Logo DBNL
De Tijdspiegel. Jaargang 65 (1908)

De Tijdspiegel. Jaargang 65

(1908)– [tijdschrift] Tijdspiegel, De–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Struikroovers en chauffeurs een eeuw geleden.
De bende van Joseph Anzée in Gelderland.

Gedurende de laatste jaren der achttiende en de eerste jaren der vorige eeuw was de onveiligheid ten platten lande zeer groot, in Frankrijk, langs den Rijn en in de Palts, zoowel als in het Zuiden en Oosten der Bataafsche Republiek. Dit was het gevolg van den verwarden toestand, in Frankrijk geschapen door de Revolutie en haar binnenlandschen- en buitenlandschen krijg, en van daar overgebracht naar die streken, waar de sansculotten-legers de voor- en nadeelen van den grooten ommekeer kwamen verspreiden. Onder het ‘ancien régime’ was de veiligheid op het platte land vrij groot, dank zij gedeeltelijk de lang niet malsche wijze, waarop vagabonden werden behandeld en gestraft, als zij in de handen der justitie geraakten. De groote Cartouche, in den aanvang der 18de eeuw, was meer een high life bandiet, wiens arbeidsveld voornamelijk Parijs was, terwijl Mandrin en zijn bende meer openlijk strijd voerden tegen de ‘traitants’. Alhoewel er op de rechtsorde van het ‘ancien régime’ ontegenzeggelijk veel aan te merken viel, kan niet ontkend worden, dat de openbare veiligheid bij de baillis en de prévôts de la maréchaussée in goede handen was. Door de ‘Constituante’ waren de baillages en wat er mede samenhing, afgeschaft, maar de ‘gendarmerie nationale’, aan wie nu de veiligheidsdienst werd toevertrouwd, was slecht georganiseerd, slecht betaald, onvoldoende uitgerust, zoodat haar prestaties gelijk nul waren en zelfs vele leden der ‘gendarmerie’ met de steeds meer in driestheid toenemende roovers heulden. De toestand in Frankrijk was in die jaren zoo vreemd, dat het niet zelden voorkwam, dat jongelieden van goede familie uit de groote steden en in de eerste plaats uit Parijs, als zij door dobbelen, speculeeren of andere excessen à court d'argent waren, in het rooverswerk gingen dilettanteeren, door òf zich tijdelijk bij de een of andere bende aan te sluiten òf met een paar anderen op eigen houtje het bedrijf uit te oefenen. Dagelijks werden dan ook reizigers, marktbezoekende boeren op de groote wegen geattakeerd, goed gedisciplineerde benden, onder aanvoering van een energiek hoofdman, verspreidden schrik op het platte land, in de dorpen en zelfs in de kleine steden. Herhaaldelijk werd de ‘malle-poste’, die dikwijls aanzienlijke sommen, toebehoorende aan den Staat of aan particulieren, en kostbaarheden transporteerde, aangevallen, de ‘courier’ en postillon vermoord en de inhoud geplunderd.

De bende van Boudroux was langen tijd de schrik van het Departement Seine et Oise, en de meest bekende zaak uit dien tijd is de overval van de ‘Malle-poste de Lyon’ in het bosch van Sénart op 8 Floréal an IV de la République, waarbij de koerier en de postiljon vermoord werden. Deze misdaad speelde den schurken, die goed op de hoogte zijn geweest van den rijken inhoud dezer ‘malle’, de kleinigheid van 7 millioen francs aan assignaten, 13000 francs aan specie en kostbaarheden in handen. De 7 millioen staatsgeld werd naar Lyon getransporteerd met de nonchalance en het gebrek aan veiligheidsmaatregelen van regeeringswege, die het kenmerk zijn van dien zonderlingen tijd. Ook aan dezen roof had deelgenomen een getrouwde jonge man, van goeden huize maar van liederlijk gedrag, een neef van den toenmaligen minister van justitie en politie, Merlin (de Douai), een zekere Joseph Lesurques, wiens veroordeeling een gerechtelijke dwaling zou geweest zijn(*).

In het Westen, het Noordwesten van Frankrijk, in Bretagne en Normandië, had men de benden ‘chauffeurs’, die spoedig ook het Noorden van dat land en het Zuiden van België(†) onveilig maakten. Het eigenlijke vaderland der ‘chauffeurs’ was de Vendée. De desorganisatie aldaar, veroorzaakt door de langdurige en woeste guerilla tusschen Republikeinen en Koningsgezinden, had van die streek het Dorado voor allerlei lieden gemaakt, die niets te verliezen en alles te winnen hadden en van de gelegenheid profiteerden om hun slag te slaan. Geheele benden van dat gespuis sloten zich bij de ‘Chouans’ aan, quasi uit louter koningsgezindheid; maar hun optreden tegen de ‘Bleus’ was slechts een voorwendsel om het platte land af te loopen en te plunderen. De benden overvielen bij nacht en ontijd afgelegen boerenhofsteden, landhuizen en kasteelen, rammeiden eenvoudig de deuren en poorten open met daartoe meegebrachte balken of boomen, knevelden hun slachtoffers of schoten en staken ze neer bij het minste verzet, ook vrouwen en kinderen. Dan werd alles geplunderd en het geroofde weggesleept. Hadden de bandieten vermoeden, dat er ergens geld of kostbaarheden verborgen waren, welke bergplaats de bewoners niet wilden verraden, dan legden de schurken een houtvuur in de schouw aan, hun slachtoffers werden op een stoel gebonden, de beenen uitgestrekt en gebonden op een tweeden stoel. Nu werden zij zóó dicht bij het vuur geschoven, dat hun bloote voeten de vlammen raakten en telkens wat verder werden zij er in geschoven. Het hartverscheurend gegil en gejammer der ongelukkigen vermurwde het hart der booswichten niet. Het gefolter duurde, totdat zij bekenden, waar hun bezit verborgen was, of,

zoo zij reeds alles gegeven hadden en niets meer te bekennen viel, totdat zij bewusteloos of dood van pijn, met verkoolde voeten en beenen door de ellendelingen in een hoek werden geworpen. De angst voor de ‘chauffeurs’ was onder de boeren zoo ontzettend, dat, al wisten zij wie de leden der bende waren, zij het niet waagden hun namen bij de justitie bekend te maken uit vrees voor représailles. De ijzeren vuist en wil van Napoleon I hebben, onder andere maatregelen door het uitstekend organiseeren van een talrijke gendarmerie, aan de misdrijven der chauffeurs voor goed een einde gemaakt en over 't algemeen de veiligheid op het Fransche platteland hersteld(*).

Ook langs den Rijn, in de Palts en in den Elzas, streken die door de Republikeinsche, de Oostenrijksche en Pruisische legers plat geloopen waren, had men in die jaren goed georganiseerde rooverbenden. Die van den vroegeren scherprechtersgezel, den Hes Johann Bückler, bijgenaamd Schinderhannes, wiens specialiteit het uitschudden der van de jaarmarkten huiswaarts keerende Joden was, heeft langen tijd een treurige populariteit genoten. Dit heerschap, dat in 1803 te Mainz met twintig volgelingen werd geguillotineerd, permitteerde zich vrijkaarten uit te geven, welke, natuurlijk voor grof geld, bij hem te krijgen waren en waardoor men verder ongestoord kon rondtrekken.

Ziehier wat op zoo'n kaart stond:

Vorzeiger dieses pasirt und repasirt mit
sichem gelait bis über die (-) Grenze.
Vom quartir aus d. 27 Mart. 1802.
S. Han̄es(†).

Limburg, Brabant en Gelderland hadden omstreeks dienzelfden tijd veel overlast van benden landloopers van het ergste soort, die het platte land onveilig en het den boeren zeer lastig maakten. Limburg had zijn bokkerijders, Gelderland met zijn uitgestrekte heiden en bosschen was ook een uitgestrekt toevluchtsoord voor zwervend volkje. Ten opzichte van de publieke veiligheid had de Bataafsche Republiek weinig verandering gebracht. Geregeld politietoezicht ten platten lande was er niet, geen gecentraliseerd gezag, het werd nog altijd locaal uitgeoefend door drosten, schouten en onderschouten, die maar enkele dienaars onder zich hadden. Wel waren de plakkaten tegen al wat zwerver was, zoomede tegen de doortrekkende Joden en heidens, buitengewoon streng en nog altijd van kracht, maar de toepassing liet nog al wat te wenschen over.

Het juridisch oppergezag in Gelderland was in handen van het Departementaal Gerechtshof te Arnhem. Werd in een of ander gedeelte van het gewest het optreden der landloopers en vagabonden te kras, dan werd, waarschijnlijk door den Momber, den Procureur-Generaal, in naam van de Staten een drijfjacht uitgeschreven, ‘ene generale Jagt en opschuiminge’, gebaseerd op de van oudsher strenge plakkaten tegen rondzwervend en heerloos volk.

In het ‘Placaet tegen alle Landlopers en Heerlose Vagabonden’, van 20 Maart 1705(*), komt o.a. aangaande deze jachten het volgende voor:

‘Ordonnerende ende bevelende vorder, uit den name als boven (Heeren Staten des Furstendoms Gelre en Graefschaps Zutphen), alle hoge Officieren, de Magistraten van de Steden, voorts Richteren, ende Scholten ten platten lande, om met ene Generale Jaghte het voornoemde Gesinde, nae ommegangh van de voorschreve acht dagen, daer zij aen te treffen souden mogen wesen, ofte op aenduiden van de Personen, daer zij schuil hebben, ofte op naspoor ende ondersoeckinge die hun hiermede canstelijck bevolen word, met genoeghsaem toestand, ende dies nodig klockenslag te vervolgen, apprehenderen, ende leveren, ter plaetse sulcks behoort, om tegen hen geprocedeert te worden, in gevolge van desen, ende als vorder nae den Rechter behoren sal. Welcke jaght van tijt tot tijt, na gelegentheit van saecken, sal worden hervat, ende daer enige derselven vagabonden in 't vervolgen ofte apprehenderen sich opposeerden, ende te weer stelden, ende daerover doodt bleven, sal sulcks oversien worden, ende daer over geen peryckel nogh straffe van Justitie te verwachten staen.’ Met andere woorden, men mocht de arme drommels, wier eenige misdaad dikwijls was, dat zij een zwervend leven leidden, als zij zich niet gewillig lieten medesleepen, als schadelijk gedierte afmaken.

In ditzelfde plakkaat worden zij, die aan vagabonden, heidens enz. huisvesting of onderkomen verschaffen, met geeseling en brandmerken gedreigd, en dat dit geen bloote bedreiging was, bewijst de volgende missieve:

Die Raaden
Aan den Verwalter Amptman
van Bommel.
‘UE missive van den 8 dezes met de bijgevoegde sententie in onze vergaderinge ontfangen sijnde, waer uit wij hebben gesien dat twe personen namentlijk Arien Snoeck, schoolmeester tot Vuren en sijn Huisvrouw Aeltjen Arienssen over het logeren van het roof en moordenaar geselschap van de sogenaemde heidens, en andere delicten meer, sijn gecondemneert den eersten om gegeesselt te worden en de twede om gegeesselt en gebrandmerkt te worden, En voorts beide
voor al haer leven gebannen uit de Stat en Ampte van Bommel, Thielre en Bommelreweerden,
Hebben wij daer op na deliberatie goetgevonden ingevolge Uw versoek den scherprichter deser provintie te ordonneren om sig tegen aanstaende Vrijdagh sullende sijn den 14 deses tot Bommel te laten vinden om op dien dag de Executie te doen. Voorbehoudens nogtans het recht aan de Heeren Staten deser provintie omtrent de criminele jurisdictie ten principalen competerende.
Waar mede eindigende bevelen wij UE in de bescherminge Godes(*).

In 1802 werd het plakkaat tegen ‘Lantlopers enz.’ opnieuw gepubliceerd, maar in gewijzigden en ietwat milder vorm onder den titel van ‘Publicatie van het Departementaal Bestuur van Gelderland tot wering van Bedelaars, Vagabonden en Landloopers ten platten lande. Gearresteerd den 4den October 1802.’ In deze publicatie is het geeselen en brandmerken voor het logiesgeven aan zwervers vervangen door geldboeten van 5 tot 10 daalders. Tot in 1804 kwamen nog jachten op zwervend volk voor, op 7 Januari van dat jaar een te Rheden. Eerst na 1804 schijnt men in de lijfstraffelijke rechtspleging veel gematigder te zijn geworden. Dat hierin een verandering ten goede kwam, was niet overbodig; want onze voorvaderen waren kwistig met de wreede straffen, die hun ten dienste stonden, en pasten ze, zelfs de doodstraf, met een zekere nonchalance toe. Het ‘sonder dat hij (sij) nogtans daervan is overtuijgt geworden’ komt in de vonnissen der 17de en 18de eeuw herhaaldelijk voor. Zoo nauw keek men niet. De achttienjarige Jodin Charlotta Samuels uit Hannover wordt tot geeseling gecondamneerd, omdat zij zich niet gehouden heeft aan het plakkaat, ‘ordonnerende alle vreemde en doortreckende Joden te blijven op de gemene off Heere wegen sonder daervan te mogen afwijken nog sig ten platten lande te mogen ophouden of vernagten op wat praetext het ook soude mogen wezen.’ Haar zaak wordt nog bezwaard door ‘sterke suspicien van buijten Zutphen bij de Laer en Hospitaalspoorten twe bleijken te hebben bestolen, sonder dat sij nogtans daervan is overtuijgt geworden.’

Intusschen doolde er door het Oosten van ons land en speciaal in Gelderland heel wat boeventuig rond, dat straf voor een reeks misdaden dubbel en dwars verdiende; vooral volgens de begrippen van dien tijd, waarin weinig rekening werd gehouden met de omstandigheden, waarin humanitaire consideraties nog ver te zoeken waren en erfelijkheid, opvoeding, milieu, waarin de kindsheid van sommigen dier vagabonden was doorgebracht, bij de beoordeeling van hun doen en laten niet medetelden.

De bende van Joseph Anzée, over welke den 3den October 1803, hetzelfde jaar waarin Schinderhannes c.s. te Mainz werd geguillotineerd, door het Gerechtshof te Arnhem het vonnis werd uitgesproken, had

heel wat op haar kerfstok. Talrijke inbraken op het platte land, in Brabant, in het land van Cleve, in de Over- en Neder-Betuwe, op de Veluwe, werden aan de leden der bende ten laste gelegd en door hen geconfesseerd. De bende was successievelijk in handen geraakt van verschillende schouten, hun hoofdman, de 23-jarige Joseph Anzée, in het ‘Scholtengericht van Zutphen’. Zij bestond uit 13 personen, 9 mannen en 4 vrouwen, nam.:

Joseph Anzée, ook wel Joseph de Waal en de kleine Joseph genaamd, oud 23 jaar en geboren te Luik.

Joseph Dozijn, 34 jaar oud en geboren te Warem in Luikerland.

Hendrik Goossens, bijgenaamd Hent Pappe of Hein de Poep, oud 37 jaar en geboren te Rotterdam.

Anthony Albert, bijgenaamd Toon de Franschman, oud 38 jaar en geboren te Heeswijk.

Hendrik Tobmeijer, bijgenaamd lange Hendrik, circa 20 jaar oud, weet niet, waar hij geboren is.

Gerrit van Rooy, oud circa 21 jaar, geboren te St. Michielsgestel.

Nicolaas Alexander, oud 32 jaar, geboren te Brussel.

Daniël Couwe, ook wel genaamd Daniël Daniëls, oud 20 jaar, geboren te Venraay.

Joseph Prud'homme, 30 jaar oud, geboren te Treloux in Luikerland.

Anna Maria Kerssemeijer, 40 jaar oud, geboren te Brussel.

Margaretha Dujardin, 24 jaar oud, geboren te La Vacherie bij St. Hubert.

Margaretha Glezar, 37 jaar oud, geboren te Luik.

Elizabeth van Doll, 31 jaar oud, geboren te Helmond.

Uit bovenstaande lijst blijkt, dat meer dan de helft dezer lieden Zuid-Nederlanders en verscheidene van hen nog zeer jonge menschen waren, die echter al, hoe kort ook, een veelbewogen leven achter zich hadden. De 23-jarige Joseph Anzée was als kind door zijn ouders verlaten, wat ook het geval was met zijn metgezel Gerrit van Rooy, die later zijn vader bij een troep vagabonden terugvond en door dezen bij het uithalen van boevenstreken op post werd gezet. De meesten hadden gediend, hetzij hier te lande, hetzij in de keizerlijke, d.i. Oostenrijksche legers. Overigens waren er nog veel meer leden van de bende, wat uit de hieronder aangehaalde gedeelten der sententie blijkt, maar deze schijnen toenmaals nog niet in handen der politie te zijn geweest of hebben zich bijtijds kunnen redden.

Joseph Anzée en zijn voornaamste volgelingen schijnen reeds op het einde van 1801 geapprehendeerd te zijn geworden. Op 23 Dec. 1801 had Anzée's eerste verhoor plaats, en op 10 Dec. 1803 werd het vonnis over de bende ten uitvoer gelegd. Men was dus niet bang de beschuldigden preventief te laten zitten.

Meer dan vijftig diefstallen, voorafgegaan door braak en somtijds door moord, werden hun ten laste gelegd. Sedert 1798 maakten zij

de Veluwe en de Betuwe, alsmede het land van Cleve en Noord-Brabant onveilig. Het zou te veel van het geduld van den lezer gevergd zijn, in de bijzonderheden van het hun ten laste gelegde te treden, uit den aard der zaak lijken die gevallen veel op elkaar. Daarom is het voldoende, om een denkbeeld te geven van hun wandaden, veel overeenkomst hebbende met die der chauffeurs, een der misdrijven aan te halen, het zestiende van de hun in het vonnis ten laste gelegde, en dat in de woorden der sententie aldus luidt:

‘Dat de gevangenen Joseph Anzée, Gerrit van Rooy en Daniël Couwe met meer complices, die zij zeggen geweest te zijn Derk van Hout en Izaak Koentze, in den nagt van den 18 December zig hebben schuldig gemaakt aan de violente huisbraak, roof en gepleegde geweldenarijen ten huize van Barend Messing onder 's Heerenberg buurschap Lengel woonachtig, naar welke woning zij gevangenen en verdere medepligtigen zig swart gemaakt des nagts van Emmerik begeven hebbende, een hunner vervolgends door een klein vengster aldaar is in huis gekropen en daarop van binnen de deeldeur heeft geopend.
Dat alzoo alle op de deele gekomen zijnde en vervolgends een binnendeur, door middel van een bijl met geweld geopend hebbende, zig datelijk met de blanke messen naar de bedsteden, alwaar de bewoners te bed lagen, begeven en deselve onder zware bedreigingen als van hen te vermoorden, vuur te ontsteken en hun dan in den schoorsteen te zullen ophangen, aan handen en voeten gebonden en de sleutels mitsgaders het geld afgevorderd hebben, dat daarop de kisten en kasten geopend en het daarin gevondene bestaande in eene quantiteit mans- en vrouweklederen, gemaakt goud- en zilverwerk en eenig geld hebben ingepakt en zig daarmede naar Emmerik begeven, alwaar dezelve ook gedeeltelijk bij deze gevangenen en verdere complices gewonden en vervolgends aan de eigenaren zijn gerestitueerd’(*).

De doodstraf, waartoe Anzée en zijn mannelijke volgelingen veroordeeld werden, had nog al het geraffineerd gruwzame der lijfstraffelijke rechtspleging uit de dagen van voor de Revolutie. In dit opzicht had deze in de Bataafsche Republiek nog geen verbetering gebracht. Vreemd genoeg, want aan den Rijn was wurgen en radbraken afgeschaft om plaats te maken voor de uit de Fransche Republiek geïmporteerde guillotine, waarop Schinderhannes het leven liet.

Het vonnis van Anzée en de zijnen luidde aldus:

‘Het departementaal Geregtshof van Gelderland verklaart, in naam en van wegens het Bataafsche Volk, de negen gevangenen Joseph Anzée, Joseph Dozijn, Hendrik Goossens, Anthony Albert, Hendrik Tobmeier, Gerrit van Rooy, den zich noemenden Nicolaas Alexander, Daniël Couwe en Joseph Prud'homme, vervallen te zijn in de poene van rechten en hun leven te hebben verwerkt: dezelve wijders con-
demnerende om gebragt te worden ter plaatse waar men gewoon is crimineele justitie te doen, en, de drie eerste gevangenen Joseph Anzée, Joseph Dozijn en Hendrik Goossens om, nadat de executie aan den vierden, vijfden, zesden, zevenden, achtsten en negenden gevangene zal zijn volbragt, aldaar, en wel eerstelijk den gev. Hendrik Goossens, na denzelven den gev. Joseph Dozijn, en na dezen den gev. Joseph Anzée, door den scherpregter ieder op een kruis gebonden half gewurgd, de leden gebroken, en door een slag op de borst van het leven ter dood gebragt te worden; de zes volgende gevangenen Anthony Albert, Hendrik Tobmeijer, Gerrit van Rooy, den zich noemenden Nicolaas Alexander, Daniël Couwe en Joseph Prud'homme, om aldaar, en wel eerst den gev. Joseph Prud'homme, daarna den gev. Daniël Couwe, vervolgens den gev. zich noemenden Nicolaas Alexander, wijders den gev. Gerrit van Rooy, na denzelven den gev. Hendrik Tobmeier en eindelijk den gev. Anthony Albert door den scherpregter gestraft te worden, dat er de dood na volgt.
En belangende de vier laatste gevangenen Anna Maria Kerssemeijer, Margaretha Dujardin, Margaretha Glezar en Elizabeth van Doll, condemneert dezelve om almede gebragt te worden ter plaatse waar men gewoon is criminele justitie te doen en de tiende gevangene Anna Maria Kerssemeijer, om aldaar, na de executie der negen eerste gevangenen te hebben aanschouwd, aan een paal van de galg gebonden, door den scherpregter zeer strengelijk met roeden te worden gegeeseld. De elfde en twaalfde gevangene Margaretha Dujardin en Margaretha Glezar, om desgelijks voorschreven executie aan te zien en vervolgens aan een paal van de galg gebonden door den scherpregter met roeden te worden gegeeseld; voorts de tiende gev. Anna Maria Kerssemeijer, om voor den tijd van dertig, de elfde gev. Margaretha Dujardin, om voor den tijd van vijftien, en de twaalfde gevangene om voor den tijd van zes jaren in het departementaal tuchthuis te worden geconfineerd, om aldaar met handenarbeid den kost te winnen; de voorschr. drie gev. wijders, na expiratie van derzelver confinement, voor al haar leven bannende uit dit geheele departement, bij poene van zwaarder straffe, ingeval eene harer immer wederom daar binnen mogt gevonden worden; en eindelijk de dertiende gev. Elisabeth van Doll, om, met roeden omhangen de executie van alle de gevangenen aan te zien; dezelve wijders voor al haar leven bannende uit dit geheele departement, bij poene van zwaarder straffe, ingeval zij immer wederom daar binnen mogt gevonden worden’(*).

Den 10den December werd dit vonnis ten uitvoer gelegd, waaruit blijkt, dat, was men niet spaarzaam met preventieve hechtenis, men evenmin er op uit was om den patienten het bange wachten tusschen vonnis en terechtstelling te besparen. Overigens schijnt dit volkje van bijzonder brutalen en onverschilligen aard te zijn geweest. Van den

R.K. priester, die hun den gang naar de plaats van executie, zoo mogelijk, wilde verzachten, waren zij niet gediend en uit haat en minachting bespogen zij den man van onder tot boven.

Het schijnt, dat men de geraffineerde executies van die dagen toch spoedig daarna afgeschaft heeft; maar van eene invoering der guillotine, met een humanitair doel, in de Bataafsche Republiek, het Koninkrijk Holland en gedurende onze inlijving bij het Fransche Keizerrijk is, naar ik meen, nooit sprake geweest. Geeseling en brandmerken zijn nog vrij lang blijven bestaan, zij het dan ook, dat men er minder kwistig mede werd. In Februari 1804 werd een geval van rebellie tegen den Schout van Nijkerk, die nog wel optrad op last en in naam van den Drost van Overveluwe, gestraft met opsluiting in het Departementale Tuchthuis voor den tijd van vier jaren. Uit de door Mr. J.W. Staats Evers medegedeelde strafzaken in Gelderland gedurende de jaren 1811-1859(*) blijkt, dat o.a. in 1828, 1831 en 1843 nog geeseling en brandmerken zijn toegepast; in de twee eerste gevallen voor diefstal met braak onder verzwarende omstandigheden, in het derde geval voor moedwilligen doodslag, en dat omstreeks het jaar 1850 het op het schavot zwaaien met het zwaard over het hoofd, dat in de plaats van het geeselen en brandmerken was gekomen, meestal werd kwijtgescholden.

Volgens dezelfde mededeelingen van den heer Staats Evers werd de doodstraf in de provincie Gelderland, gedurende het tijdvak 1811-1859, 47 maal uitgesproken en slechts 8 maal ten uitvoer gelegd, en wel vijfmaal voor moord, tweemaal voor diefstal met doodslag en éénmaal voor brandstichting.

L.A.A. van Kervel.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs