De Tijdspiegel. Jaargang 64

[p. 239]

Nieuwe uitgaven en vertalingen.

B. de Ligt. Enkele opmerkingen naar aanleiding van Prof. Bolland's ‘de Evangelische Jozua’. Met een voorwoord van Dr. A.H. de Hartog. - Utrecht 1907.

De schrijver van bovengenoemd werk verklaart, veel te hebben geleerd van Bolland en ook van Hegel, maar om de miskenning der religie in deze intellectualistische sfeer kan hij geen aanhanger zijn. Het in den titel genoemde boek van Bolland wordt nu van uit schr.'s goedwillig standpunt besproken. Niet zonder eenige schade voor de helderheid tracht De L. tevens de nadeelen voor den godsdienst van de Hegelsche opvattingen te doen zien. Daarbij blijkt den ‘Hegellooze’, dat schr. nog geenszins vrij is van Hegelsche gewoonten.

Het gelukkigst is dit boek, waar het, eenvoudig en ‘Hogelloos’ argumenteerende, duidelijk aantoont, dat Bolland's theorie van het oude Christendom onhoudbaar is. In zijn daarop volgende bespreking van religie en Hegelsche opvatting treft ons menige degelijke opmerking. Minder goed schijnt mij in dat gedeelte de uiteenzetting van schr.'s eigen theorie, die ik niet duidelijk voor mij kan krijgen.

Smakeloos en m.i. bedenkelijk sterk appelleerend aan ongure gevoelens is de aanduiding van den dood en het leven. Tot enkele personen moet misschien zoo gesproken worden. Voor publicatie in een algemeenen lezerskring zijn zulke zinnen ietwat grof, zoo niet erger. De overigens sympathiek schrijvende auteur zal dit, dunkt mij, zelf, bij nader inzien, toegeven. Moge het degelijk geschrift vele lezers vinden!

Het voorwoord maakt den indruk van een briefje aan geestverwanten. Wie zijn ‘ons’, met wie Bolland zich verheugen zal? En wat begrijpt de buitenstaander van iets als ‘Hegel heilig weder ontvangen’? In publieke geschriften lijkt mij zulks niet juist.

V.

D.G.

Dr. A.J. de Sopper, David Hume's kenleer en ethiek. Eerste inleidend deel. Van Bacon tot Hume. - Leiden, 1907.

Na een inleiding over den invloed van kennistheorie op ethiek deelt schr. mede, dat hij dezen invloed bij Hume wil nagaan. In dit eerste deel echter krijgen we slechts de voorbereiding tot Hume in kennistheoretisch opzicht. 't Zal uit het vervolg moeten blijken, of dit voldoende is en of niet de ethische inzichten van Locke en Berkeley b.v. hadden moeten worden besproken. Naar dat vervolg verlang ik overigens wel. Want dit gedeelte is een boeiende en leerzame, critische beschrijving van het Engelsch empirisme. Van den tegenwoordigen stand der filosofie is schr. goed op de hoogte, zoodat hij bij zijn critiek ook kan wijzen op denkbeelden als van Mach, Ziehen, Rickert e.a. Toen deze studie als dissertatie verscheen, noemde schr. dankbaar den naam van Van Melle. Al had hij 't niet gedaan, 't is duidelijk, dat schr. in aanraking is geweest met een der door Heymans gevormden.

[p. 240]

Over de juistheid van schr.'s inzichten laat zich hier moeilijk handelen. Ik heb één groot bezwaar: de verwaarloozing van Cartesius en Malebranche in den opzet van het boek. De ‘inward feeling’ bij Berkeley b.v. ontvangt toelichting door vergelijking met de ‘sentiment intérieur’ van Malebranche. Maar overal bij Berkeley speurt men den invloed van Malebranche. Schr. tracht zich met terloopsche opmerkingen en noten eenigszins te helpen, maar dit is toch onvoldoende. Enkele opmerkingen nog ten bewijze van belangstelling. Bij blz. 46 had niet mogen ontbreken de verwijzing naar Heymans, Causaliteitsbegrip, blz. 67, 68. - Is op blz. 110, r. 5 v.o. ‘gevoeld’ wel het juiste woord? Komt men zoo wel in Berkeley's meening terecht? - Waarom ligt een ‘materieele ziel’ in de lijn der tabula rasa opvatting? - Naar blz. 146 verbetere men Ziehen, Psychophysiologische Erkenntnistheorie, S. 5. - Eindelijk neem ik de vrijheid, op nauwkeurige bibliografie aan te dringen, niet een theorie te noemen zonder het boek (blz. 111) of een boek zonder jaartal en plaats (blz. 105). Het worde verder geen gewoonte, de academische editie van Kant te citeeren zonder meer; dat zal te lastig worden. Den schrijver zij voorspoed op zijn verderen arbeid toegewenscht, een ruime lezerskring voor het geschrift, niet het minst onder theologen.

V.

D.G.

Het Oude Testament naar de Leidsche vertaling. Met verkorte aanteekeningen en toelichtingen, bewerkt door J. Hooykaas, predikant te Amersfoort, onder toezicht van Prof. H. Oort. - Boekhandel en Drukkerij voorheen E.J. Brill, Leiden.

De uitgeefster heeft woord gehouden. Binnen twee jaar na 't verschijnen der eerste aflevering is de laatste in 't bezit der inteekenaren gekomen. Dus is de goedkoopere uitgave thans volledig verkrijgbaar. Er is veel moeite gedaan, haar te plaatsen. En waar die moeite gedaan werd - schr. dezes kan bij ervaring spreken - niet zonder goeden uitslag, soms boven verwachting. Wat meer dan een aansporing moge zijn om te trachten in te halen, wat hier werd verzuimd, om welke reden dan ook. Vertalers zoowel als bewerker hebben een zedelijk recht op deze medewerking en men doet er een goed werk mee.

Verder kunnen wij hier volstaan met te verwijzen naar wat door ons in de Februari-aflevering van 1906 bij de aankondiging der eerste aflevering werd gewenscht. En vooral naar het artikel in de December-aflevering van denzelfden jaargang (Een oud boek in een nieuw kleed), waarin de heer E.M. ten Cate de beteekenis en waarde dezer uitgave zoo goed in het licht stelt. Alleen moet ons deze opmerking nogmaals uit de pen, dat de prijs voor algemeene verspreiding nog te hoog is. Misschien is er een weg te vinden, hem aanmerkelijk te verlagen. Als men ziet op de goedkoope uitgaven der Wereldbibliotheek, rekent men dezen wensch niet meer tot de onvervulbare.

Daarnaast nog dit. Het O.T. is natuurlijk van groot belang, maar van nog veel grooter is het Nieuwe. Wij hoorden reeds mompelen van verlangens naar eene soortgelijke bewerking daarvan. Ook reeds 't bezwaar opperen, dat hier 't critisch onderzoek nog niet is afgesloten. Men drale echter niet te lang, want hier is de behoefte aan voorlichting niet minder nijpend. En men kan immers eerlijk erkennen, waar de geleerden 't nog niet eens zijn.

Zoo smaakt deez' perzik naar meer. Een bewijs, dat zijn smaak goed is, in meer dan één opzicht zelfs van uitstekende hoedanigheid. En ‘het O.T. behoort thuis onder de boeken van elkeen, die op den naam van beschaafd aanspraak wil maken.’

P.B.W.