De Tijdspiegel. Jaargang 41

[p. 225]

Levenswoorden.

Ik wil een bloemlezing geven van gedachten, opmerkingen, spreuken. Ik ben daartoe geleid door eigen ervaring. Gedurende een reeks van jaren nam ik de moeite, om uit hetgeen ik las, het voornaamste, de kern der gedachten op te teekenen. De indruk van het gelezene gaat meestal in den stroom des tijds verloren en, wat blijft ons dan over van onze inspanning, van onzen geestesarbeid.

Van tijd tot tijd las ik mijn dagboek - als ik het zoo noemen mag - over en ik verheugde mij meermalen over de moeite, welke ik mij getroost had bij het opschrijven, want in een kort bestek vond ik de vrucht van mijn werk weder, genoot ervan en wat ik verzamelde, droeg bij tot mijn ontwikkeling. Ik kan zeggen, dat ik ten gevolge van deze methode van werken niets tevergeefs heb gelezen.

Later jaren maakte ik ook kennis met soortgelijke bloemlezingen; velen daarvan waren met opzet vervaardigd, anderen, evenals mijn verzameling, toevallig ontstaan.

Welk een schat van levenswijsheid vond ik op deze wijze bijeengebracht! Wanneer ik een woord van opwekking noodig had - wanneer een gevoel van ledigheid mij overviel - en wie kent niet die treurige oogenblikken - dan nam ik mijn toevlucht tot die verzameling en zelden keerde ik onvoldaan tot den gewonen arbeid weder. Nu treft ons deze, dan gene lichtstraal; hij blijft ons bij en verheldert den dag.

Vooral in onzen tijd van levendigen partijstrijd, van soms oorverdoovend en zinbedwelmend geraas op de markt des levens, vond ik steun en kracht in het telkens voor den geest roepen van hetgeen de ontwikkeldsten, de grootsten van ons geslacht hebben gesproken, wat de vrucht was van hun denken over het leven, over datgene wat ook ons bezighoudt.

Een verdere reden van aanbeveling is het gebrek aan tijd, dat velen verhindert, van alles kennis te nemen, wat de letterkunde grootsch en heerlijks te denken en te genieten geeft.

Misschien is deze vorm van meedeeling zelfs het meest geschikt voor onze dagen, omdat men wel behoefte gevoelt aan iets hoogers, maar, om welke reden dan ook, de moeite van het graven en delven naar geestelijk goud zich niet getroosten wil.

Dat in de keuze het karakter van den verzamelaar zichtbaar is, moge er niet tegen pleiten.

De overbrenging in onze taal was in vele gevallen niet gemakkelijk. Elke taal heeft haar eigen manier van kort en kernachtig te zijn; dikwijls was de vreemde vorm onbruikbaar en moest ik mij bepalen tot het weergeven van den algemeenen zin van het gezegde.

v.d. kulk.

[p. 226]

Niets is groot, wat niet waar is.

Lessing.

Denken en doen, doen en denken, dat is de som van alle wijsheid, vanouds als zoodanig erkend, vanouds beoefend, niet door ieder echter ingezien. Beiden moeten, evenals het uit- en inademen, in het leven steeds op en neder gaan; evenals vraag en antwoord moet het eene niet geschieden zonder het andere. Wie zich tot een wet maakt, wat de beschermgeest elk mensch bij zijn geboorte stil influistert, om namelijk het doen aan het denken, het denken aan het doen te toetsen, die kan niet dwalen, en zoo hij dwaalt, zal hij spoedig op den rechten weg terugkeeren.

Göthe.

Hoeveel verder zouden wij gekomen zijn, wanneer over alle gebreken en deugden der menschen, ook wat betreft hunne gevolgen, zoo duidelijk en openhartig kon worden gesproken, als wij bij onszelven denken. Wat een verkeerde bescheidenheid of een kruiperige huichelarij hier verzwijgt, dat ontdekt en overdrijft ginds een sterke lastertong. Zoo wordt eindelijk de geest der menschheid krank en het zedelijk oog verblind. Alles schijnt ons natuurlijk, alleen de natuur des menschen niet, omdat haar wijsheid en haar dwaasheid met hare onvermijdelijke gevolgen onbegrijpelijke dingen, onoplosbare raadsels moeten blijven. En toch, welke natuur gaat ons meer aan dan de natuur des menschen?

Herder.

Gedachten in ons opnemen is leerzaam, omdat wij daarmee ervaren, hoe het anderen gegaan is en wat wij van het leven te wachten hebben. Draagt die wetenschap al niet veel bij, om het onaangename te verwijderen, zij helpt ons toch, om ons in de omstandigheden te schikken, deze te leeren verdragen en er ons boven te verheffen.

Göthe.

Men kan nooit vroeg genoeg de ervaring opdoen, dat wij in de wereld gemakkelijk gemist kunnen worden. Voor welke gewichtige personen houden wij onszelf niet! En zie, onze ledige plaats wordt nauw opgemerkt, zeer snel weder vervuld, zoo niet beter, dan toch aangenamer.

Göthe.

Al ons drijven en doen is vermoeien; wel hem, die niet moe wordt.

Göthe.

De wereld heeft veel van een groot rad, overal hetzelfde; dat wij het zoo vreemd vinden, komt alleen, omdat wij mee rondgedraaid worden.

Göthe.

Hij komt het verst, die aanvankelijk zelf niet weet, hoever hij

[p. 227]

komen zal, maar die elke omstandigheid, welke de tijd hem aangeeft, naar een vasten regel gebruikt.

Herder.

Weinig en goed lezen is grooten geesten eigen.

Hippel.

Begeer niet het onmogelijke.

Bias.

In 's levens perk spelen toeval en plan een even groote rol; het laatste maken wij, aan het eerste moeten wij ons blindelings onderwerpen. Wel hem, dien de onvermijdelijke gebeurtenissen niet geheel zonder kalmte treffen, wiens moed en vastberadenheid reeds werden geoefend en wiens hart tegen de slagen van het lot is gehard.

Schiller.

De ontevredenheid met zijn stand of zijn beroep spruit dikwijls voort uit het gevoel van onvoldaanheid over zijn werk of uit traagheid; men zoekt de oorzaak van de ongestemdheid liever in het minder aangename van het werk dan in zijn eigen karakter en onttrekt zich aan den zwaren strijd der zelfbeheersching, terwijl men de schuld werpt op de omstandigheden.

Weber.

De rede is onze beschermgeest; vraag haar en denk aan het einde, en ge zult nimmer iets verkeerds doen.

Hippel.

Wie gezond is naar lichaam en geest, heeft alles, wat hij noodig heeft; wie gelukkig wil zijn, niet het schijnen, kan het zich gemakkelijk maken; hij behoeft alleen te weten, wat hij ontberen kan.

Hippel.

Blijft altijd gelaten en manlijk; wij worden meester van ons lot, zoolang wij 't zijn van onszelf.

Klinger.

Ons denken hangt af van ons gevoelen. De innigheid, diepte en uitgebreidheid, waarmee wij hartstocht opnemen, verwerken en voortplanten, maakt ons tot de diepe of ondiepe vaten, die wij zijn. Dikwijls liggen onder het middelrif oorzaken, die wij zeer onjuist in het hoofd zoeken; de gedachte kan daar niet komen, wanneer de gewaarwording niet eerst aanwezig was. Naar de mate waarin wij aan datgene, wat ons omgeeft, deelnemen, slaan liefde en haat, afkeer en afschuw, verdriet en vreugde dieper de wortels in ons; dat stemt het snarenspel van onze gedachten; dat maakt ons tot de menschen, die wij zijn.

Herder.

Zelfkennis is een groote, maar moeielijke zaak; niemand wil zichzelf

[p. 228]

zien; de mensch heeft een ingewortelden lust, om zichzelf heen te draaien; hij vreest zichzelf te zien, zooals kinderen bang zijn, in een kamer alleen te slapen.

Hippel.

Zelfs de onontbeerlijkste waarheden slapen in en willen van tijd tot tijd opgewekt worden; het komt er voornamelijk op aan, wie de man is, die ze wekt, hoe hij ze wekt en op welk oogenblik.

Klinger.

Wees als het vuurvast edel metaal, dat met het aanbeeld spot en onder den hamer niet breekt.

Benzel-Sternau.

Vat moed: de grootste smart is niet van langen duur.

Aeschylus.

Hoe kan men zichzelf leeren kennen? Door beschouwing nooit, wel door handelen. Beproef uw plicht te doen en ge weet tevens, hoe het met u gesteld is.

Göthe.

Het begin staat dikwijls in onze macht; het midden zelden, het einde nooit.

Hippel.

Het verstand moge nog zoo trotsch en aanmatigend zijn, alles wat het denkt, al de stof, die het verwerkt, dankt het aan het hart, aan de zintuigen en de verbeeldingskracht.

Klinger.

De waarheid, welke men op één blad niet zeggen of bewijzen kan, is wel niet ver weg - of is veeleer ver te zoeken.

Lessing.

Alleen hij, die volkomen waar is tegenover zichzelf, kan waar zijn tegenover anderen.

Benzel-Sternau.

Zou er wel ooit in de wereld iets groots ondernomen zijn, wanneer men vooraf het voor en tegen angstvallig had overwogen? Zou de mensch zijn, waar hij thans is, zou hij ooit vooruitgegaan zijn, indien hij evenals de olifant eerst vreesachtig onderzocht had, of de grond wel vast genoeg was, vóórdat hij den voet verzette?

Hippel.

Heerschappij over zichzelf is de sleutel tot heerschappij over anderen.

Benzel-Sternau.

Wat is het moeilijkst? zichzelf te kennen, want de eigenliefde verleidt den mensch, zich vreemde eigenschappen toe te kennen.

Bias.