De Tijdspiegel. Jaargang 63

[p. 439]

Een visioen.

Vele eeuwen waren voorbijgegaan sinds de schepping der aarde. Moeilijke tijden had de menschheid doorgemaakt. Wat baatten haar de profeten en zieners, haar gezonden? In zwoegen om het dagelijksch brood, in strijd om het mijn en dijn, in wellustig begeeren waren de menschen te veel ‘aardelingen’ geworden. Naar de aarde en wat der aarde was, ging hun zoeken en tasten; hunne eerzucht reikte niet verder dan der menschen kring; eene beurs vol goud gold meer dan een rein hart, eene dubbelzinnige scherts meer dan een onschuldige oogopslag; in hun lach was spot en overmoed, maar vrede woonde er niet in hunne harten. Integendeel, onrustig, gejaagd klopte het daarbinnen; zij waren rijk aan genoegens maar arm aan vreugde; zij kenden lijfsgenietingen, maar de blijdschap der ziel was hun onbekend. Velen hadden zich kostelijke woningen gebouwd, zonder te achten op de hutten der armen. Nijd en afgunst verteerden de hutbewoners; zorgelooze onverschilligheid maakte de bezitters ongevoelig voor het lijden der bezitloozen. In menig oog fonkelde verbittering, omdat men had willen toetasten aan den rijk voorzienen disch van den buurman, doch zich met de kruimels moest vergenoegen; achter menigen gesloten mond zweeg eene vervloeking van eigen en anderer lot...

Dat was nu die heerlijk schoone wereld, waarover elken morgen Gods zonne lachte, - hare bewoners eene ontevreden menschenmassa, waaruit maar een heel enkele opwaarts zag naar den ruimen, lichtenden hemel. De donkere bodem en wat er in dien bodem was, hield de blikken geboeid en de harten gevangen; het goud der aarde was 99% harer bewoners meer waard dan al het goud des hemels van zon en maan en sterren bij elkaar.

Nu geviel het, dat de Schepper het werk der menschen ging beschouwen en zag, dat het niet goed was.

Uit Zijn hemel boog Hij zich voorover en Zijn blik bleef rusten op een akker, waar een breedgebouwde boer aan het ploegen was. De paarden dampten in den zonneschijn; diepe voren sneed het kouter door de vruchtbare, zware klei; de boer schold op zijne dieren, die trokken uit alle macht. Over de omgewoelde aarde hupten twee kleine vogels, zoogenaamde akkermannetjes; zij pikten ijverig in de voren en

[p. 440]

joegen hier en daar als spelende kinderen. De luie boer zuchtte herhaaldelijk onder het ploegen en vervloekte zijn akker en zijn lot....

Toen fronste de Schepper toornig het voorhoofd. Een lichte donder doorliep het hemelgewelf; een paar wolkjes joegen voor de zon; koud en grauw was de lentedag geworden, maar de vogels pikten lustig voort, elkaar toeschreeuwend in zoeten lust, hun kort leventje genietend in onschuldige vreugde.

‘Om der wille van deze vogels wil Ik den boer en zijn akker niet vernietigen’, sprak de Schepper nadenkend. Des Allerhoogsten blik zwierf verder en bleef rusten op eene groote stad met hooge fabrieks-schoorsteenen, open pleinen, breede straten, begrensd door hooge, ruime huizen, vol weelde en schoonheid, naast armelijke, nauwe stegen, waar het leven van honderden dooreenwoelde en -wemelde als in diepe groeven met vochtigen bodem, vol onreinheid, afgesloten van licht en lucht. Maar ook in de breede straten en over de pleinen was een draven en rennen, om duizelig van te worden, alsof er wedloopen werden gehouden in koortsachtige haast. Men ijlde en botste tegen elkaar aan, zonder zijne vaart iets meer dan een oogwenk te vertragen. Een geluid van vele stemmen doorsneed de lucht krijschend, kermend, gillend, fluitend.... een chaos van onwelluidende klanken, opgolvend boven de hoofden der menigte, zich aansluitend bij het geraas van drijfriemen, het klinken van ijzer op ijzer, ontsnappenden stoom, seinen van locomotieven en automobielen, tramgeratel en belgerinkel..... Knarsend gingen de zagen van het leven in de groote stad; zelfs de nacht bracht geene rust. Stoomlieren en stoomkranen, ijzer op ijzer, het geroep van den arbeid, het vloeken en morren, het blazen der vuren, het joelen en genot-jagen kende geen nacht.... Zwakken werden vertreden, ouden van dagen ter zijde geduwd; om zieken bekommerde men zich niet: voor hen had men immers hospitalen en betaalde verplegers maar geen tijd. Evenzoo ging het den kinderen: betaalde opvoeders en onderwijzers moesten op hen toezien. Vaders en moeders joegen langs de straten genot en gewin achterna, als knapen, die in hun net een vlinder denken te vangen, maar duizendmaal misslaan en, als zij het diertje al buitmaken, het terzelfder tijd verminken en ontsieren, zoodat er geene heerlijkheid meer aan is.

‘Arme dwazen!’ zeide de Heer. Een trek van deernis verscheen om de goddelijke lippen. ‘Er zijn vele kerktorens in uwe stad, maar uwe gedachten reiken nog niet zoo hoog als deze. Zou het niet tijd worden, de groote steden, die zoo erbarmelijk klein doen, weg te vegen van het aangezicht der aarde?’

Weder dreven er wolken voor de zon; een zachte zomerregen ruischte neder, als weende de hemel over de aarde.....

‘Laat ons naar binnen gaan,’ zeide een jong meisje tot een man, die, met haar tegen een deurpost leunend, het gewoel om hen met groote, stille oogen aanzag, oogen, zoo scherp turend, als keken

[p. 441]

zij in eene diepe schacht, waar duisternis ze trachtte te blinden.

‘Ja, laat ons naar boven gaan,’ zeide de man.

Beiden vlogen de trappen op, vele, vele trappen. Het was een der hoogste huizen van de stad.

‘Oef!’ zuchtte het meisje, hare zolderkamer betredend. Zij liep naar de glazen deur, die, tevens als venster dienend, toegang verleende tot een smal terras. Hij volgde haar. Haastig rukte zij de deur open en stapte met hem op het terras. Beiden snoven met wellust de reine lucht in, ver boven de huizen, boven het gewoel der menschen en hunne ellendige genietingen.

Zacht viel de zomerregen op hen neder; de droppels bleven hangen in zijn baard en parelden in de lokken van het meisje.

‘O, zie toch eens, hoe mooi het hier is!’ riep zij opgetogen. ‘Zie, hoe de zon alweer lacht; als vloeibaar zilver schitteren de regendroppels tegen de lichte lucht; gevangen in een toovernet, blinken alle daken en punten tusschen de gouden mazen; het is als een glimlach Gods! O, ik zou het kunnen uitjubelen!’

Zij was eene kunstenares; het hoofd een weinig achterovergebogen, dronk zij met volle teugen de schoonheid in des hemels. Zachter viel de regen, zijdezacht; haar oor neigde naar het zoete geruisch in de reine, hooge lucht, als naar liefelijke akkoorden, die geheimzinnige melodieën uit verre gewesten tot haar brachten.

‘Gij zijt me Gods glimlach,’ sprak hij teeder, den arm om haar leggend. ‘Wat zou mijn leven zijn zonder u? Reeds lang had ik geduld en moed verloren. Ik zoek, ik wroet nu reeds jarenlang.... Isis wil zich niet ontsluieren....’

Hij was een man der wetenschap, ijverig en volhardend, maar hij dacht gauw te nederig van zichzelven, te hoog van anderen, die minder waren dan hij.

Zij schudde de vochtige lokken en zag hem schelmsch aan.

‘Geloof en heb lief,’ zeide zij eenvoudig.

‘Ter wille van deze twee zal Ik de groote stad nog sparen,’ sprak de Schepper bedachtzaam.

Des Allerhoogsten blik zwierf verder. Een uitgebreid mijndistrict trof Zijn oog. In diepe schachten boorden de mijnwerkers als mollen in den bodem. Met stof en zweet bedekt, bewerkten zij het gesteente: hard graniet, ruw kwarts, waar het goud doorheen aderde. Met de vingertoppen konden zij in het donker voelen, of er goudhoudende steenen waren onder de brokken en het gruis, door hen losgewoeld. Menige dagtaak arbeidden zij tevergeefs, onder streng toezicht, als slaven.

Des daags brandde de zon op de slordige, omgehaalde velden, maar geen straal drong door in de diepe putten; des nachts blies een ijzige wind over deze bergstreken; dan rilden de mijnwerkers in hunne ellendige hutten en loodsen; het ongezonde werk, de drank, waarin zij vergetelheid zochten, hadden hunne lichamen verzwakt; de scherpe nachtlucht ver-

[p. 442]

meerderde hun lijden. Maar zij kenden ook vrije uren, uren, door de opzichters gevloekt en gevreesd, waarin de drankduivel dubbele triomfen vierde, waarin gedobbeld werd en gevochten, waarin diefstal en doodslag den een de gevangenis, den ander de eeuwigheid inzonden. Zij hadden het zonlicht den rug toegekeerd, om de ingewanden der aarde in haastig begeeren te doorwroeten; nu was ook het licht in hunne zielen gedoofd; er kleefden schuld en bloed aan den schat, dien zij omhoogbrachten.

En in breede stroomen zocht dit goud zijn weg door de wereld; smettende invloeden gingen ervan uit. Op de speeltafels rolde het met wilden klank; in de diepe kelders van sommige bankinstellingen werd het omgetooverd in waardeloos papier; de broeder verried er den broeder voor, het kind zijne ouders; het sleepte den zwakke naar de kroeg; den geslepene maakte het tot dief. Als een netwerk van schuldelooze aderen had het goud de diepten der aarde doorvlochten; als een netwerk van zonde en schuld verstrikte het nu de wereld en hare kinderen.

‘Dit is de hel der levenden,’ zeide de Schepper met een zwaren zucht; ‘moet het eene plaats als deze niet vergaan als Sodom en Gomorra?’

Wolken bedekten de zon; een wilde wind kwam aangieren over de aarde, hoopen stof voor zich uitjagend; de hemel zag grauw. De goudvelden lagen daar eenzaam, verlaten, als vervloekt land. De wachters verzuimden hun plicht; niemand van hen waagde zich buiten; men kon geene hand voor oogen zien.... Toch, daar strompelde iets; daar scheen iets voort te kruipen op het hooge heuvelland met zijne verraderlijke gaten en mijnputten. Vol moeite worstelde een man op tegen den geweldigen storm, die hem met zware vleugelen sloeg, zoodat hij den strijd moest opgeven en verlamd ineenzonk. De man torste een kind, een knaap, die nu kermend naast hem viel op den grond; beiden rilden in den storm, den geweldigen wind, die van de heuvelen ijzige koude met zich bracht.

‘Vader, Vader, de storm zal mij vermoorden!’ huilde het kind.

De man knarste met de tanden, in wanhoop.

‘Waartoe dit ellendige leven, een leven van zonde en wroeging?’ snikte hij.

De wind raasde sterker, benam hem den adem; werktuiglijk omvatten zijne slappe armen den knaap en duwden hem op den grond onder zich; toen beschutte hij het kind met zijn lichaam tegen de gierende aanvallen van den storm; hij voelde zich de oogen verblinden, de spieren verstijven, maar hij veranderde niet van houding; hij deed geene poging tot opstaan, tot verder strijden; hij was niets meer dan een schild voor het kleine kinderlijf, dat, door hem gekoesterd en beschut, zich dieper woelde in het zand, als ware het zijn leger in de armelijke hut, waar het thuis hoorde.

De wind overstoof hen met woeste vlagen, het zand om en over

[p. 443]

hen werpend, als wilde hij hen begraven; de man torste moeilijk den zwaren last; hij lag met opgetrokken knieën, om het kind niet te deren, dat droomde in vredigen slaap, te midden van het woelen der elementen in Vaders hoede zich veilig achtend.

‘O God, neem ook mij zoo onder Uwe hoede!’ bad de man.

Hij had niet gebeden sinds zijne eigen kinderjaren; hij schrikte ervan; de woorden kwamen hem stotterend over de lippen. Maar de storm nam het armzalig gebed op zijne vleugelen en droeg het hoog opwaarts, tot voor den troon des Allerhoogsten.....

Het werd stil op de goudvelden, nu de wind zweeg; de aarde wachtte, in dikke duisternis gehuld, in spanning op de dingen, die komen zouden....

‘Ter wille van deze zelfverloochening zal Ik de mijndistricten nog niet verdelgen,’ sprak de Schepper goedertieren.

En de blik des Heeren zwierf verder. Zijn oog bleef rusten op twee volken, in zwaren strijd met elkander. De dooden vielen als rijpe korenaren voor de zeis des maaiers, bij het bulderen der kanonnen. Ter zee en te land spanden zij hunne uiterste krachten in, om elkaar te vernielen. Toen de blik Gods op hen rustte, staakten zij plotseling het gevecht, even onverwachts als zij het begonnen waren. De een roemde in zijne glorie, de ander brulde van gekwetsten trots.

De Heer wendde Zijn aangezicht af van dezen. Een dik gordijn, als van mist, scheidde hemel en aarde.... Toen sloop ontevredenheid in het land van den overwinnaar; het volk schimpte op den vrede; het achtte de verkregen uitkomst al te schraal eene winst voor zooveel dapperheid, zooveel vergoten bloed; het morde en kromde zich als het roofdier, dat zijne prooi opnieuw wil bespringen.....

Het overwonnen volk ging als razend te keer. Het weet de geleden nederlaag aan zijn leger, aan zijne regeering. Dweepzieke drijvers hitsten het op tegen beiden. Nu poogde het zijn rijk aan flarden te scheuren; booze hartstochten sloegen eroverheen als wilde baren; de menschen huilden als wolven en als wolven vielen zij aan op elkander. De broeder doodde den broeder, de vader zijn zoon; hoog sloegen de vlammen op uit paleizen en hutten; het licht van den brand wierp een bloedigen weerschijn op de wolken, en rood zag de aarde, rood van vreemde, donkere vlekken, bloedig-rood.

Het gehoonde leger, de gekwetste regeering sloten een bond met elkander. Nu donderde het kanon tegen de kinderen des lands, als daar straks tegen den vijand; het dunde de rijen der opstandelingen, het maaide ze neder met de zeis des doods. In zware ketenen kluisterde men de overblijvenden. Eene stilte als van het graf zonk neder op de bloedige beemden, op de rookende puinhoopen, op de versch gedolven graven, op de overvolle gevangenissen..... Zoo was van deze dingen het einde. Het einde? Neen! Uit de van God verlaten landen, waar de beden der stervenden gesmoord, de weeklachten der vrouwen

[p. 444]

verstomd waren, rezen kinderstemmen in klagend geschrei, als van blatende lammeren, in eenzame ruimten. Kan de herder het oor sluiten voor de zwakke stem van het kleine lam? Zal hij niet uitgaan in de duisternis, om het te zoeken, en het terugbrengen op sterke armen?

Het zware mistgordijn scheurde, week langzaam uiteen. Het licht boorde door de nevelen, als op den eersten scheppingsdag.

‘Met een nieuw geslacht zal Ik Mijn vrede maken,’ sprak de Heer; ‘ter wille dezer onschuldigen wil Ik mij ontfermen over het schuldige land.’

Nu herrees de zon; de aarde ving aan te herbloeien; een regen van sneeuwwitte en rose bloesems zeeg op de graven neder, op de stille, groene heuvelen, waar de kinderen heentogen, om te spelen, onbekommerd over de nabijheid van den dood. Menschenhanden ruimden het puin weg der verbrande of vernielde woningen; sommigen der arbeiders droegen een zwaar hart in den boezem; berouw, wroeging, schaamte deed hen werken met neergeslagen blik en zwijgende lippen; anderen schertsten er luchtig op los; zij hadden de vreeselijke dagen, de dagen van moord en brand, reeds vergeten; zij floten het lied van den arbeid; houweel en hamer gaven er de maat bij aan.

Zullen de teekenen der tijden aan deze landen spoorloos voorbijgaan, of zullen rechtvaardigheid en plichtgevoel door de zware wolken van onderdrukking en domheid breken, als stralende zonnen? Waar zijn de tinnen, hoog genoeg, die den mensch een blik verleenen in het dal der toekomst? En vond hij ze al, waartoe zou het hem dienen? Eer die toekomst in vervulling gaat, wordt hij opgeroepen van het tooneel zijns arbeids en de plek, waar hij leefde, kent hem niet meer.

Emais.