De Tijdspiegel. Jaargang 71

[p. 88]

Literaire kroniek.

Nico van Suchtelen. Liefde's Dool. Sonnettenkrans in vier bòeken. - Amsterdam, Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, 1913.

Wie in dezen sonnettenkrans, die door de Wereld-bibliotheek in hare luxueus uitgevoerde serie keurboekjes wordt aangeboden, een geestelijken zielegroei, een wording van levens-inzicht zoekt, dat zich bevestigt door beminnen en lijden, vergist zich. De dichter is aan het begin van zijn cyclus even ver als aan het eind, en de regels, die in de inleidende verzen aan het eerste boek voorafgaan:

Blij-wonderend zult ge 't spel aanschouwen,
Totdat de glans dier tooverij
In uw wijde oogen is verblonken;

Dan, als mijn rijmen zijn verklonken,
Zult ge stil mijmren: niet voor mij
Zong zijn diepst hart, noch andere aardsche vrouwen,

zijn typeerend voor het geheele bundeltje, omdat zij het wezenlijke bestanddeel aangeven waaruit deze verzen ontsproten zijn: liefde tot schoonheid, die zich incarneert in liefde tot eene vrouw. Niet slechts krijgt men dezen indruk door het karakter der poëzie, doch ook doordat de dichter het zelf verzekert. Dit laatste geeft nu en dan iets kouds, iets onbevredigds; het is, of de dichter aanhoudend weet dat hij op dit oogenblik verzen schrijft over de gesteldheid zijner ziel; waar men de stemming eener algeheele overgave zou wenschen, vindt men hier en daar iets beredeneerds, iets verstandelijks, dat meer een delicaat en technisch-volkomen kunstenaarsschap verraadt dan de volkomene uitstorting van eene ziel die de smartelijke schoonheids-gewaarwording der liefde ondergaat.

Dat element-van-gereserveerdheid, dien onmacht of onwil om zijne stemmingen gansch-en-al in zijne poëzie uit te gieten, meen ik te vinden in een vers als het volgende:

O bloemen bleek en schitter-bont,

Blankwit en gouden en daartusschen

Vlamrood - die stil als avond sussen

Of stralen gloed en glanzen rond;

Schoon zijt ge als zij die u mij zond

Teer als haar woorde' en niet te blusschen

Fel als de koorts-doorgloeide kussen

Van waren warmen, wilden mond.

[p. 89]

 

Die liefde die 't àl bloeien doet,

 

Houdt ook uw bont-verscheiden pracht

 

Tot eene schoonheid saamverbonden;

 

En zoo zijn in ùw ziel verwonden,

 

Schoon Lief, door zelfder liefde macht,

 

Uw zachte teerheid en uw wilde gloed.

Hier spreekt voor mijn gevoel meer de bewuste artiest dan de ontroerde mensch. Ik wordt hier geen afspiegeling eener aller-diepste menschelijkheid gewaar, en eerst wanneer deze in lijdens- of vreugd-ontroeren licht door een vers, zullen de woorden van den kunstenaar omspeeld zijn door een gloed, die het vreemde en schoone wezen is der werkelijke poëzie.

Ik stel tegenover dit tamelijk koud-schitterende vers een spontane uiting als de volgende:

Vloeken wilde ik de zoete logen

Der lente, die glorieënd straalt;

Vloeken de trotsche zon, die praalt

Hoog aan 's hemels fonklende bogen;

Vloeken der luwten weelg vermogen,

En regen die zacht-ruislend daalt;

Vloeken wat min-zwoel ademhaalt

En droomt uit donker-gloeiende oogen.

Ik borg voor alle schoonheid schuw
Mijn bangen blik... maar toch bleef branden
In mij haar zoete foltering;

Schoon Lief, en vloeken wilde ik ù...
Maar stil in mijn bevende handen
Schreide ik één woord: Lieveling, Lieveling!

Dit is een vers waar ziel in zit. Hier worden wij niet op een afstand gehouden door den bewusten artiest, die ons de sprankeling van zijn woorden-rijkdom toont; hier zien wij slechts de vertwijfeling van den in de wereld zijner liefde verdoolden mensch. Maar eerst uit die vertwijfeling wordt de kunstenaar geboren.

Diezelfde schoonheid straalt ook op uit het volgende vers, dat ik nog zal aanhalen om aan te toonen dat deze dichter wel degelijk een veel-vermogend en ontroerend-waar kunstenaar is. In dit vers is de felheid der smart getemperd tot weemoed, en de poëzie is er misschien te schooner om:

Eens heb 'k u liederen beloofd,

Als lichtgewiekte vlinders spelend,
Als zonneglinsteringen streelend

Rondom uw lentlijk blonde hoofd.

Ik heb u liederen beloofd,

Als zuivre vogelkelen kweelend,
Als zuivre woudlucht sterk en heelend,

Rondom uw jong en lieflijk hoofd.

[p. 90]

 

Ach, zoo dan nu mijn liedren komen,

 

Bleek en gehavend, stervenszwak;

 

Vergeet dan wat mijn hoogmoed sprak,

 

 

 

Schoon Lief, maar luister, luister dan

 

Glimlachend naar het fluistren van

 

Den weemoed hunner eenzaam-droeve droomen.

In het bijzonder wijs ik op de terzinen. Zij zijn omschemerd door het teedere waas van schoonheid, dat men ontwaart op menige bladzijde. Een schoonheid die het boekje maakt tot een gewaardeerd bezit, omdat zij den lezer voert in een sfeer die beter is dan de druk onzer dagen.

Herman Middendorp.

L. Simons. Uit Vondels dramatische lyriek. Eerste stuk. - Amsterdam, Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, 1913.

‘Niet slechts een groote, die er geweest is, maar dien we verlangend verwachten,’ noemt Ds. Haspels Vondel in zijne brochure, die dezer dagen bij de Hollandia-drukkerij uitkwam. Het schijnt werkelijk, dat de groote dichter ons tegenwoordig weer meer en meer nabij komt. De heer Simons, die reeds zooveel voor de kennis en de waardeering van Vondel deed, geeft in dit keurboekje fragmenten uit tien van 's dichters drama's; niet alleen gedeelten uit de reizangen, doch ook uit de bedrijven zelf, waarin Vondel zoo dikwijls van de handeling der sprekende personen overgaat naar de lyrische ontboezeming, die enkel gemoedsgesteldheid weergeeft.

Korte inleidingen ondervangen het fragmentarische van de bloemlezing. Ook hier blijkt het ernstige streven van den heer Simons: de waardeering van Vondel - want in naam is de groote man altijd gewaardeerd - te ontdoen van de groote laag conventie, die haar sedert lange jaren overdekte, en ons de schoonheid van Vondels taal in haar zuiveren eenvoud en heerlijke bezieling voor te stellen.

Herman Middendorp.