De Tijdspiegel. Jaargang 44

[p. 341]

Nieuwe uitgaven en vertalingen.

Signa, door Ouida. Naar het Engelsch bewerkt door Cornelie Huijgens, 2 dln. Haarlem. De Erven F. Bohn.

Signa was de pleegzoon van een Toscaanschen boer, die hem als kind uit de verstijfde armen zijner verleide zuster had opgenomen. De overigens zoo ruwe Brunone Marcillo, de man van woeste hartstochten en slechte zeden, had een duren eed gezworen, dat hij een onrecht, in vroeger dagen zijner zuster aangedaan, zou goed maken aan haar kind. En met volkomen toewijding hechtte hij zich aan den schoonen, beminnelijken knaap en arbeidde met noeste vlijt voor zijne onbezorgde toekomst, terwijl een verzachtende invloed van den knaap uitging over hemzelf. Maar niet voor het rustige, vergeten leven van den landbouwer, het ideaal van zijn weldoener, was Signa in de wieg gelegd. In zijne aderen vloeide kunstenaarsbloed. In zijn binnenste sluimerde het genie. In zijne keel woonde der vogelen stem. In zijne droomen zongen engelen hem hemelsche melodieën voor. Uit zijne eenvoudige luit lokte de achtjarige knaap reeds phantasieën, die wedijverden met der nachtegalen lied. ‘Zijn nachtegaal’, zoo noemde hij zijne dierbare viool, die hem een geschenk van het kind Jezus scheen, toen hij haar ontving, en waaruit hij tonen tooverde, ‘die de krekels en hagedissen uit hunne holen lokten’. Zijne muziek werd zijn hartstocht, zijn één en zijn al. ‘Zijn muziek stroomde hem van den hemel toe en ging ook weder daarheen; hij speelde zooals Pan speelde en Orpheus en Apollo.’ Zoo bereikte dit wonderkind zijne achttien jaren.

Als een nijvere ploegos, maar vroolijk en hoopvol, arbeidde intusschen vader Bruno aan de toekomst van den knaap. Hij had hem zoo lief, meteene zoo groote, zoo innige liefde, die ook met al de liefde, waarover Signa buiten zijne muziek beschikken kon, beantwoord werd. Aandoenlijk en aangrijpend, gelijk Ouida dat kan, wordt de strijd geschilderd, die daar stormt in de ziel van den ruwen maar edelen pleegvader, wiens droevig voorgevoel hem doet vreezen, dat de aanraking met de wereld het hart van zijn lieveling bezoedelen en van hem vervreemden zal. Maar aan zijn eed getrouw en op niets bedacht dan op het geluk van den knaap, staat hij hem eindelijk toe, zijne roeping te volgen, en brengt zijne eigen bescheiden bezitting voor dat doel ten offer.

En dat doel wordt bereikt. Op twintigjarigen leeftijd is Signa de maestro, die Venetië in verrukking brengt. Na Rossini was geen grootere opgestaan. Na Cimmarosa was de stad van geene grootere opgewondenheid getuige ge-

[p. 342]

weest. De wonderbare melodieën zijner ‘Actea’ waren op aller lippen en mannen en vrouwen hadden bij de opvoering als kinderen geweend. En toen het Bruno uit de bladen werd voorgelezen, zeide hij: ‘God is goed.’ En toen Signa na enkele maanden van triumf en glorie tot hem wederkwam, om rust te zoeken aan zijn haard, eenvoudig, onbedorven en beminnelijk als altoos, toen zeide hij: ‘God is goed.’

Had hij gezegepraald? We zullen den diep tragischen afloop dezer geschiedenis niet aan den lezer verraden. Alleen dit: tot in den dood blijft B. zijne machtige liefde gelijk. Maar de talentvolle schrijfster van dezen roman is niet gewoon, het gevoel harer lezers te streelen, door hare helden gelukkig te doen worden. Machtige hartstochten kan ze teekenen en reuzenkarakters, ontroerende tooneelen kan ze schetsen, maar ze heeft te weinig geloof in menschenwaarde en levensgeluk, om niet altijd bij voorkeur de aandacht te vestigen op de donkere zijde. Ook in dezen roman komt hare minachting voor de menschelijke natuur, hier en daar weer op ergerlijke wijze, aan den dag. ‘Kinderen (zegt ze op bl. 71, dl. I) beschouwen liefde als hun eigendom; zij komen ter wereld (sic) met de onschuldige maar onwrikbare overtuiging, dat ze daarin gelukkig behooren te zijn. Kinderen, die door mannen worden verwekt en door vrouwen worden ter wereld gebracht - hoe kan zulk een vreemde dwaling hen aangeboren zijn?’ In welke kringen, vragen wij, heeft deze vrouw hare levenswijsheid opgedaan? Haar opgeschroefde stijl doet haar nu en dan vervallen in onzin en klinkklank. Zie pag. 279, I. ‘Hij begreep niet ten volle, hoe groot diens (Bruno's) toewijding was maar hij wist er toch genoeg van, om er de onmetelijke waarde van te beseffen’ (!?). Ook laat deze auteur menigmaal niet het kind, den boer, de vrouw uit het volk spreken, maar laat hen gedachten voeden en legt hun woorden in den mond, veel te hoog en te wonderbaar boven hunne bevatting. Hier een arbeiderskind van negen jaar, die nimmer haars vaders hut verliet, redeneerende en handelende als eene volleerde intrigante; dáár een eenvoudig landman, de diepste gedachten en gevoelens uitsprekende in de meest gekuischte taal. Alles is met even schelle kleuren gemaald. Menschelijke deugden en ondeugden worden op de spits gedreven en opgevoerd tot ondenkbare heiligheid of ongelooflijke verdorvenheid en laaghartigheid.

Dit een en ander zal wel de oorzaak zijn, dat Ouida voor sommige harer latere werken onder beschaafde en denkende lezers, die geene prikkelende emoties zoeken, steeds minder bijval vindt. Of dwalen wij? Vinden die hatelijke uitvallen tegen den mensch als mensch misschien veeleer hun grond in eene gloeiende, heilige verontwaardiging over zoovele zonden en ongerechtigheden? Komen die soms ontroerende tafereelen van alles trotseerende energie en alles opofferende toewijding voort uit het geloof der S. in waren zielenadel? Hoe het zij - alle overdrijving en overlading schaden. De lezer oordeele zelf. Het werk is de lezing wel waard. Signa staat hoog boven Prinses Napraxine en Othmar.

Voor de vertaling of bewerking (het trof ons, dat het groote zwak van O., bestaande in hare eindelooze herhalingen bij het teekenen van zielstoestanden, in dit werk minder in het oog viel) onze hoogste lof. De uitvoering is eenvoudig, maar goed gedrukt op degelijk papier.

H.

T.P.

[p. 343]

Wilhelm Jensen. Twee Koningskinderen uit de achttiende eeuw. Naar het Hoogduitsch door S.J. Andriessen, 2 dln. Schiedam, H.A.M. Roelants.

Bijna eene eeuw terug in onze tijdrekening verplaatst ons deze roman van den gunstig bekenden auteur, naar het landgoed Schwetzingen in de Neder-Beiersche Palts aan den Rijn. Ongeveer een honderdtal Fransche aristocraten, door de revolutie uit hun vaderland verdreven, heeft aldaar bij den milden keurvorst Karl Theodoor een veilig toevluchtsoord gevonden. Onder eene aaneenschakeling van feestdagen zetten zij, op kosten van hun gullen gastheer, het oude, weelderige Versailleaansche leventje voort, in afwachting van met de Duitsche vorsten op te trekken naar Parijs en daar aan de heerschappij der sans-culottes paal en perk te stellen.

Met merkwaardig talent, niet zonder fijne ironie, teekent ons de auteur de wuftheid en karakterloosheid der hooge standen in die dagen, ook bij sterke en ontwikkelde geesten. Die emigranten, ze hebben niet het minste besef van de levenwekkende kracht der nieuwe beginselen, die in hun vaderland tot het bewustzijn komen van het volk; van den nieuwen geest, die komt oordeelen over hunne zonden en die hunner vaderen. Ook onder de Duitsche vorsten, wereldlijke en geestelijke, autocratische willekeur en eene politiek van wantrouwen en naijver, die hun straks, in den strijd tegen de legioenen der republiek, vernedering en schande bereiden zal. Naar hunne welbekende methode, visschende in troebel water en alle middelen voor heilig houdende, die leiden kunnen ad majorem Dei gloriam, woelen en wroeten de trawanten van Rome. De auteur schildert hier, met het penseel van een degelijk historiekenner, een kort maar gewichtig en veelbewogen tijdperk uit de geschiedenis van ons werelddeel.

In den roman maken drie vorstenkinderen, bastaards, de hoofdpersonen uit, waarvan er twee, van hunne jeugd af aan in kommervolle omstandigheden, door eigen energie en aangeboren gaven zich weten op te heffen tot de plaats, waarop ze, volgens hunne afkomst, aanspraak mochten maken. Hunne karakters zijn typisch en treffend geteekend, evenals die van alle personen - en het zijn er vele - van dit nog al volle werk. Maar ze zijn in de school des levens gevormd en hebben, door velerlei ervaringen en leed, een schoon levensdoel gevonden, zij het ook op eene bescheiden plaats.

Velerlei zijn de gebeurtenissen en toestanden, die beschreven worden, maar ze staan alle met elkander in verband en vormen een kunstvaardig geheel, wat zeker als geene geringe verdienste den auteur mag worden toegerekend, die daarenboven een talent van vertellen bezit, dat boeit en bekoort. De wel wat wonderlijke en ongemeene lotgevallen van enkele der handelende personen mogen niet onmogelijk geacht worden in een onstuimigen tijd als waarin het verhaal ons verplaatst. Boven De pastorie van Ellernbroek en Van ouden Stam, twee karakterromans van Jensen, vroeger in dit tijdschrift aangekondigd, stellen wij dezen, als een o.i. echt historisch-romantisch letterproduct van blijvende waarde. Zij, wier smaak door de lichtere lectuur van den dag nog niet overprikkeld is, zullen met dit oordeel instemmen en in deze lectuur voldoening vinden. De vertaling schijnt ons toe goed geslaagd te zijn.

H.

T.P.

[p. 344]

In Luxemburgs en Belgies Ardennen. Schetsen en reisindrukken door M.A. Perk. Met twee kaartjes. Haarlem, H.D. Tjeenk Willink.

De Luxemburgers en Belgen weten wel, wat zij doen, wanneer zij den heer Perk in hooge eere houden. Hij is 't geweest, die ons publiek heeft gewezen op de zeldzame natuurschoonheden van dat bekoorlijke land. Wel is de heer Perk niet de ontdekker, want ook vóór hem kwamen te Diekirch en Vianden Hollandsche reizigers, die, opgetogen teruggekeerd, den roem van het land verbreidden, maar de algemeene bekendheid is het gevolg van de geschriften van Perk en men kan veilig zeggen, dat Perk den grooten stroom daarheen heeft geleid.

Niet elk schrijver zou zulk een schitterend resultaat verkregen hebben: immers, om gelezen te worden, moet men zoo schrijven, dat men gelezen wordt; daarvoor is m.a.w. talent noodig. En dat heeft Perk ongetwijfeld en bij het lezen van bovengenoemde pennevruchten kregen wij zelfs den indruk, dat de schrijver nog belangrijk is vooruitgegaan. Was Perk in de Schetsen van Luxemburg en in In de Belgische Ardennen - waarvan spoedig een tweede druk verscheen - een gezellig verteller van hetgeen hij zag en hoorde, in het nieuwe boekske vindt men die gelukkige eigenschap nog meer ontwikkeld; er is in deze schetsen meer eenheid; de beschrijving van de schoonheid der natuur, van de historische bijzonderheden, legenden en sagen is meer één geheel geworden. En het is een kunst, om zoo aangenaam den reiziger rond te leiden, als Perk dat doet.

Dat de Luxemburgers en Belgen hem trouw hebben geholpen, hem overal met open armen hebben ontvangen, spreekt vanzelf en zij hebben natuurlijk voor den schrijver hun beste beentje voorgezet. Vandaar, dat het wel eens kon zijn, dat niet ieder reiziger dien aangenamen indruk van de menschen krijgt, welken Perk naar den aard der dingen moest ontvangen.

In Luxemburgs en Belgies Ardennen ontrolt geheel nieuwe tooneelen en loopt over een vrij groote uitgestrektheid, waarvan men zich goed op de hoogte kan stellen met de uitstekend uitgevoerde kaartjes, welke achter in het boekske voorkomen. Men vindt hier de beschrijving van het land tusschen de Witte en de Zwarte Erens, Zuid-Luxemburg, het Luxemburgsche bad Mondorf, dat eerst in zijn opkomst is en zonder twijfel een schoone toekomst tegengaat, daar het bronwater van dat gehalte is, dat men niet naar een Duitsche badplaats behoeft te gaan. Van Zuid-Luxemburg gaat de reis naar het Maasdal, het bekoorlijke Hoei met omstreken, om te eindigen met het zeldzaam fraaie Amblève-dal.

Formaat en uitvoering van het boekske zijn gelijk aan die van de vroeger uitgegeven reisschetsen - smaakvol, zooals wij dat van den heer Tjeenk Willink gewoon zijn.