De Tijdspiegel. Jaargang 42

[p. 109]

Nieuwe uitgaven en vertalingen.

Louis de Geer, un patricien au XVII^e siècle, étude biographique par Pierre de Witt. - Paris, Emile Perrin.

De historische persoon, die het onderwerp uitmaakt van deze levensschets, is den Nederlander, die over het roemrijkst tijdperk zijner geschiedenis gelezen heeft, wel bekend. Meer dan dertig jaren geleden stichtte een der afstammelingen uit den Nederlandsch gebleven tak der familie zijn stamvader een waardig monument in het bekend werk: Lodewijk de Geer van Finspong en Leufsta, eene bijdrage tot de handelsgeschiedenis van Amsterdam, waarin leven en bedrijf werden geschetst van den wakkeren, ondernemenden en gelukkigen Amsterdamschen koopman, zoon van een om den geloove naar Nederland uitgeweken Luiksch edelman uit het geslacht Hamal, die later zijn lot verbond aan het jeugdig rijk van Zweden, er de metaalindustrie invoerde en tot een hoogen graad van ontwikkeling bracht, daardoor veel bijdroeg tot den economischen bloei van het land, welks oorlogsroem ter zelfder tijde door Gustaaf Adolf in de wereld gevestigd werd, en tevens zijn reeds aanzienlijk vermogen tot kolossalen rijkdom deed toenemen. Hoeveel De Geer voor Zweden deed, toch bleef hij Nederlander in zijn hart en beleefde hij zijne laatste jaren in Amsterdam, dat, mocht Zweden hem den grootsten luister en macht gegeven hebben, door ondervonden wel en wee hem tot het vaderland zijns harten geworden was.

De heer De Witt, drager van een hier te lande beroemden naam, afstammeling van den in 't laatst der vorige eeuw om politieke redenen uitgeweken patriot en van moederszijde van Guizot, heeft de geschiedenis van dezen Lodewijk de Geer opnieuw verhaald. Hij doet het vlug, met smaak en kennis van zaken, zich bij voorkeur bezighoudende met het karakter van zijn ‘patricier der zeventiende eeuw’ en er minder werk van makende, diens beeld te plaatsen in de lijst van zijn tijd. Het is een onderhoudend, lezenswaardig boekje zonder omhaal van geleerdheid of ballast van citaten, die het genot der lezing bederven, en dat niet vervalt in de onnauwkeurigheden en slordigheden, waardoor Fransche auteurs in het behandelen van zaken, ons land en ons volk betreffende, zich zoo weinig vertrouwbaar plegen te toonen.

Het door dezen schrijver aangehaald afschrikkend voorbeeld van Daniël Huet, den bisschop van Avranches, die in zijne reisbeschrijving van het Noorden de berichten over De Geer en de geschiedenis van zijne dagen vervaarlijk dooreenhaspelt, heeft blijkbaar zijne werking niet gemist. De eenige verwarring, waarop wij den schrijver konden betrappen, is, dat hij den Koning der ‘Zweden, Gothen en Wenden’ de Vandales tot onderdanen geeft; dezelfde vergissing, die de Italiaansche grensbeambten tegenover Andersen begingen, toen hij zijne eerste reis naar Rome ondernam. Minder begrijpelijk is het schrijven van canots in plaats van canaux, waar de schrijver het uiterlijk aan zien beschrijft van Dordrecht, de stad der havens en grachten, de eerste woonplaats van de familie De Geer in de Vereenigde Nederlanden.

[p. 110]

Voor 't oog der wereld. Uit het Engelsch van Miss Braddon, door C. Baarslag. Amsterdam, P.N. van Kampen en Zoon.

- Dit is een dier romans, die, na in leesgezelschappen te zijn rondgegaan, in den regel stukgelezen tot den directeur terugkeeren, maar zonder eenige blijvende waarde en het overlezen niet waard. Wat er voor velen het aantrekkelijke van zal uitmaken, is een zeker waas van geheimzinnigheid, dat al van den aanvang af over de intrige ligt. En welk een toestel heeft deze schrijfster noodig, om de verbeelding harer lezers bezig te houden! Een adellijke misdadiger, die, om de eer der familie te redden, sterft en begraven wordt - in schijn. Eene spoorwegramp, om een lastigen getuige uit den weg te ruimen; een paar kisten met vorstelijke schatten, 40 jaren lang onbekend verborgen op eene rommelkamer; een vermomde pair; een krankzinnige; eene schaking per stoomjacht, het eigendom nog wel van den bedrogen bruidegom. Wat al sensationeele toestanden en gebeurtenissen, onder den indruk waarvan maar al te vaak menige groote onwaarschijnlijkheid en tegenstrijdigheid wordt over het hoofd gezien. Opgeschroefd en rhetorisch klinkt de taal der liefde in den mond van den anders zoo eenvoudigen en degelijken Hammond; weinig doordacht is menige zoogenaamd zielkundige opmerking, onnatuurlijk en overhaast de omkeering in de houding van Lady Maulevrier, een karakter, waarop een levenslang gevoed vooroordeel zijn stempel had gezet. Waarlijk, we hebben van Miss Braddon beter gedachte en meer geacheveerde romans onder de oogen gehad dan dezen.

Of er dan in het geheel niets te prijzen valt? We zouden aan het talent van de schrijfster te kort doen met dit te beweren. Eene werkelijk interessante figuur is die oude Lady, die, als jonge vrouw door tragische omstandigheden uit haar kring gerukt, zich voor de eer der familie eene levenslange ballingschap getroost. Verdienstelijk geschetst zijn de karakters harer kleindochters, de twee zoo ongelijke zusters, de trotsche, wereldsche Lesbia en het eenvoudige natuurkind Mary (het pendant van Daphné uit B.'s ouderen roman van dien naam), die ten slotte blijkt, zooveel wijzer keuze te hebben gedaan en het leven zooveel dieper te hebben opgevat. Is Hammond, alias Lord Hartfield, wel wat al te zeer ideaalheld, zoo echt natuurlijk en ongedwongen treedt zijn vriend Maulevrier in het licht. Maar de in laagheid en karakterloosheid buitensporige figuren van een parvenu als Smithson, een vrijbuiter als De Montesma, eene oude coquette als Lady Kirkbank hadden zonder schade kunnen worden gemist.

In zijn geheel genomen, schijnt ons deze roman toe, met overhaasting te zijn bewerkt en weinig doordacht. Met eenige besnoeiing en wijziging hier en daar zou er zoo niet een kunstwerk van hooge waarde geboren zijn, dan toch een aangenaam, onderhoudend en leerzaam boek het licht hebben gezien.

De vertaling, hoewel zich onderscheidend door het wonderlijk gebruik van het ‘u’ en ‘je’, laat zich gemakkelijk lezen en is in verstaanbaar, vloeiend Hollandsch geschreven.

De blauwe sluier. Een verhaal van Florence Montgomery. Uit het Engelsch door Cornelie Huigens.

- De firma P.N. van Kampen en Zoon te Amsterdam zond dit met zorg vertaalde boekje in een net gewaad de wereld in. De schrijfster van ‘Misunderstood’, enz. is in ons land reeds eene goede bekende, die met hare natuurlijke en soms zoo aandoenlijke verhalen uit het blijde, rijke kinderleven de harten van vele moeders, en van moeders niet

[p. 111]

alleen, voor zich gewonnen heeft. ‘Mijn hart heeft steeds de kinderkens geschat; wie hen niet eert, heeft nimmer liefgehad.’ Op haar mogen deze woorden wel van toepassing zijn. Men moet oog en hart hebben voor 't kleine en liefelijke en wel door hartelijke liefde tot dat ‘kleene wondervolkje’ zich aangetrokken gevoelen, om ze zóó te kunnen beschrijven, als door M. in hare verhalen geschiedt. Ook dit werkje, hoewel in diepte van gevoel onderdoende voor ‘Verkeerd begrepen’ en ‘Eendeneieren in 't kippenhok’, levert van haar talent weer een onweersprekelijk bewijs. Oud en jong (want ook als kinderverhaal voor lezers en lezeressen boven de tien jaar kan De blauwe sluier dienen) zullen het met het grootste genoegen ten einde toe volgen en er gezond voedsel uit opdoen voor hoofd en hart. De avontuurlijke badreis van Archie en Nelly en hunne kennismaking met het geheimzinnige meisje met den blauwen sluier is alleraardigst en geestig beschreven.

Intusschen, wie over en voor kinderen schrijft, ontkomt zelden aan het gevaar van overdrijving en overschatting hunner wijsheid en ontwikkeling. Wel gaat er in het kinderhart meer om en komen over kinderlippen soms dieper gedachten, dan groote menschen in hunne wijsheid en hooghartigheid veelal gelieven op te merken, maar wie de teedere en ernstige taak aandurft, deze karaktertjes in den dop ten tooneele te voeren, kan nooit te veel denken aan des dichters woord: ‘Laat ze geen dingen zeggen al te hoog en te wonderbaar.’ En het scheen mij altijd toe, en dien indruk ontving ik ook nu weder, dat deze klip al te weinig vermeden werd.

Intusschen bevat dit boekje al te veel schoons en goeds, om het niet gaarne en vrijmoedig als gezonde lectuur voor de huiskamer aan alle kringen aan te bevelen.

Onder den titel: Aut Caesar aut Nihil, vrij naar het Engelsch van M. Gravin von Bothmer 2 dln., gaf de uitgever H.C.A. Thieme te Nijmegen een keurig uitgevoerd, verdienstelijk vertaald werk in het licht, dat door zijn sprekenden titel en sierlijken omslag al dadelijk de belangstelling wekt. En die belangstelling zal nog vermeerderen, als men weet, dat het handelt over de hedendaagsche Russische toestanden en de handeling plaats heeft in de jaren der moordaanslagen op den vorigen Keizer, tot aan diens vreeselijk uiteinde op 13 Maart 1881.

De schrijfster schijnt buitengewoon goed op de hoogte te zijn van verschillende toestanden en zeer intieme verhoudingen in de hoogste kringen der Russische maatschappij en zeer van nabij bekend met de zoogenaamde Nihilisten en hun streven. Deze, voor zoover ze hier ten tooneele worden gevoerd, behooren bijna allen tot die hoogste kringen, maar zijn als zoodanig elkander veelal onbekend. Meest persoonlijke grieven van allerlei aard hebben hen, en onder hen vele vrouwen, tot samenzweerders gemaakt; maar ook edeler drijfveeren, als vurige liefde voor volk en vaderland, en elders weer aan dweperij grenzend idealisme, maken hunne beweegredenen uit. De lezer wordt binnengeleid in de geheime vergaderingen der samenzweerders, die plaats hebben zoowel in het nederige dakkamertje als in de vuile dorpskroeg en in het boudoir der adellijke dame, terwijl de Petersburger aristocratie feestviert in haar salon.

Als strekking van dezen roman schijnt de titel aan te wijzen, dat de Russische staat gesteld is voor het alternatief: Caesarisme of Nihilisme, auto-

[p. 112]

cratie of regeeringloosheid; maar deze tendenz wordt meer te vermoeden gegeven, dan wel in het geheel van het werk klaar en consequent ontwikkeld.

Als letterkundig product heeft dit werk onmiskenbare verdiensten. We zijn het eens met wat in het ‘voorwoord’, overgenomen uit de Morning Post gezegd wordt: ‘Er komen gedeelten in voor, die uitmunten door adel van gedachte en indrukwekkenden eenvoud en aangehaald mogen worden als voorbeelden van zeggingskracht.’ Maar hoewel enkele karakters, als die van Merlin en Helena, met groot talent geteekend zijn, laat het werk als romantisch verhaal ons zeer onvoldaan. Voor te veel personen, waarvan sommigen met het hoofdmotief hoegenaamd niet hebben uit te staan en ook voor de intrige zeer goed konden worden gemist, vraagt het onze aandacht. Van meer dan één wordt de karakterschets breed opgezet, terwijl ze niet den minsten invloed uitoefenen op de handeling. Zóó b.v. Esther Rostadamos, de beminnelijke Joodsche, en Hero, de moeder van het lieve, maar buitensporige dweepstertje Bianca. Evenmin kunnen we ons begrijpen, wat ter wereld de lezer met de ongelukkige huwelijksgeschiedenis van den schilder Graham te maken heeft. Dat vermoeit. 't Geeft den schijn, alsof het romantisch gedeelte al te veel als bijzaak en bij werk is beschouwd en behandeld geworden. 't Geeft aan het werk die hinderlijke tweeslachtigheid, die de gevaarlijke klip is, waarop de historische romanschrijvers maar al te vaak stranden. Intusschen heeft het verdienste genoeg, om de kennismaking waard te zijn van zoovelen, die met belangstelling de merkwaardige bewegingen van onzen tijd op sociaal gebied gadeslaan.

H.

Tépé.