De Tijdspiegel. Jaargang 41

Nieuwe uitgaven en vertalingen.

Liefdadigheids-instellingen in Nederland. I. Mettray en de Weezeninrichting te Neerbosch, door M. Brinkgreve.

De liefdadigheid vertoont ons den besten karaktertrek der Nederlanders; weinig volken kunnen in dat opzicht Nederland evenaren. Daar is wel een reden voor, want het spreekwoord zegt te recht: de winnende hand is mild, en het gunstig gelegen Nederland met zijn vruchtbaren grond genoot eeuwen achtereen een groote mate van welvaart. Wanneer men het kapitaal bijeenzag, dat in de verschillende stichtingen van liefdadigheid is bijeengebracht, zou men verbaasd zijn over het cijfer. Dat er met zeer verschillende bedoelingen gegeven werd en wordt, is bekend; het is niet altijd goed, dat te ontleden; evenmin willen wij de vraag beantwoorden, of de gevers meer aan conservatieve dan aan liberale zijde gezocht moeten worden, - genoeg, er wordt nog altijd veel gegeven, en dat is gelukkig, want er wordt veel, ontzettend veel nut mee gesticht. Dat blijkt uit het boekske, waarvan wij den titel afschreven.

Wij achten het een goede gedachte van den heer Brinkgreve, zijn in aangenamen vorm vertelde geschiedenissen van de voornaamste liefdadigheidsinstellingen van ons land op deze wijze algemeen verkrijgbaar te stellen. Het Utrechtsch Dagblad, waarin deze schetsen het eerst werden opgenomen, wordt niet algemeen gelezen en buitendien, een courant is een kind van den dag en spoedig vergeten. Wij raden iedereen, die in zulke zaken belangstelt, kennis te maken met het boekske; ook voor leesgezelschappen is het aan te bevelen, want het is wezenlijk aardige lectuur.

In het thans uitgegeven deeltje worden behandeld Mettray - Nederland moest meer dan één zulk een jongenskolonie hebben - en de Weesinrichting te Neerbosch. Menigeen kan bij het lezen de opmerking maken, dat men uit een sociaal oogpunt zijn geld hier beter belegt dan in Amerikaansche sporen.

Wij wenschen den heer Brinkgreve veel succes met zijn schetsen; hij vinde daarin een aansporing, zijn werk voort te zetten.

K.

[p. 416]

N.C. Balsem. Dichterleven en levenspoësie. Een viertal lezingen. Met portret van den schrijver. Haarlem, H.D. Tjeenk Willink.

Ieder zal begrijpen, dat men van zulk een bundel, gewijd aan de nagedachtenis van een te vroeg gestorvene, uitgegeven, om aan den wensch van vele vereerders te voldoen, waarbij een broeder een weemoedig inleidend woord voegde, - geen eigenlijk gezegde critiek geeft. Niet, dat de critiek zooveel te zeggen zou hebben, integendeel: deze vier lezingen zijn juist geschikt, om Balsem te waardeeren, zijn voortreffelijke eigenschappen te doen uitkomen. Bijzondere omstandigheden waren oorzaak, dat Balsem niet die positie innam, waarop hij volgens zijn talent aanspraak had; hij stierf als predikant te Langezwaag; had hij gewild, hij had in grootere gemeenten dezelfde eervolle plaats kunnen bekleeden, welke hij daar innam.

Reeds aan de academie muntte Balsem uit door zijn helder hoofd en trok de studie der wijsbegeerte hem bijzonder aan. Een man van veelzijdige ontwikkeling, behield hij ook naderhand een open oog voor het goede, dat bij tegenstanders gevonden wordt. Zijn studiën over Bilderdijk en Da Costa zijn modellen van objectieve waardeering, welke in onzen tijd te weinig worden aangetroffen. De beide andere lezingen: ‘Altijd zon’ en ‘Een praatje bij den Drachenfels’, zijn gewijd aan de bespreking van het optimisme en pessimisme in de practijk van het dagelijksch leven, met het christelijk geloof tot achtergrond. Dat geloof is echter bij Balsem niet een aannemen van eenige leerstellingen, die den sleutel vormen van den hemel, maar eene stemming, die den mensch verzacht en veredelt. Wanneer de moderne predikanten zulk een nalatenschap achterlieten, zou hun werkzaamheid ook meer blijvenden invloed uitoefenen. Voor hen, die Balsem kenden en vereerden, zij dit boekske een dierbaar kleinood.

K.

Vriendschap en zelfzucht door D. Christie Murray. Uit het Engelsch door C. Baarslag. 2 Dl. Haarlem, de Erven F. Bohn.

Wat vriendschap in den edelsten zin verhevens, zelfzucht in hare afschuwelijkste gedaante laaghartigs heeft, wordt ons in dezen roman op aanschouwelijke wijze voorgesteld.

Baretti, een Italiaansch schilder, der wanhoop nabij, wordt door een zijner bekenden, Tom Carroll, een wel wat dwazen, maar goedhartigen en edelmoedigen jongeling, uit zijne benarde omstandigheden, en hem daardoor het leven gered. Dit hecht zijn dankbaar hart met al den zuidelijken gloed van zijn landaard onverbreekbaar aan zijn redder, wien hij van nu aan zijne onverdeelde en onverstoorbare vriendschap toewijdt. Maar die vriendschap wordt op de zwaarste proef gesteld. De liefde komt in het spel, eene liefde, die hij tegenover zijn weldoener verplicht was te verzwijgen, wilde hij zich niet aan gruwzame ondankbaarheid schuldig maken. De verzoeking wordt grooter, naarmate de kansen in zijn voordeel toenemen. Alle deugden zijn niet even sterk, en als dankbaarheid tegen liefde strijdt, is het een kampstrijd van een dwerg tegen een reus. Maar de dwerg overwon, en die overwinning maakte de eindelijke vervulling zijner wenschen tot een voor hem rijk gezegend deel.

Tom Carroll, die telkens het offer wordt van zijne onbaatzuchtige goedhar-

[p. 417]

tigheid, weet Baretti's trouwe vriendschap te waardeeren en in zijn geluk zich op 't hartelijkst te verblijden.

Mark Carroll, Tom's neef, is een doortrapte schurk, wiens afschuwelijke zelfzucht tal van onheilen over Tom's leven uitstort, en die niet rust, voordat hij Tom door duivelachtige streken meent geheel ten ondergang gebracht te hebben. Hij ontging zijne straf niet, maar de auteur laat hem, op het voorbeeld van Shakespeare, die een paar booswichten schetste, die geene enkele goede zijde hadden, in zijne zonden sterven.

Nog eene andere figuur van trotsche zelfzucht wordt ons geteekend in Tom's vader, Thomas Carroll, die als een echte Spartaan de teederste aandoeningen van het hart versmoort, om zoogenaamd zijn plicht te doen, maar dan ook eindigt met krankzinnig te worden.

Onder de aantrekkelijke beelden, die wij hier ontmoeten, behooren Sir Lording, een man met een hart, en zijne dochter, wier edele gezindheid ons voor haar inneemt.

Nog andere personen: More, een pachter van Thomas Carroll, en zijne dochter, die eene haar waardige rol in dit boek vervult; Signora Malfi, even vurig in hare liefde als wraakzuchtig in haar haat; Anthony Bethesda, een sluwe huichelaar, boeien onze aandacht in dezen aanbevelingswaardigen, uitstekend goed vertaalden roman. Aan den corrector is zeker ontglipt, wat we aantreffen D.I. bl. 194: ‘Dat alles ben ik niet vergeten.’

H.