De Tijdspiegel. Jaargang 63

[p. 470]

Een Vlaamsch gedenkboek.

Vlaamsch België sedert 1830. Studiën en schetsen, bijeengebracht door het Algemeen Bestuur van het Willems-fonds ter gelegenheid van het jubeljaar 1905. Eerste deel. Gent, J. Vuylsteke, 1905. (Met kaarten en platen, 232 bladz. 8^o. Uitgave van het Victor de Hoon-fonds.)

‘In 1905 vierde België de vijf-en-zeventigste verjaring van zijn inrichting als zelfstandig rijk. Te dier gelegenheid heeft het Algemeen Bestuur van het Willems-fonds besloten een boek te laten verschijnen, dat een trouw beeld zou wezen van den toestand van Vlaamsch België sedert 1830.’ Aldus de eerste alinea van de Voorrede. Verder lezen wij er in, dat de uiteenzetting van Vlaanderens toestand gedurende deze ¾ eeuw ‘ons volk’ de oogen moet openen, het behoeden tegen lamlendigheid en verdere vernedering, het wilskracht en zelfvertrouwen inboezemen, het sterken in zijne gehechtheid aan stam en taal, in zijne liefde voor het vaderland. Dan de mededeeling, waarom men zich bepaald heeft ‘den toestand van het Vlaamsche volk te schetsen sedert 1830’, met buitensluiting van ‘onze medeburgers uit het Walenland’. Eindelijk de belofte, dat ‘Die toestand wordt geschetst in een dertigtal hoofdstukken door bekende medewerkers en vakmannen, van welke ieder verantwoordelijk is voor zijn eigen arbeid.’

Titel en plan alzoo getoetst aan het verschenen 1^e deel, vlei ik mij, dat dit deel slechts als eene goed bedoelde inleiding mag beschouwd worden; want er staat nagenoeg niets in, dat ons kan doen denken aan een Vlaanderen ‘sedert 1830’. Zonder ik uit Dr. Paul Fredericq's ‘Blik op de geschiedenis der Vlaamsche gewesten tot Waterloo’, dan ontvalt mij zelfs het specifiek Vlaamsch karakter in de artikelen, zooals reeds hunne titels rechtstreeks aangeven, immers ‘België in vogelvlucht’ door G.D. Minnaert, ‘De regeering van Koning Willem I’, ‘De Belgische omwenteling’, ‘De stichting van het koninkrijk België’, alle van Dr. Victor Fris. En als ik tusschen de lezing door van al die aardige, leerrijke stukken mij verpoosde bij de aanschouwing van de talrijke bijgevoegde platen en dan bij voorbeeld keek op dien hoogpootigen Mammouth of op dien langstaartigen Iguanodon, dan kwam in mij op 'n: Wel, wel, is dat nu Vlaamsch België sedert 1830!

Mij dunkt, dat wil toch wat anders, wat nuttigers, altijd natuurlijk getoetst aan het opgevatte plan, voor de verwezenlijking waarvan men waarlijk niet in het geld zwemt. Dat wil eene vergelijking op geestelijk, op stoffelijk, op kunstgebied, dat wil vooral den ontwikkelingsgang op die terreinen ‘sedert 1830’. Wanneer men daarin met het diluvium begint, als het eerste opstel doet (de Opstelraad, alias redactie, maar zoo is het vervlaamscht, had goed gedaan de opstellen te nommeren), ik zeg, als men met het diluvium begint, loopt

[p. 471]

men gevaar, dat de tegenwoordige lezers voorwereldlijk worden beschouwd, wanneer het laatste hoofdstuk zijn beslag krijgt.

Ik spreek uit zuivere belangstelling. Ik waardeer dat van eigenwaarde getuigend streven: ‘Ik ben er ook nog’; en ik beschouw mij als Nederlander bij dat streven als gast aan een disch, waar vriendelijk wordt beaamd, ook al meent men het eigenlijk anders, waar men goedmoedig heenglijdt over manier of opvatting, ook al is die niet volkomen de eigen meening. Zoo aanvaard ik ook met erkentelijkheid Minnaert's vermaning om toch te zorgen ‘dat overal onze taal zoo zuiver mogelijk worde gesproken en zich ontwikkele tot een rijk, welluidend, helder en beschaafd Nederlandsch’ en het geeft mij aanleiding om er op te wijzen, hoe zwaar die taak wel moet zijn, waar de schrijvers van dit zelfde boek nogal eens uit den band springen. Bijvoorbeeld:

Van af is al leelijk, zij het ook bij ons toegelaten, maar nog veel leelijker van aan (Minnaert 5 en 15). Op den buiten (Minnaert en Fris, 31, 116, 127), meer gelijkend op dans la campagne, naar ons Hollandsch woord buiten, is volstrekt af te keuren, als: ‘Op den buiten begroeten de landlieden u’! Prof. Fredericq schrijft bemoeid voor gemoeid, gevaardigde voor vervaardigde (76, 80); hij spreekt van eene ‘wassende zee van den aanspoelenden Islam (70), van de verwereldlijking der openbare liefdadigheid (84), van bevoorraden (71) . Dr. Fris vindt niets leelijks in het toch leelijke verhopen (86, 131, 132, 168, 196, 218), in bevoordeeligen voor bevoordeelen (87), in begoede (110) voor gegoede; in ontleenen (222) voor leenen, enz. enz. enz. Met opzet dat driewerf, want een gansch blad zou ik zoo kunnen doorgaan. Maar in naam der heilige drievuldigheid (54), schrijf liever drieëenheid, want dit drukt veel karakteristieker het wonder uit, dat drie één en één drie is.

Verdienstelijk is de bibliographie, die Dr. Fris ons geeft over de Belgische omwenteling; verdienstelijk zijn ook onderscheidene mededeelingen, voor zoover ze onze kennis vermeerderen. Daaronder reken ik de quaestie der partijdigheid van onze Regeering bij benoemingen; wij lezen er, dat die duivel van katholieke dweepzucht hier alles bedierf; dat dientengevolge talrijke openbare ambtenaren voor hun post bedankten (99); dat de stumpers toen op raad van hunne herders toevlucht zochten bij een voorwaardelijken eed, die tot niets verplichtte. Met zulk volk behoorde eene Regeering voorzichtig te zijn; het verwondert mij wel, dat deze daarop nooit nog, zoover mij bekend, heeft gewezen, ofschoon zij toch wel de beschuldiging van partijdigheid deed weerleggen. Eigenaardig is ook, dat zoo de Belgen meenden grond te hebben voor beklag, omdat in 1828 in het leger tegenover 1377 Nederlandsche slechts 417 Belgische officieren waren, in 1831, d.w.z. onder de regeering van Koning Leopold I, op de 2700 officieren van het Belgische leger ‘nog geen 150 Belgen waren’ (129 en 227).

Mede leer ik o.a. uit het verdienstelijk werk van Dr. Fris, dat de schuld van de gezamenlijke Belgische gewesten in 1815, bij de vereeniging met Nederland, niet bedroeg, zooals Dr. H.T. Colenbrander op blz. 128 van ‘De Belgische omwenteling’ beweert, 27, doch omstreeks 100 millioen (111); voorwaar geen gering verschil.

Maar er staan evenzeer mededeelingen in, die men niet spoedig genoeg kan vergeten. Met toestemming van Rusland zou Polignac al een plannetje gemaaakt hebben, om ‘België in te palmen’: gekheid. - De fout, die ook Dr. Colenbrander beging, om Tsaar Nicolaas den schoonvader te noemen van

[p. 472]

den prins van Oranje, wordt herhaald (180). Dat de Engelsche diplomatie de leiding der Londensche conferentie had (193), geef ik geenszins zoo in het algemeen toe. Onjuist acht ik de mededeeling, dat Generaal Chassé de Citadel van Antwerpen overgaf ‘na al zijne middelen van verdediging uitgeput te hebben’ (220). Men vond, dat aan de wapeneer genoegzaam voldaan was.

Hoe de leiders der Belgische omwenteling konden bluffen, leest men ook hier, o.m. op blz. 117 en 160. Daar hoort men Alexander Gendebien schetteren, dat hij begin Augustus 1830 naar Parijs had geschreven, ‘om te vragen, dat men rechtuit zou verklaren, of men de Rijngrenzen verlangde’; hij ‘waarborgde een volledigen uitslag in geval van aanval’. De prots! ‘Gij aarzelt’, schrijft men aan Louis Philippe, ‘maar Frankrijk zou hier 200000 Belgen vinden, bereid om de Rijngrens met geestdrift te verdedigen’! Een mooi zoodje.

Ik heb van mijne aanteekeningen over het 1^e deel van dit boek niet volledig gebruik gemaakt. Ik vond het vorenstaande voldoende. De redactie late ons nu binnen niet te langen tijd zien, op magistrale wijze zien, als het niet te onbescheiden is dit te vragen, wat er inderdaad geworden is van ‘Vlaamsch België sedert 1830’!

's-Gravenhage, 5 Juli 1906.

P.H. van der Kemp.