De Tijdspiegel. Jaargang 43

[p. 430]

Uit den vreemde, meegedeeld door Mevr. Van Westrheene.
Wraak.

Mevrouw De St. Prix wandelde met hare dochter door de groote laan, die zich van de rivier tot aan den voorgevel van het kasteel uitstrekte.

Zij hadden eenige oogenblikken zwijgend naast elkander voortgeloopen, toen mevrouw De St. Prix het zoo even afgebroken gesprek weder opvatte met de vraag:

‘Dus, als Daniël u vroeg, zoudt gij, zonder aarzelen, zijne vrouw willen worden?’

Jeanne bloosde en antwoordde:

‘Welnu, ja; zonder aarzelen.’

Zij gaf dat antwoord met al de openhartige oprechtheid, die in haar karakter lag; terwijl het haar nochtans moeite kostte, het kalm te doen, wijl hare jonkvrouwelijke kieschheid haar bewoog, het vuur van haar hartstocht te temperen.

Daniël de Nogaret was de zoon van de beste vriendin harer moeder, weduwe evenals mevrouw De St. Prix. Jeanne had hem gekend, zoolang haar heugde. Zij hadden samen gespeeld, elkander liefgehad, ook samen getwist bijwijlen en nu, sinds Jeanne van kind tot jonkvrouw was opgegroeid, was Daniël het middelpunt harer gedachten en wenschen.

Jeanne had nochtans hare liefde diep in haar hart verborgen; dáár had zij er een altaar voor opgericht, zooals eenvoudige vrome zielen doen in het diepste van het woord. En ach, hoeveel geluk wachtte het lieve meisje van een huwelijk met Daniël.

Zij zou haar geheele hart wel voor hare moeder hebben willen openen en haar het geheim harer liefde bekennen; doch zij was er te beschroomd toe.

Mevrouw De St. Prix raadde nochtans, door het instinct harer moederlijke liefde geleid, wat er in het hart harer dochter omging, en zoodra zij haar buitengoed verlaten had en naar Parijs teruggekeerd was, sprak zij met hare

[p. 431]

vriendin over de mogelijke toekomst van beider kinderen; over het wenschelijke van eene vereeniging van Daniël met Jeanne.

Mevrouw de Nogaret was evenzeer met de huwelijksplannen harer vriendin ingenomen als mevrouw De St. Prix zelve. Doch toen zij er met Daniël over sprak, ontving zij geen rechtstreeksch antwoord.

Het bevreemdde haar, wijl zij wist, met hoe groote ingenomenheid Daniël altijd over Jeanne had gesproken; hoe ijverig hij altijd haar bijzijn placht te zoeken, totdat....

Mevrouw De Nogaret redeneerde:

‘Gij houdt immers van Jeanne? Gij zijt altijd vrienden geweest. Gij weet, evengoed als ik, hoe goed, hoe lief, hoe zelfopofferend zij is; zij zal u zeker gelukkig maken.’

Doch Daniël antwoordde niets anders dan:

‘O, zeer zeker, Jeanne is een allerliefst meisje.’

‘En toch ziet gij ertegen op, haar ten huwelijk te vragen?’

Hoe gaarne zou Daniël zijne moeder bekend hebben, dat een hevige hartstocht zich van zijn geheele wezen had meester gemaakt. Een hartstocht, waarvan niet Jeanne de St. Prix het voorwerp was; doch kon hij met zijne moeder spreken over iets, dat hij in het binnenst van zijn hart zelf veroordeelde? - Nog altijd waardeerde hij in Jeanne al de liefelijke vrouwelijke eigenschappen, die hem steeds hadden bekoord. Doch die bekoring was nog niet sterk genoeg, om het beeld uit te wisschen van haar, tot wie hij sedert kort in geheime betrekking stond en voor wie hij een hartstocht voedde, door geene macht, zooals zijn jeugdig hart hem predikte, uit te rukken.

Alzoo liet het huwelijksaanzoek van Daniël zich wachten. Doch Jeanne bleef hopen en aan Daniël gelooven.

Eindelijk werd hare hoop vervuld, haar vertrouwen bekroond: hare moeder zeide haar, dat Daniël om hare hand had gevraagd.

Toen begon er een heerlijk leven voor het gelukkige meisje; een leven, vervroolijkt door blijde hoop op eene ideale toekomst; een leven vol zalige, kinderlijk-dwaze droomen; hare jonge verbeelding nam eene hooge vlucht.

En altijd bracht Daniël, wanneer hij als gast bij mevrouw De St. Prix verscheen, aan Jeanne een schat van witte rozen en ook van juweelen - welke zij te kostbaar vond en te fraai. Hoe klopte haar het hart, als hij aan hare zijde was gezeten en met haar sprak, bij de gedachte, dat zij hem eens geheel zou toebehooren.

Wanneer zij des avonds insliep, dacht zij nog aan hem en herhaalde voor zichzelve zijne geestige uitvallen, die haar aan tafel hadden doen lachen.

Eindelijk kwam de groote dag! Eene onstuimige zee van ontroeringen, van grillige gedachten benauwden Jeanne in de koets, die haar naar het stadhuis voerde; gedachten en aandoeningen, die het wit satijnen lijfje, dat hare fijne leest omsloot, dreigden te doen barsten.

Er was binnen de wolk van haar sluier iets als een nevel, en als een gonzend geluid. Dat werd nog erger, toen zij in de trouwzaal was. Zij herkende niemand meer, zoo verward was zij, zoo ademloos van spanning; zij dacht aan niets dan aan het jawoord, dat haar voor altijd aan Daniël zou verbinden.

Zoozeer was Jeanne in hare gedachten verdiept geweest, dat zij de tot de

[p. 432]

plechtigheid voorbereidende woorden niet had gevolgd; niet had gezien, wat er om haar heen gebeurde, toen zij voor den ambtenaar van den burgerlijken stand stond, voor het groote boek, dat opengeslagen lag op de bladzijde van haar verder levenslot.

Toen eerst hoorde zij de stem van den ambtenaar, die zich tot Daniël wendde met de vraag:

‘Daniël Octave Marie de Nogaret, neemt gij hier tot uwe wettige vrouw’, enz. enz.

Eensklaps werd zij door vreeselijken angst, als door den bliksem getroffen. Er was eene rilling gegaan door al de aanwezigen. Hoe? Wat was er? Wat gebeurde er? - Daniël had niet geantwoord.

Toen ontstond er onder de aanwezigen eene ontsteltenis, eene verontwaardiging, een opstand, door geene woorden te beschrijven.

De ambtenaar stond als aan de plek vastgenageld en liet zijne armen zinken, terwijl mevrouw De St. Prix op Jeanne toeschoot, die in onmacht viel.

Mevrouw De Nogaret snikte. Daniël, bleek als een lijk, maakte zich gereed, om heen te gaan; hij stikte van ontroering, beet in zijn handschoen en was op het punt, om uit te barsten...

Om die allen heen klonk het gemompel:

‘Dàt is ongehoord! Zoo iets heeft men nooit beleefd. Hij is krankzinnig.’

Neen! Daniël was niet krankzinnig. Hij had slechts zijne eerste liefde niet uit zijn hart kunnen rukken. Hij was eerlijk; hij wilde Jeanne niet bedriegen; hij werd in het beslissende oogenblik door de kracht van zijn hartstocht overweldigd.

Dat was het.

Het was eene afschuwelijke beleediging, die een groot schandaal maakte.

De beide moeders, die het wangedrag van Daniël al even diep gekwetst had, leden onder den smaad en, waarlijk, mevrouw De Nogaret niet het minst.

Dat lijden werd elken dag verzwaard, omdat de gezondheid van de mishandelde Jeanne ten eenen male verwoest scheen door den slag, dien Daniël haar had toegebracht. Die slag was te hevig geweest. Jeanne leed aan eene kwaal, waarop de geneeskundige faculteit geen vat heeft, waarvoor haar raad te kort schiet.

Indien Jeanne nog aan Daniël dacht, kon het slechts zijn, om hem te verachten, te verwenschen.

Mevrouw De St. Prix omringde hare dochter met de teederste zorgen en sprak haar troost in.

‘De smaad door Daniël u aangedaan, mijn kind, was onverdiend; hij blijft niet aan u kleven, maar is reeds bij u neergegleden in het oogenblik zelf, waarop hij u trof. Wees sterk, mijn kind, verhef er u boven!’

Doch alles wat Jeanne antwoordde, was:

‘Ik bid u, spreek niet meer over mijn verdriet, over mijne schande. Laat mij die alléén dragen, in stilte lijden.’

Mevrouw De Nogaret, die wel gevoelde, dat zijzelve de groote aanleiding had gegeven tot het gedrag van haar zoon, door er te sterk, te voorbarig bij Daniël op aan te dringen, dat hij aanzoek om de hand van Jeanne zou doen, kwam dagelijks bij het ziekbed van het geliefde meisje en liet er hare tranen rijkelijk, schoon in stilte, vloeien. Wat zij slechts bedenken kon,

[p. 433]

om Jeanne op te beuren, deed zij, met al den zorglijken ijver van iemand, die onwillekeurig aan dat lijden schuld droeg.

‘Als Jeanne sterft, heb ik haar vermoord!’

Dat was hare zelfbeschuldigende klacht.

En Daniël zelf?

Hij gevoelde de doodelijke beleediging, welke hij de arme lijderes had aangedaan. Hij peinsde bij dagen en bij nachten over een middel, om Jeanne te doen begrijpen, dat hij niet zoo onvergeeflijk slecht, niet zoo nietswaardig was, als zij denken moest. Liever dan altijd haar haat, hare verachting te dragen, zou hij eene wanhopige, onherroepelijke daad bedrijven, waarmede hij althans voor het oog der wereld zijne schuld zou boeten. Hij was tot alles bereid. Tot elke genoegdoening.

Doch wat kon Jeanne van hem eischen, sinds zij door hare kwaal werd gesloopt en wist, dat zij sterven moest, dat hare krachten dagelijks afnamen? Zij had geen wensch meer, haar hart was reeds dood.

Eens echter, toen de beide moeders bij hare sponde zaten, weenende om de wanhopige zwakte der geliefde zieke, smachtende van verlangen, dat zij toch iets voor haar mochten kunnen doen, zeide Jeanne eensklaps, terwijl een buitengewone glans in hare oogen lichtte:

‘Weet gij, wàt gij voor mij doen kunt? Ik heb nog één wensch. Ik wil mij wreken! Ik wil aan Daniël terugdoen, wat hij mij gedaan heeft. Ziet daar! Dat wil ik.’

De beide vrouwen zaten als versteend, vernietigd door dien hartstochtelijken eisch. Zij herhaalden, terwijl zij elkander aankeken:

‘Zich wreken!’

‘Ja, moeder, ik wil hem zijne weigering teruggeven. Ik lijd te veel! Ik wil niet het eenige slachtoffer zijn.’

‘Het eenige slachtoffer!’ herhaalde mevrouw De Nogaret. ‘Mijn arm kind, begrijpt gij dan niet, dat Daniël méér lijdt dan gij?’

‘Neen!’ antwoordde Jeanne; ‘waarom zou hij?’

‘Jeanne,’ zeide mevrouw De Nogaret, ‘gij hebt uwe moeder en mij voortdurend verboden, u over Daniël te spreken, zijne daad - te verontschuldigen niet, maar... te verklaren. Zie, mijn kind, hij lijdt en moet het leven dragen; gij lijdt, en ik ontken het niet, door hem... Maar gij wilt uwe geestkracht niet opwekken, gij wilt niet leven, gij geeft u weerloos over aan den dood.’

‘Het doet mij goed, te hooren, dat Daniël lijdt!’ zeide Jeanne hartstochtelijk.

‘Mag ik u dan van dat lijden verhalen?’ smeekte de gebogen vrouw.

Jeanne sloot hare oogen en antwoordde:

‘Och, doe, wat gij wilt.’

‘Gij weet, Jeanne, dat ik met Daniël te Parijs was, terwijl gij met uwe moeder buiten bleeft?... Ik bedoel in den tijd, die uwe verloving voorafging. Het werd ons aller ongeluk. Daniël had er zijne vrienden; hij leefde niet als een kluizenaar... Hij zag menschen en dingen... welke wij vrouwen niet kennen, niet zien. Hij zag er vrouwen van eene andere klasse, dan waartoe wij behooren; één van die vrouwen wist hem te boeien, eene vrouw van wel tien jaren ouder dan hij... Met zijne moeder sprak hij over zulke betrekking niet. Ik begreep niet, waarom hem eensklaps de gedachte aan

[p. 434]

een huwelijk met u onverschillig scheen geworden te zijn. Ik bleef bij hem aandringen, want ik wist, dat gij hem liefhadt. Eindelijk gaf hij toe; gij werdt verloofden. Daniël meende de kracht te hebben, zijn onzaligen hartstocht uit te rukken. Gij waart, gij bleeft hem dierbaar... Hij zou zegevieren, om mij, om ons allen. Zoo dacht hij, en op den dag, die tot uw trouwdag was bestemd, leed hij die bittere, schandelijke nederlaag... Hij kon, zeide hij, het “ja” niet uitspreken met een “neen” in het hart. Hij wilde u niet bedriegen. - Dien dag heb ik alles vernomen en, zonderling, reeds terwijl hij mij zijne bekentenissen deed, onder mijn verontwaardigd vragen en zijn wanhopig antwoorden, scheen het, als ontwaakte hij uit zijn rampzaligen droom. Hij heeft de vrouw, aan wie hij ons aller geluk, het zijne bovenal, had opgeofferd, niet wedergezien. Maar hij is mijn Daniël niet meer. Geen lach ontplooit meer zijn mond; zijn vernuft, zijn geest, zij zijn uitgebluscht. Hij denkt en voelt niets anders meer, dan dat hij uw geluk heeft verwoest en het zijne. Hij weet, dat zijne... afdwaling onherroepelijk, onvergeeflijk is.’

Jeanne sloeg hare oogen op en keek mevrouw De Nogaret doordringend aan.

‘Oordeel, wat hij lijdt. Al zijne oude liefde voor u is weer ontwaakt, en hij mag u niet naderen; zijne ziel smacht naar u, en hij mag u niet zien. “Wat ik gedaan heb,” zegt hij, “is onherroepelijk, onvergeeflijk. Jeanne zou bovenaardsche deugd, bovenaardsche kracht, bovenaardsche liefde moeten bezitten, om mij weer aan te nemen...”’

‘Och, mijn kind! Jeanne, mijne lieveling! Vergeef, vergeet!’ borst hare moeder uit.

Doch Jeanne was onvermurwbaar.

Nogmaals kwam er eene schittering in hare oogen. ‘Is het waar?’ vroeg zij, ‘dat Daniël mij liefheeft, zooals ik hem heb liefgehad? Zou hij mij nu tot vrouw begeeren?... Welnu, zooveel te zoeter is mijne wraak. Ik moet die voldoening hebben; die moet hij mij geven; het is het eenige, wat ik van hem verlang. Ik voel, dat mijn leven erdoor verlengd zou worden.’

Haar leven!

Nog in hetzelfde uur ontving Daniël de smeekbede van mevrouw De St. Prix, om hare beminde stervende dochter die laatste voldoening te geven.

Hij antwoordde:

‘Ik heb Jeanne de vernederendste van alle vernederingen aangedaan; ik ben tot alles bereid, om mijne misdaad te herstellen.’

Ja, tot alles! O, met welk een afschuw dacht hij aan de vrouw, die hem de liefde had ontstolen, die aan Jeanne behoorde, aan Jeanne, die zoo lief, zoo goed placht te zijn. Doch het was gedaan... hem wachtte niets meer dan zijne straf. De wraak was wreed en zoo goed bedacht, zoo verfijnd, als men zich kan voorstellen.

Er werd bepaald, dat de beide moeders met Jeanne naar het buitenverblijf van mevrouw De St. Prix zouden vertrekken, zoodra de zieke, wie het vooruitzicht van de voldoening van hare wraak nieuwe krachten scheen te geven, genoegzaam hersteld zou zijn, om de reis te kunnen aanvaarden.

Ja, daar, te Dangu, wilde Jeanne zich wreken; daar, waar hare moeder haar voor het eerst had gevraagd, of zij Daniël beminde.

De toebereidselen tot het huwelijk, dat op niets moest uitloopen dan op

[p. 435]

de voldoening eener gril, waren hartbrekend, en wijl Jeanne, naarmate de tijd naderde, waarop zij de geëischte genoegdoening smaken zou, levendiger, gezonder werd, vergeleek mevrouw De St. Prix die toebereidselen bij die, welke de intrede in een klooster voorafgaan. Zij vergeleek Jeanne bij de nieuweling, die zich voor het laatst tooit, om dan der wereld af te sterven.

De noodlottige dag brak aan.

De stoet, van vijf of zes personen slechts, begaf zich naar het raadhuis. Op de vraag van den ambtenaar van den burgerlijken stand gaf Daniël, bleek als een doode, zijn toestemmend antwoord. Toen stond hij daar met opgeheven hoofde, zijne wang biedende, om den slag te ontvangen.

De beide moeders waren buiten zichzelven van angst.

Nu was de beurt aan Jeanne.

Doch toen de ambtenaar haar met plechtige stem vroeg:

‘En gij, Jeanne Marie de St. Prix, neemt gij tot uw wettigen man...’ enz. enz.

Toen sloeg Jeanne, opgetogen, een zegevierenden blik om zich heen en antwoordde luid:

‘Ja!’

Zoo waren zij getrouwd. Dàt was hare wraak geweest.

Het hart had zijne rechten hernomen.

Naar Paut Bonhomme.