogen wijd openen, opdat wij niet minder zien dan zij, die het gezicht missen, niet minder beluisteren dan de doofstommen. -

Met zorg en nauwgezetheid is Uit het Duister vertaald en gebundeld. Slechts ter loops wijs ik op blz. 14 e.a. waar de revisie scherper had kunnen zijn.

De aantrekkelijkheid van deze schetsen wordt verhoogd door het portret der Schrijfster. Dat lieve jonge gezicht met de arme, blinde oogen, heeft iets aandoenlijk innemends. De naar binnen gekeerde blik verhoogt het geniale uiterlijk van deze zwijgende vrouw, die toch in hare stille taal tot zoovelen weet te komen. Hare rijke phantazie gaf eigenaardige opschriften aan sommige opstellen, zooals ‘De hand der wereld’ of ‘Een nieuw lied voor de Kerstklokken’, waaraan de inhoud beantwoordt.

Maar gretiger nog grijpt men naar de eenvoudige vertellingen, die auteurs eigen leven, eigen ervaringen ten onderwerp hebben. Men kan er zoo in deelen, als zij zegt: p. 38. ‘Het is de lichtzijde der akademische opleiding

[p. 301]

dat men met elkander wedijvert in spel en sport en samen leest.... Het spreekt van zelf dat ik weinig deelnam aan het gezellige leven van mijn “jaar”.... Ik had ook vele genoegens, die, hoewel in eenzaamheid en apart van de anderen, toch even “echt” waren als de hunne. Zij noodigden mij dikwijls uit bij hunne pretjes en club-bijeenkomsten en het gaf mij menigen steek in het hart, dat ik niet in staat was, mee te doen, want ik ging levendig in op alles wat de anderen interesseerde.’ Maar toch, hoe tevreden is zij, die van zich zelve getuigt’ op p. 60: ‘Thans heb ik overvloed van werk, en ik vraag geen anderen zegen’.

Een aanbeveling voor dit boek is onnoodig.

Elise Soer.

Wisselend Uitzicht, door G.F. Haspels. - Amsterdam, P.N. van Kampen en Zoon.

Een mooie titel voor een boek, dat in zijn meest korte schetsen wijde vergezichten opent, in breede ruimten uw blik doet dwalen, de diepte der wolken peilend, over donkere wateren glijdend; en dan weer intiem teruggetrokken binnen engen kring, een enkel huiselijk bijzonderheidje, een kleine gebeurtenis, een spiegelbeeldje uit iemands, uit schrijvers, uit onzen eigen jeugd wellicht te zien geeft.

Er gaat rust uit van deze schetsen; vredige rust, stille kalmte. Blijkbaar was er geen haast bij het schrijven en schilderen van kleine, teere, treffende dingen, die indruk maken, juist door hun eenvoud, die ons doen peinzen over veel wat tot onze schade maar al te dikwijls aan ons onopgemerkt voorbijgaat.

Ik vraag mij af wat dezen schrijver in breeden kring geliefd maakt. Is het niet zijn door en door Hollandsche zin, die hem onze gewesten met het stille natuurschoon hunner vlakke beemden naast het grootsche hunner woelige wateren, zoo treffend in beeld doet brengen, als alleen onze beste schilders vermogen? Kan hij daardoor ook de menschen in verschillende streken van dit kleine plekje gronds zoo uitnemend typeeren? In hun doen en laten slaat hij ze gade met scherpen blik, lang en geduldig; voor zijn schrijftafel gezeten, schetst hij ze ons ten voeten uit; hij laat ze spreken in hun eigen dialekt.... En de omgeving; hoe geheel is auteur daarin thuis. Welk een diepe liefde schuilt er in dat minutieus beschrijven onzer Maas, in zijn fleurige schildering van den Berkel. Men zou geneigd zijn heele bladzijden over te nemen, om de pure schoonheid van den stijl. Juist het laatste stukje van dezen bundel voldeed mij in dit opzicht het minst. Soms stooten en horten hier de zinnen als de pinken, vaarzen en bullen, die den fietsenden auteur naar den Staringskoepel joegen. Maar waar zooveel schoonheid te genieten valt, zwijg ik liever over deze kleine mistastingen. Het ga U goed, kleine bundel, op uw reis door Holland, waar ge innig veel moois uit wist op te diepen.

Elise Soer.