|
| |
| |
| |
Mengelwerk.
Mientje.
Walchersche vertelling.
I.
't Is een schoone zomermorgen. De zon is pas boven gindsche olmenlaan komen kijken en nog in de weer met de nevelen te verdrijven, die laag langs den grond wegsluipen en zich een oogenblik aan grassprieten of struiken hechten, voordat zij zich in de lucht oplossen.
Ofschoon 't nog vroeg is, is Mientje al op en buiten aan de waschtobbe. Maar dat schaadt niet aan haar humeur, want het lied, dat zij nu en dan neuriet, klinkt niet minder vroolijk dan dat der kleine zangers in de boomen rond haar. Zij steekt hare ronde armen in het vette zeepsop, roert en wringt het goed en werpt het dan weer in den schuimenden plas, dat de spetters haar om de ooren vliegen. En de zon toovert allerlei kleuren in de blaasjes en belletjes, die omhoog dwarrelen en dan plotseling uiteenspatten. Een oogenblik laat Mientje hare handen rusten en kijkt peinzend voor zich, alsof zij haar beeld in het water beschouwt. Dan zich tot hare moeder wendende, die een eind verder staat te wasschen, zegt zij: ‘Vî-je 't nie raor, moeder, as Toon tegen me zeit: “'k Ouw ik veele van joe m'n pioenroze”, 'en i kiekt daebie zoo grappig uut z'n gek wezen, dan dienk ik: 'k zou joe wê willen ae; wan 'k 'ouw ik wê van zoo'n vrooilijken snuter, â zei ik ok tegen 'em: “Loop rommetom mit je pioenroze”! Maer as dan Wullem komt en i kiekt me mit z'n knap wezen van ter zieë zoo schoef an en i weet 'aest niks te zeien as: 't Moe' wê leutig ziên, om zoo mî z'n beidjes getrouwd te ziên’; kiek - dan dienk ik weer an gin Toon en dan g'loof ik, dâ 'k mit dien goeien Wullem ok goed af zou ziên. Raor eh?’ en zij gaat weer aan 't plassen en lacht bij zich- | |
| |
zelve - omdat ze zoo mae twee joengers vor 't nimmen 'eit en Kee van der naest gin een, 'oeveel moeite ze der ok vor doet.
‘Jie mot weten, wat je doet, meisen,’ zegt moeder, het hoofd schuddende; ‘maer as je z' aollebei an de praet 'ouwt, kan je ze wel es aollebei kwiet raeken. As je 't mien vraegt, 'k mag ik Wullem graeg lieën; 't is 'en stille, bedaerde joengen..’
‘Jae mae, 't is zoo'n 'eel bedaerde joengen, zie je, en 'k 'ouw ik wê van 'en aorigheidje. 'k Gloof, dâ 'k toch meer van Toon 'ouwe.’
‘Noe, nim Toon dan, meid, ikke mot nie mit 'em leven. Mae lae Wullem dan loopen, wan 't is nie goed, zoo as je noe doet, nee net nie. Toon is ok 'en fesoendelijken joengen en je vaoder ei veel mit 'um op. Noe, ze kommen goed bie mekaore; dat was ok 'en raore, toen i zoo'n joengen was!’ en moeder lacht tegen het stuk goed, dat zij juist uit de kuip haalt.
‘Jae mae, moeder, dan dienk ik weer, 'oeveel dien Wullem và me-n-'ouwt en dat 'en stille, bedaerde man ok al is liever thuus bluuft bie z'n vrouwe. Nee, 'k weet 'et nie, mae 't is toch net, of 'k meer van Wullem 'ouw as van Toon.’
‘Zint, eer je begint, meisen; je bint nog joenk genogt. Maer 'ouw je nie mî gedraoi op, wan dat loopt op niks uut.’
‘Gedraoi, ikke?’ en Mientje's lieve gezichtje teekent louter verbazing, als zij hare moeder met groote oogen aankijkt. ‘Ze zeien suust, dâ 'k der maer aolles uutflap. Gedraoi! Dâ komt dan zeker van den ouwen dag; Toon zee laest ok, dâ 'k 'en oud wuuf wor, omdâ 'k nie mit 'um van de dunen wou loopen,’ en lachend hervat zij haar werk. ‘Kom, wat kunnen ze me-n-ok schillen, dien Toon en dien Wullem; j'ei gliek: 'k bin nog joenk genogt en 'k leef 'ier uut de kurf zonder zurg... Bel 'Eertje, daer kom werempel een van m'n vrieërs anzetten, je vrind Wullem, en i ei wat onder z'n rok - kiek, i draegt, dat i zweet. 'k Wed, dat 'et 'en schaepekaesje is vor joe, moeder; i-weet dâ je daer zooveel van 'ouwt, en je weet, om de dochter te kriegen, moe' je de moeder... Nee, maer i komt werasjes naer 'ier, 'oor! Noe oppassen, Mientje, en nie draoien; strek mit j'n oogen in de tobbe en je mond toe.’ Een oogenblik kijkt zij ernstig voor zich; dan vestigt zij haar blik op den jongen man, die juist het erf betreedt, knikt hem vriendelijk toe en roept een welkomstgroet, nog vóórdat hij zulks kan doen.
Willem is een flinke, stevige knaap met een blozend, door de zon gebruind gelaat en een paar goedige oogen. Zijn blik rust met eene mengeling van bewondering en bedeesdheid op het mooie meisje, dat bij zichzelve glimlacht om zoo'n grooten joengen, die zoo klein is, as ziê der bie is.
‘Je wil zeker wel 'en bitje uutrusten mit je vrachtje,’ schertst zij, en eene leege waschtobbe omkeerende met de ooren naar beneden, klopt zij uitnoodigend met de hand op den hellenden bodem, die juist
| |
| |
geene heel gemakkelijke en vaste zitplaats aanbiedt. ‘As je noe mae gin spiktaokel maekt, dan zit je daer net zoo goed as in den schommelstoel van domenie.’
Willem gaat op de kuip zitten en maakt de opmerking, dat 'et 'en zeumersche mergen is. Dat vindt Mientje ook en hare moeder ook en dan volgt er een geruime tijd stilte, door niets afgebroken dan het tjilpen der vogels en het plassen in het water. Dan begint Willem weer, tot Mientje's moeder: ‘Weet je 't nieuws â, Mariao?’
‘Noe?’
‘Dâ 'k tuunman geworren bin op Rozen'of.’
‘Bel joengen, dan filesesteer ik je,’ en Maria veegt haastig een harer dampende knuisten aan haar voorschoot af en bekrachtigt haar gelukwensch met een stevigen handdruk.
‘Zoo'n joengen!’ zegt Mientje, moeders voorbeeld volgende. ‘Dat zit 'ier 'en uur zonder boe of bae te zeien, mit zuk nieuws op z'n lejen! Doch' je, dat et ons nie kos schillen?’ Als Willem hare hand niet aanstonds loslaat en haar daarbij zoo ernstig aankijkt, moet zij toch een oogenblik in verwarring hare oogen neerslaan, maar dan vraagt ze nieuwsgierig: ‘Wat zit er toch onder je rok; i beust zoo?’
't Is nu Willem's beurt, om te blozen. Hij mompelt een paar onverstaanbare woorden, slaat een zijdelingschen blik op Maria en trekt zijn buis van voren toe, waarbij iets kraakt als een stuk stijf papier, dat verfrommeld wordt.
‘Dan bin 't zeker g'eimen!’ zucht Mientje blijkbaar teleurgesteld en met het vaste voornemen, om ook stommetje te spelen.
‘Moe' je nie is nae binnen, Mientje?’ vraagt Willem.
‘Wou je me zoo graeg kwiet ziên?’
‘De-n-'Eere bewaere me; dâ weet je wê beter!’ en weer met een zijdelingschen blik op Maria: ‘Mae 'k wou je vraegen, zie je, of 'k dan mee moch', om m'n pupe n-is an te steken.’
‘Bel, gae je gank; je weet den wegt.’
‘Nee, 't is eigelijk nie noodig, mae 'k vraeg 't zoo mae...’ bedremmeld blijft hij steken en voor zich kijken, naar de punten van zijne schoenen.
‘Kewa, 'k gaen ik m'n koffiewaeter is over'angen,’ zegt Maria - ze mag den joengen 'eel graeg leien en as ziê weg is, 'eit i meschien meer praes, suust.
Terstond springt Willem op, kijkt links en rechts, of er niemand in de buurt is, en zegt dan haastig: ‘'k Bin ik gister in stad gewist en 'k docht ik, Mientje 'ouw wê van wâ lekkers, en daer ei je 't noe.’ Van onder zijn buis komt een groote zak te voorschijn en als hij dien naast Mientje neerzet, vervolgt hij even snel: ‘En as je nog meer lust, zeit 'et dan maer; in stad is ter nog 'en boel meer. De groetenisse an je vaoder,’ en voordat Mientje van hare verbazing bekomen is of hem kan bedanken, is hij al het hek uit en de straat op, met een
| |
| |
gezicht, alsof hij heel wat groots heeft uitgericht. As ze noe strak den zak opendoet mit aol die briefjes tusschen 't lekkers, waerop staet: ‘Van Willem, die zoo schrikkelijk veel van Mientje ouwt’, en ‘Deur water en vier zou ik voor je loopen’, en zoo â meer, wâ zâ ze dan wê raor opkieken! En Willem lacht hardop en krijgt eene kleur tot achter de ooren; maar in eens staat hij stil en kijkt zoo zuinig langs zijn neus als een schooljongen, op heeterdaad betrapt. ‘Bel duvekaoters, dâ 'k daer nie om gedocht ae! As ze den zak openmaekt, dae z' aollemael bie bin, en d'r vaoder of d'r moeder kriegt es zoo'n papiertje in d' 'anden!’ Willem maakt terstond rechtsomkeer. Alvorens Mientje toe te spreken, zal hij eerst eens poolshoogte nemen door eene opening in de heg. ‘Werempel, ze kiekt al in den zak! Mit d' een 'and 'ouw z' 'em open en mit d' aore graoit ze derin. Kiek, daer 'ael z' er zoo'n snippertje uut - en noe lees ze 't. Noe kan 'k toch nie meer nae der toegaen en ze zal ok wel eest es kieken, of ter nog meer inzit... dae, daer roept ze d'r moeder! Perjuu, dâ 's nie mooi; noe zûn ze me zeker mî z'n beien uut gaen lachen.’ Met bezwaard hart verlaat Willem zijn kijkgat en zijn tred is heel wat minder vlug dan straks.
Lachend en blozend wenkt Mientje hare moeder, die toch ook moet lachen, als zij van de nieuwe manier van aanzoek doen hoort. Maar Mientje zegt: ‘Dat ei Toon toch nog nooit gedaen, ie's voor me meegebrocht. 't Is toch wel aorig, dat i zoo an me dienkt. Je moet er tegen gin mensch wat van zeien, 'oor moeder; dâ zou nie mooi ziên. Nuchtere joengen, mî z'n papiertjes!’ Maar dien dag denkt zij meer aan Willem dan aan Toon en als ze hem van avond of morgen ziet en hij begint erover, dan zal ze zeggen... noe, dan zâ ze zeien: ‘Gae thuus maer is 'ooren’ - en Toon zal eene andere pioenroos moeten zoeken.
't Is avond. Onder de hooge kastanjeboomen in het dorp is het donker en alleen op het midden der breede straat werpt de maan eene heldere lichtstreep. Op de stoepen zitten de dorpelingen te rusten van hun werk en onderwijl een buurpraatje te houden. De jonge meisjes slenteren arm in arm langs de straat, en ze lachen en zingen in den stillen avond, dat het een lust is, om te hooren. Zoo denken de jongens er ook over, die een eindje achteraan komen en heel wat stiller zijn.
Mientje is ook op weg, maar alleen, want zij moet boodschappen doen en heeft geen tijd voor een praatje, zooals zij daar even tot Kee, haar buurmeisje, zei. Maar zij kijkt hare oogen uit het hoofd, of zij Willem niet ziet, - doch er is geen Willem te bespeuren. Eindelijk - jae kiek, dae komt wat, daer langst de schuttienge van Jan Vraege, dâ zal ze 'em ziên! - en d'r 'arte klopt tegen 'er jakje, van geweld.
| |
| |
Gosjes nee... 't is Toon! Haastig wil ze hem voorbijloopen; haar hartje klopt nog harder dan daar even, net 'en 'aomer, en de vlamme slaet in d'r wezen; dâ voel-ze.
Toon is echter niets gediend met die haast.
‘Bel Jemeni Joosje!’ roept hij, haar naloopende. ‘Je slier me deur m'n 'anden as 'en paelienk!’
‘Toe Toon, lae me mî freê, allo; 'k moe nae den wienkel van Pietje om booschappen.’
‘Raor, dae moe' 'k ok net ziên. Allo, doe noe mae niet net, of je liever alleenig goeng! Jie bin net zoo gek nae mien as ikke nae joe, eh, m'n pioenroze?’
Maar Mientje wil van avond niets van eene pioenroos hooren en kregelig zegt ze: ‘Kom, douw zoo nie; de pad is breed genog voor onze beien, g'lok!’
‘Och Jemeni!’ zucht Toon, ‘me bin nog nie getrouwd; me vriejen nog nie ees zelvers en 'k 'eb ik â niks in te briengen. Kroone vâ m'n leven, wae mot dat nae toe?’
‘Reden genog voor joe, om naer andere meisen te gaen mî je flauwsen. Kom, gae mae deur!’
‘Je wî zeien, gae mae mee! Toe Mientje, 'ouw j'n eigen noe zoo mae nie, wan je meent er toch niks van. Allo, kiek zoo zuur nie; da stae niks aorig op je lieve snuutje; lach liever; dâ 's 'n boel beter; of ei je zooveel sjagrien? Zeit 't me dan maer en 'k zal elkendeen 'en lik voor z'n snuut langen, die je zooveel as 'en strooitje in den weg geleid 'eit. Wat kan 'k noe in Go'snaem meer zeien?’
Mientje moet toch bij zichzelve lachen en nu Toon haar met een arme-zondaargezicht aankijkt en met zijne oogen pinkt, alsof hij werk heeft, om zijne tranen te weerhouden, - nu kan zij zich niet langer goed houden en barst zij in lachen uit.
‘Daer ei-je 't â,’ zegt Toon vroolijk. ‘'En joenge meid moe nie zwart kieken as 'en schouwveger; aors gae ze nooit nae 't stad'uus. Alla, wî me mae trek gaen? Meneer de burgemeester’ - en het lachende meisje bij de hand vattende, neemt Toon deftig zijne pet af voor een boom - ‘Meneer de burgemeester, as 't je gelegen komt, 'ier ei-je m'n wuuf; ze kiekt allinnig mae zoo iezegrimmig, omdâ 'k ze zoo lank ae laeten wachten; maer noe gaet 'et erdeur, as je maer wilt.’
‘Schei toch uut,’ lacht Mientje en ze schudt haar arm los en Toon tegen burgemeester aan.
‘Raor goed, die vrouweliengen, burgemeester! Omdâ ze me zoo ongezeneerd op j'n ekstroogen ei laeten trappen, mag je ze wel es kussen, maer omdat jie zoo'n stieve bok bint, zal ik 't wel es vor je waernimmen,’ en Mientje onverhoeds om haar middel vattende, zoent hij haar, dat hare muts ervan afzakt.
‘Bel joe beest!’ roept zij, zich losrukkende en haar best doende,
| |
| |
om kwaad te kijken. De gemaakte ontsteltenis, waarmede Toon haar op een afstand gadeslaat, maakt haar weer aan 't lachen, of zij wil of niet. Maar wie is dat, die daar voorbijgaat en zoo zwaar zucht? Een eind verder treedt Willem van onder de boomen in het volle maanlicht en slaat nog even een treurigen blik op het verraste tweetal, voordat hij verder gaat. Voort loopt Mientje met eene kleur als vuur, Toon voorbij en Willem achterna.
‘Z' 'eit 'et land, dat 'en aor 'et gezien eit,’ denkt Toon en van verre volgt hij de wegsnellende gestalte, besloten, om haar op te wachten, als zij uit den winkel van Pietje komt, en haar dan iets te vragen - noe, waerdeur ze nie meer 'oeft weg te loopen of op te stuven as schietpulver, as i z' is kust.
Mientje loopt, wat ze loopen kan, en haalt Willem nog juist in, voordat hij in huis gaat. ‘Dank je nog wel, Wullem,’ roept zij hijgende en met eene kleur - nu, Willem weet wel waarvan, en hij zucht nog eens. ‘Dank je nog wel, Wullem, voor 'tgin van van mergen, en 'k ae 't... 'k ae 't gelezen... en... enne...’ bel, begriept de joengen dan niks en moet z' aolles zeien? Maar de jongen zegt niets en kijkt haar zoo vreemd, met zulke groote oogen aan, dat zij de haren neer moet slaan, en dat doet ze niet gauw. Eindelijk klinkt het treurig en ernstig: ‘Je kan toch maer mit één verkeeren, Mientje?’ en als zij opziet, is Willem weg en gaat de deur toe. De tranen springen in hare oogen. Bel, wat stom! Dien nuchteren joengen, mot die 'eur zóó 'andelen? En dae gunter, dae staet er een, die aol zou doen voor één woordje van 'eur, jae, en wat 'en leutiger joengen ok as dien...
‘Bel, dâ vin 'k aorig van joe, dâ j' op mien staet te wachten,’ klinkt de stem van den ‘leutigen joengen’ achter haar en gauw hare oogen afvegende, kijkt zij hem lachend aan - en ze zou wel 'en dubbeltje willen geên, as Wullem 't is zag - den stultekop!
Willem is ook niet op zijn gemak. Als hij de voordeur toegedaan heeft en naar achter gaat, komen er tranen, groote tranen voor den dag. 't Lekkers mit de briefjes, 't ei niks uutgewerkt; want i ao z'n oogen, om te zien, wat die twee daer dejen bie dien boom, â was 't duuster. Moeder is alleen in de bakkeet; voor haar behoeft hij zich niet te schamen, en het gezicht in de handen op tafel leggende, geeft hij zijn verdriet en zijne teleurstelling in tranen lucht.
Op moeders vragen, wat hem scheelt, antwoordt hij afgebroken: ‘J' ao gliek, moeder; 'k wou 't nooit g'looven. 't Meisen draoit net as de gek op de schouwe, dan nae d' eenen en dan nae d' aoren kant.’
‘Wist er maer nie rouwig om, m'n joengen,’ zegt moeder, die er zelve niets rouwig om is. ‘Der bin nog meisen genogt in de wereld en betere ok as dat zwarte dienk, dat naer aolle joengers kiekt. Bluuf jie nog maer 'en bitje bie mien; j' eit 'et 'ier goed,’ en zij klopt hem op den rug en al heeft zij medelijden met hem, toch is
| |
| |
zij voor zichzelve blij; want als de meeste moeders kan zij het denkbeeld niet best verdragen, om zich in 't vervolg met de tweede plaats in 't hart haars zoons tevreden te moeten stellen.
En straks ligt Mientje te bed en hoort de takken langs haar raampje schuiven en kijkt met oogen, waarin maar geen slaap wil komen, naar 't maanlicht, dat door de uilegaten op den zolder valt. Hoe zij zich ook wendt en keert, de slaap wil maar niet komen. Aan het standje van moeder, omdat ze zoolang weg bleef met de boodschappen, denkt ze niet, - dat zakt langs hare kleeren af - maar ze denkt aan Toon en hoe dikwijls zij na dien eenen keer haar muts recht heeft moeten zetten, en als zij daaraan denkt, lacht ze en steekt eene punt van 't laken in haar mond, opdat hare zuster Suze, die naast haar slaapt, het niet hooren zal. Dan schrikt ze eensklaps - wan waeren dat de groote oogen van Wullem nie, die 'eur daer ankeken, toen ze d'r eigen omdraoide? Nee, mae die is mooi! 't Is niks as de maene, die deur d' ulegaeten kiekt! Zoo'n joengen! hè, ze zou zeker onder den preekstoel motten gaen zitten en gin mensch maggen ankieken as 'um? 'En mooie boel! Toon is 'en veel aoriger kerel - en ziê kan toch nie 'elpen, dat i 'eur kuste, gekke joengen! En weer moet ze lachen en ze grijpt naar hare muts, als stond die weer op afvallen. Dien Wullem... kom, ze wil nie meer an 'em dienken; â gauw trouw ze mit Toon. 't Zal 'en leventje ziên, lachen van te mergen tot ten aevend, en Wullem kan vor 'eur part... nee, z' 'oopt toch, dat 'et 'em goed zâ gaen, wan 't is 'en goeie joengen, maar voor 'eur?... nee, voor 'eur deugt i gin sikkepitje.
't Duurt niet lang, of 't is erdoor tusschen Mientje en Toon, en op een zomerschen Zondag wandelen zij voor 't eerst op klaarlichten dag door het dorp. Toon kijkt zoo trotsch als een pauw, met een gezicht, stralende als de zon daar aan den blauwen hemel en dat hij met alle mogelijke moeite maar niet effen kan houden. Er ligt duidelijk op te lezen: zie je wê, dâ 'k mî Mientje vrieë? En hij steekt het zilveren sigarenpijpje, dat hij voor een paar jaar met het balwerpen won, naar boven, als wil hij den kwast van zijne pet in brand steken. Mientje is al vreugde en opgetogenheid. Zij doet niets geene moeite, om stemmig te kijken; wel neen, ieder mag zien, dat zij in haar schik is met haar vrijer. In ieder huis kijkt zij binnen en knikt tegen de menschen, die naar voren komen, om het paartje voorbij te zien gaan, en als Toon ook niet gauw genoeg groet, trekt zij hem aan zijn arm en zegt: ‘Zoo'n joengen!’ en lachend knikt zij nog eens, haar hoofd haast af. Ja, 't is eene aardige, vroolijke deern; dat zegt iedereen en dat denkt haar vader ook, terwijl hij haar natuurt en zijne pijp even uit den mond neemt, om te lachen, zijne oogen af te vegen en tegen moeder te zeggen: ‘Morjuu, m'n ouwe peperneute, as ik zoo kieke, is 't net, of 'k joe daer nog zien gaen mit mien dernaest! Ze
| |
| |
weten 't saemen goed, moeder, en me maggen tevree ziên mit den joengen.’
‘En toch ao 'k liever Wullem g'aod,’ zucht Maria.
Willem ziet het jonge paar ook voorbijkomen. Het bloed stijgt hem naar de wangen, maar dan wordt hij doodsbleek: ‘God weet, of z' 'um nie vertelt van dat lekkers mit die briefjes! 't Was zoo goed gemeend en noe lachen ze der meschien mit z'n beien om.’
Mientje's wangen gloeien nog meer dan zoo even, nu zij Willem's huis voorbijgaat. Eerst wil zij daar ook inkijken - nee, 't is toch 'en goeie joengen; z' ei vee' van 'em g' ouwen en i van 'eur... en noe loop ze naest 'en aor!
‘Toon?’
‘Eh, m'n pioenroze?’
‘Gin gepioenroos, 'oor!’ zegt ze kribberig. ‘Daer weunt Wullem Passer.’
‘'k Danke je vor de kennisgevienk, maer nieuws is 't aors nie.’
‘Jae zie je, maer i 'ouw veel vâ mien.’
‘Zóó! Bel dâ doe me leute,’ en de punt van de sigaar zakt een eindje.
‘I brocht laest 'en 'eelen zak mî lekkers vor mi mee uut stad.’
‘'t Is van b'lang! As 'k joe was, 'ad ik 'um genommen.’ Nu staat er iets anders dan opgetogenheid op Toon's gezicht te lezen, al doet hij zijn best, om te glimlachen, - en de punt van de sigaar zakt weer een eindje.
‘Dae docht ik net an,’ zucht Mientje, Toon van ter zijde aanziende. Maar Toon kijkt niet naar haar. Toornig zijne sigaar wegwerpende en de handen in de zakken stekende, roept hij:
‘Wâ blikslaeger, gae dan naer 'um toe en eet je buuk vol an aol z'n lekkers! As je niks aors weet, as dat onder me neus te vrieven, den eesten dag, dâ me verkeeren...’
‘Noe, noe,’ zegt Mientje sussende; ‘'t was mae gekkigheid, joe zuurpruum van 'en vint!’ Wie zou kwaad kunnen blijven op dat kleine ding, als zij iemand zoo grappig aankijkt met hare mooie oogen? Toon lacht ten minste al weer, of hij wil of niet, - er is niemand in den omtrek te zien en hij kan zich niet weerhouden, om den snel gesloten vrede met een zoen te bezegelen. Een oogenblik later en zij loopen weer naast elkaar, of er niets gebeurd ware, en Toon dampt weer uit zijn zilveren sigarenpijpje, dat de muggen en vliegen wegstuiven en plaats maken voor die twee gelukkige jonge menschen.
Tegelijkertijd loopt er langs de duinen een jongmensch met een helmsprietje in den mond en met het hoofd naar beneden, als wil hij de zandkorreltjes tellen of de voetstappen, die in en door elkaar loopen in het mulle zand. In die putjes krioelt het van mieren en andere diertjes en net zulk een gekrioel is 't daar boven in zijn hoofd, van allerlei akeligheden. Nu en dan glimlacht hij treurig, wanneer hij
| |
| |
denkt aan al het moois, dat daar in datzelfde hoofd speelde, nauwlijks acht dagen geleden. Toen was i ommers tuunman geworren en in z'n geest zag i Mientje â zitten in 't witte tuunmans'uusje op den Rozen'of, onder de groote linde, die zoo lekker ruukt: 'en zunnig wuufje in 'en zunnig 'uusje. Noe kos 't 'um niks schillen, of i tuunman was of nie; 't zunnige 'uusje zou leeg motten staen. - Wat aod i nie 'en moeite vor 'eur gedaen en wat aod i dae dikkels langst die eigenste dunen loopen overleien, 'oe dat i an Mientje zou vertellen, 'oeveel i van 'eur 'ieuw, o, zooveel! Den vorigen Zundag nog. Toen was i zoo in z'n sjas gewist, omdat i zoo'n mooi middeltje gevonden 'ad. En noe loopt ze mit 'en aor. 't Zâ lank duren, eer i der boven op is en 'eur glad vergeten kan, as dat kan. As Toon noe maer goed voor d'r is, net as i voor d'r zou gewist ziên. I zou voor d'r gewerkt ae, dâ z'n viengers der krom van stoengen, om 'eur netjes gekleed te laeten gaen, wan daer 'ouw ze zooveel van. Nee, ze zou nie naer 'uus ae maggen verlangen en ze zou vrooilijk ae motten kieken, 'en zunnetje in z'n 'uusje - en dan zou i tevree gewist ziên en o, zoo gelukkig!
‘Wullem?’ roept iemand achter hem en omkijkende staat Kee, Mientje's buurmeisje, voor hem. Kee is alles behalve mooi. Haar bleek gezicht is zoo vol sproeten, alsof zij er met eene peperbus op gestrooid zijn, en hare oogen kijken zoo vinnig van onder hare gele wimpers en wenkbrauwen, dat men ook van hare inborst geen zeer liefelijken indruk ontvangt.
‘Zoo, bi jie 't,’ zegt Willem, terwijl Kee hem meewarig aankijkt, met hare ellebogen in hare handen.
‘Z' ei je gemeen b'andeld, Wullem!’ en Kee schudt haar hoofd, dat de bellen aan hare oorijzers ervan rinkelen.
‘Eh?’ vraagt Willem verlegen. Zou ziê 't ok â weten?
‘Doe noe mae nie net, of je van niks afweet. 'k Bin der 'eelegansch achtergekommen. Toen jie vlee weke vort was, ei Mientje mien an d' 'aege geropen en mien aolles verteld, van dâ lekkers en die papiertjes, en z' ao zoo'n leute! Nee, zóó gemeen zou ikke 'en joengen nie kunnen 'andelen,’ en Kee slaat bij deze woorden hare oogen zoo verontwaardigd op, dat niets dan het wit ervan zichtbaar is, terwijl een zucht over Mientje's slechtheid haar boezem ontsnapt.
Als een priem gaan hare woorden door Willem's hart en met een pijnlijk gezicht zegt hij: ‘Dank je vor 'tgin je me gezeid 'eit, al is 't noe juust nie van 't leutigste. Maer doe mien 't pelzier en vertelt 'et nie varder.’
‘Wâ dienk je wê vâ me? dâ 'k zoo slecht zâ ziên as ziê, om dat rond te brieven? Mae 't zal zonder mien wê varder kommen. Julder joengers kieken ok maer allinnig an den butenkant, Wullem. As 'en meisen der van buten maer 'en bitje schappelijkjes uutziet, dan vraegen je varder nie, 'oe 't van binnen mit 'er geschaepen is. En 't innerlijke
| |
| |
is toch 't mooiste van 'en mensch, Wullem.’ Kee kijkt Willem hierbij zoo verliefd aan, dat hij zich niets op zijn gemak gevoelt. ‘'t Innerlijke, zie je, Wullem, daer mot 'en mensch 'et in zoeken, want wat ei j' an 'en mooi uterlijk mit 'en lillijk binnenwerk?’
‘'t Is meugelijk, dâ je gliek 'eit, Kee, best meugelijk. 'k Zal 'en andere reis beter uutkieken nae den binnenkant en dan eest bie joe 'en lesje kommen nimmen, 'oe 'k dat an mot leien. Kuir pelzierig!’ en haastig wil Willem zich wegmaken. Daar is Kee echter niet mee gediend. Hem bij den arm vattende, vraagt ze: ‘En vin-je ze noe zóó, zóó knap, dâ Mientje?’
‘Noe, lae me daer mae gin woorden over vuul maeken!’
‘Ze zâ gauw oud ziên en vol rimpels; dat ei-j' aoltied van die vollemaensgezichten. 'En bleik gezicht 'ouw z'n eigen 'en boel langer goed.’
‘Dâ kâ-jie goed weten; jae, dat zâ wê zoo ziên. Maer as je 't eender is, lae me dan los, wan 'k moe' nog verder ziên vandaege.’
‘Jae, kiek maer es nae m'n moeder, wat 'en knappe, flienke vrouwe nog. En veel dat ze van vaoder 'ouwt, dâ 's vreed! Jae, de verliefdigheid zit in onze fermielje...’ Onder 't uitspreken dier laatste woorden slaat zij Willem eensklaps haar eenen arm om den hals, terwijl zij met de andere hand zijn gezicht naar zich toe wil trekken. Met een ruk schudt Willem haar van zich af: ‘Dâ kâ jie dienken! Pootjes thuus, m'n bleike daohliao!’ Met een spottenden lach snelt Willem het duin af en kijkt niet om, voordat hij de eerste huizen van het dorp heeft bereikt. Lang denkt hij echter niet aan den verliefden aanval van Kee, maar des te meer aan hare mededeeling omtrent Mientje. Al wou z' 'em dan nie 'ebben, z' 'oeft 'et toch nie an de klokke t' 'angen, dat i 'eur zooveel as gevrogen 'eit, en wat Kee van 'er zee, kos ze toch ok zoo maer nie uut 'er duum zugen. Nee, Mientje 'eit 'et wê degelijk an die lange, maegere slemier gezeid - en dâ 's lillijk, 'eel lillijk... Kiek! dae kommen z' an, Mientje en Toon. Z' eit 'em ok gezien, wan ze slaet 'er oogen neer en gebaert tegen Toon, om 'en aoren kant uut te gaen. Joengen, dâ doe piene an j'n 'arte, as j' ees gedocht eit, daer zelvers te loopen. Mae dâ z' uut kwaedwilligheid en om 'um uut te lachen, aolles an Kee verteld 'eit - Goddank, dâ gelooft i nie langer; dan zou z' 'em wel vorbiegegaen ziên, om 'em te judassen, en ze keek erg meeliejend naer 'em, 't lieve, mooie snuutje, maer ziên snuutje wordt 'et nooit, nooit! En het zonnige tuinmanshuisje met het zonnige vrouwtje rijst weer voor zijn geest, en het gekrioel is weer erg, nog erger dan straks.
‘Bel, dâ 's ok weer mis,’ mompelt Kee, als zij Willem langzaam volgt. ‘Noe mae Mientje, ikke gin joengen, jie ok gin, zie je!’
's Avonds, voordat zij naar bed gaat, vertelt Mientje aan Suze, die slaperig op den rand der bedstede zit toe te luisteren, wat zij zoo al
| |
| |
met Toon besproken en hoeveel pret zij gehad heeft. ‘En jaloersig, dat dien Toon is, Suze! 'k 'Eb ik niks te zeien as: Wullem Passer is 'en goeie joengen, of trek blaest i op as 'en padde,’ en lachend stoot zij Suze achterover en springt dan ook in bed.
| |
II.
Weken en maanden trekken achter elkander heen, nemen iets van hare voorgangsters mede en geven daarvoor iets terug; maar dat laatste wordt hoe langer hoe minder, en eindelijk is het niets dan koude en scherpe Noordoostenwind. Op zekeren nacht komt er een dun vlies over slooten en wateringen. Boomen en struiken worden bekleed met fijne ijskristallen, waarin den volgenden dag de zon fonkelt. Nog één nacht, en 't dunne vlies is al twee rijksdaalders dik en voordat de kinderen naar school gaan, komen zij probeeren, hoe sterk het al is. Zij trappen erop met hunne klompen en werpen er steenen op, die ronkend langs de spiegelende vlakte vliegen en eindelijk in eene bijt terechtkomen. Wat hebben die guiten eene pret! Hunne neuzen zien paars van de kou evenals hunne ooren, die even boven de wollen halsdoeken uitkijken; maar welke jongen voelt kou, als hij ijs ziet? Maar uit is de pret; de klok slaat negen uur en voort holt de troep naar school, en zij houden met hunne klompen een leven op de bevroren keien, dat de oude Louriene haar neus plat drukt tegen de vensterruit, om te zien, wat er aan 't handje is, en boos kijkt, als 't niets anders is dan die bengels.
Baas Van IJzeren, de smid, kan al zijn ander werk wel laten staan; want dan komt Piet en dan komt Klaas, om zijne schaatsen te laten slijpen, en wie rijdt niet, die nog kracht in zijne beenen heeft, tot Cursjaon Steek toe, en hij wordt van den zomer zeventig, als hij 't mag beleven.
Eindelijk is 't ijs sterk genoeg, om erop te rijden. Verscheidenen hebben er al in gelegen, voordat het zoover was, maar nu is 't zoo sterk, dat men er wel huizen op kan bouwen. Zoo schijnt Jan Kloet er ook over te denken. Voordat het nog goed licht is, is hij met zijne vrouw aan 't verhuizen naar 't ijs. Eerst worden er twee schragen opgezet met vier loodrechte stijlen aan de hoeken. Boven worden die stijlen door latten vereenigd, daarover een zeil gespannen en 't huis is al klaar. Binnen worden een paar planken gelegd op den vloer, eene tafel, stoelen en banken gezet; eene vlag wordt naast de tent geplaatst en als eenige oogenblikken later vrouw Kloet, in haar omslagdoek gewikkeld, achter de tafel, beladen met flesschen, glazen, kommetjes en een ketel chocolade, zit, dan slaat Jan met zekeren trots het volbrachte werk gade en wrijft zich vergenoegd de handen, als hij denkt aan al het geld, dat hij dien avond in zijn zak hoopt te hebben.
| |
| |
't Is Donderdag en dan gaat het halve dorp naar stad, op schaatsen of in sleden. Daar zwenkt al een troepje op priksleetjes den hoek om; 't zijn Westkappelaars en als zij met alle kracht hunne korte prikstokken in 't ijs zetten, vliegen zij voort als de wind. Thans gaat het echter maar langzaam, want zij leggen graag eens aan en Jan Kloet ziet ze graag zijne tent binnenzwaaien.
Van het dorp komen ook aanhoudend nieuwe rijders en allen spannen aan bij Jan Kloet. Daar is Mientje ook met haar vader. Maar waar blijft Toon? Sst, zeg er maar niets van, dat zij het hoort; want dan komen de tranen in hare mooie oogen, die nu zoo vroolijk langs de blinkende baan kijken. Met de schaatsen in de hand glijdt zij naar de tent. De Westkappelaars bestellen nog een borrel, om haar op hun gemak op te nemen, en een hunner zegt: ‘Blikslaegers Pier, wat 'en bellefleur; as ter zukke is lejen op moeders droogzolder!’
De bellefleur lacht en de rozen op hare wangen worden donkerder, terwijl zij zich voorover buigt, om hare schaatsen aan te binden.
‘Klaer?’ vraagt vader; ‘klaer,’ zegt ze; vader legt zijne hand op den rug; zij legt hare hand in de zijne en voort gaat het, naar de stad. Geene halve minuut later en al de Westkappelaars krassen het tweetal op hunne sleetjes na.
Daar komen nog meer kennissen uit het dorp: Toon en Kee, en wel te zamen. Ieder kijkt hen verwonderd aan, terwijl Kee met iets triumfantelijks in haar blik gelijken tred met haar knappen gezel tracht te houden. Maar 't is, of Toon al zijne vroolijkheid heeft overgedaan aan Kee, die al lang op en neer rijdt, als hij nog op zijn gemak zijn borreltje in de tent uitdrinkt.
‘Weer al an 't vriejen, Toon?’ vraagt Jan, die in zijne handen loopt te slaan en met zijne voeten trapt, om warm te worden.
‘Mit die daer?’ vraagt Toon, zijne wanten aantrekkende. ‘Één van ons tweetjes zou 't wê willen, g'lôk, maer ikke zou je blaezen,’ en hij trekt zoo'n leelijk gezicht, dat Jan en zijne vrouw in lachen uitbarsten.
‘Mientje is nog gin kwertier gelejen mit 'er vaoder nae stad gerejen.’
‘Zóó,’ zegt Toon, wordt rood en kijkt nog eens zoo leelijk naar Kee, die haar best doet, om allerlei mooie krullen in 't ijs te trekken, en hem nu al voor de tweede maal wenkt, om mee te gaan, met een gezicht, dat straalt van genoegen. ‘Zóó. Daar ei-je Wullem Passer ok; die kan ze van d'r vaoder overnimmen; dan ei ze d'r zin. Kewa, 'k gaen ik der is van deur mit m'n gesieperde prinsesse. Jae, jae, m'n iengel, daer is i al!’ Jan en zijne vrouw schreeuwen het weer uit van 't lachen, als Toon eindelijk zijn gezellin op sleeptouw neemt en nog eens van ter zijde een scheef gezicht tegen hen trekt.
Eene poos later rijdt Willem hen achterna en dan wordt het stil
| |
| |
op de watering, want de meesten zijn nu naar stad en komen eerst tegen den avond terug.
Toon praat Kee niet suf; daar heeft zij geen last van, en zonder iets te zeggen, draait hij bij de eerste brug over den watergang het daar staande tentje binnen, bestelt wat voor hen beiden en doet verder, alsof er geene Kee op de wereld bestaat. Kee bevalt het niets. Kiek, dae bie d' 'eule zit 'en troepje joengers mit ulder meisen in iezebakken. Toon ei niks willen weten van 'en iezebak; i is trek bek af - noe, mae dat zit daer t' 'eulen, t' 'eulen, dâ ze 't waeter in d'r mond en in d'r oogen voel kommen. Z' eit 'er eigen 'eel wat aors voorgesteld van mit den aorigen Toon uut te gaen. 't Is zoo maer 'en kouwe boel; z' ao net zoo goed kunnen gaen mit 'er vaoder of mit den krepelen stokman uut de kerk, ajakkes!
Terwijl Kee zoo zit te denken, rijdt Willem het kraampje voorbij en zet zijn voet op den kant, om over de heul te klimmen.
‘Ei Wullem!’ roept Toon spottende; ‘'aes je nog 'en bitje; Mientje en 'er vaoder bin je maer één 'eule voor. Den ouwen Jozep rie nie 'ard meer; dâ weet je wê!’
Terstond trekt Willem zijn voet terug en komt het tentje in.
‘'Oor es, Toon, dat geleuter verveel me! Kom is 'ier; 'k mot je spreken.’
‘Tot j'n orders,’ zegt Toon, naar buiten komende zonder naar Kee om te kijken en met een gezicht, alsof hij niet tegen eene kloppartij op zou zien. ‘Wî me de schae'sen dervoor afdoen?’
‘Vechten is gin overtugen, en aors, bange bin 'k nie; dâ weet je wê. Maer je schient te vertellen, dat ikke verkeerienge ao mit Mientje, onderwiel jie mit 'er vree, en dâ bin vule leugens, zie je. Mae kom 'en endje mee; 'n aor 'oeft er z'n neus nie in te steken!’
‘Kee,’ roept Toon, zijn hoofd naar binnen stekende, omdat hij haar toebereidselen ziet maken, om hem te volgen. ‘Kee, wacht effetjes; 'k gaen is mit Wullem omster 'ardst nae den meulen riejen. 'k Bin trek t'rug.’
Op hun gemak rijden zij heen; er is geene sprake van een wedstrijd; dat ziet Kee duidelijk, en wederom komen er tranen van spijt in hare oogen.
‘Toon,’ begint Willem, ‘me bin in vroeger daegen aoltied goed mî mekaore gewist, tot... noe je weet wê, tot m' aollebei zinnigheid in Mientje kregen. Z' ei joe genommen en 'k ae me derin geschikt, â goeng 't moeilijk, omdâ 'k zoo onnoozel was gewist, om te dienken... afien, dâ ze mien wê liejen moch', mae 'k g'loove - jae, 't woord mot eruut - 'k g'loove, dat 'et meisen wat wispelturig is.’
‘Meer as dat, 'oor, 'en boel meer, en dat weet jie net zoo goed as ikke. 'k 'Eb ik der m'n porsie van; dâ beloof ik je!’ en Toon krast diepe streken in 't ijs. ‘'k Bedanke dervoor, zie je, om mit 'en meid te verkeeren, die in pesant 's aeves gekkigheid maekt - mit joe,
| |
| |
dae!’ Beiden staan zij plotseling stil en Toon's oogen schieten vuur.
‘Wie zeit dat?’
‘Wie zeit dat; jae, wie zeit dat!’ en Toon rijdt een eindje op.
‘Nee, loop nie weg; je zâ 't zeien,’ roept Willem toornig. ‘As j' iemand zukke smeerlapperie anwrieft, mot j' ok 't 'art 'ebben, om te zeien, 'oe je deran komt.’
‘Noe, Kee dan, dae!’ en Toon wordt rood; want voor het eerst vindt hij, dat het maar een droevige getuige is, waarop hij zich kan beroepen.
‘Kee? Doet ze? hi, hi!’ en kwaad, als hij is, moet Willem toch lachen. ‘Nee mae, dan zâ 't wê waer ziên, as die 't zeit! En uut dankbaer'eid verkeer je noe mit 'eur?’
‘Bel zeker, waerom nie,’ bromt Toon, met eene kleur als bloed. ‘J' ei g'liek, lach' jie maer; dâ 's 't beste, wâ je doen kan, - maer nie aol t' 'ard, 'oor!’ en hij balt zijne vuisten.
‘Dus Kee is de vieand, bel zoo... noe, 'ouw je vuusten mae thuus. Wî 'k j' es wat vertellen? Den dag, toen jie vor 't eest mit Mientje liep, kwam de meid nae mien toe - 'oe z' erachter kwam, dat ikke zin in Mientje ao, besan nie - toen ao z' aolderlei lillijks van Mientje te vertellen tegen mien, net as ze noe tegen joe gedaen 'eit.’
‘En wat mot dat noe aollemael?’
‘Bel, die meid is gek naer 'en joengen. Eest ei ze mien zoeken in te pakken en noe perbeert ze bie joe, dâ 's aolles. Eur praetjes kunnen me nie schillen. De groetenis!’ en Willem wil weer terugrijden.
‘Wacht evetjes, Wullem. 't Kan wê waer ziên, wâ je zeit,.. stomme uul, die 'k was, om aolles zoo maer op goed geloof an te nimmen en Mientje te laeten loopen, omdat die slemier...’
‘Wat?’ roept Willem verontwaardigd uit, Toon bij den schouder vattende. ‘Ei-jie op die praetjes Mientje laeten loopen? Durf jie zeien, dâ je van 'er 'ouwt? Schaem je!’ Hij wendt zich van Toon af; in zijn binnenste is het, of er iets breekt. Eene stem klinkt daar zachtjes: dâ 's weer 'en 'oopje weg, Wullem; die twee kommen weer wê bie mekaore.
‘Jae mae, Wullem, luuster eest is,’ begint Toon weer met neergeslagen oogen en weer kleurende, maar thans van schaamte. ‘'k Wil glooven, wâ je zeit, dat 'et aollemael vule uutvindsels bin; God weet, 'oe graeg, dâ 'k 'et glooven wil, daer, m'n 'and erop. Jie zeit, dâ 'k nie van d'r 'ouwe,... as je wist, wâ 'k uutgestaen 'eb in de laeste daegen,... afien, daer ei gin mensch mee te maeken. Maer wees noe ok es redelijk; 'k zâ je zeien, 'oe aolles in mekaore zit. Toen 'k nog mî Mientje vree, was 't aoltoos an: “Dien Wullem dit en dien Wullem dat; dien Wullem zou dit voor me doen en dien Wullem zou dat voor me doen,” - totdat 'et op 't laest kiek m'n keel uut'ieng. En 'en weke gelejen, toen 'k weer woorden mit 'er 'ad gaod over 't
| |
| |
eigenste en kwaed de deure uutliep, riep Kee me an en zee, dâ 'k z' an den tol zou wachten. Jae, eigelijk mag 'k nie oververtellen, wâ ze toen zee, - mae wâ duvel, as de meid gelogen eit? Dae, ze zee, dâ jie ze pas gelejen 'en grooten zak mî lekkers ao gegeên, en daer zatten aolderlei briefjes in van joe an 'eur; z' ao ze zelvers gelezen, zee ze, en Mientje... Is 't noe toch waere; je wor zoo rood as 'en schooljoengen? Bel blikslaegers!’
‘Dâ 's gebeurd, voor jie vree.’
‘Wullem, zoo kom je nie van me af, 'oor!’
‘Ei Mientje joe dan daevan niks verteld?’
‘Z' is wê wiesder, om 'er eigen broddels uut te briengen.’
‘Jie ei mien aolles eerlijk gezeid, Toon; 'k zâ 't joe ok doen.’ En nu vertelt Willem alles, wat er op dien mooien zomerochtend is gebeurd, toen Mientje met hare moeder aan 't wasschen was, maar wat zij dien avond tot hem zeide, dat houdt hij maar voor zich. I is ze toch kwiet, voor den tweeden keer, en 't kleine 'oopje, dat seed 'en paer daegen weer begos op te flikkeren, 't is uutgegaen, voorgoed.
Onderwijl zijn zij omgekeerd, maar wie komt daar aanzetten? 't Is Kee, die, het wachten moe, als eene windvlaag nadert. Hare rokken klapperen rond hare beenen en de linten van haar hoed wuiven als twee wimpels boven haar hoofd uit.
‘Ik kan ze toch nie laeten schuven,’ zegt Toon met eene stem, alsof hij er heel veel trek in heeft, om 't wel te doen. ‘Noe kom de feeks me perjen nog 'aelen ok.’
Maar Kee denkt er niet aan, om hem te halen, maar met woedende blikken stuift zij hem voorbij.
‘Ei Kee!’ roept Toon nog, bijdraaiende; maar Kee wijkt uit en schreeuwt terug: ‘'k Ae der m'n buuk â meer as vol van; zoek maer 'en andere meid,’ en voort schuift ze, zonder dat Toon meer moeite doet, om haar tegen te houden.
‘'k Wassche m'n 'anden in onschuld, zooas Pilaetus zee,’ zegt hij, tegen Willem knipoogende. ‘'Eel rouwig bin ik nie over 't verlies van m'n gesieperde katte.’
Willem moet ook even lachen bij de gedachte, hoe Kee voor de tweede maal bot heeft gevangen, maar 't gaat toch niet recht van harte. Toen i 'oorde, dâ Toon tegen Mientje ao gezeid: ‘Ik groete je’, toen aod i gedocht, dat er 'eel wat meer tusschen ulder was gebeurd en dat Toon nie meer van 'er 'ieuw. 't Was gek en slecht van 'em gewist, om te dienken, dat i beter was as Toon; dat i zóóveel van 'eur zou 'ouwen, dâ z' aol tegen 'em zou kunnen zeien, wat ze wou, zonder dat i der boos om zou worren. Wispelturig was ze, maer dat was ok aol. I zie noe wel, dâ Toon nog wê degelijk van 'er 'ouwt en dâ ze saemen mae ruzie g'aod ae, die makkelijk bie te leggen is, - en noe onder Toon z'n duven te gaen schieten, dâ zou laeg ziên. ‘Maekt
| |
| |
't weer an, Toon,’ zegt hij eindelijk, met een gevoel, alsof zijne keel toegeknepen wordt. ‘Z' ei leergeld betaeld; ze zâ je niet meer plaegen; wist er secuur van,’ en hij doet een paar groote streken, want hij krijgt het te kwaad. Maar Toon haalt hem weer in en geruimen tijd rijden zij zwijgend naast elkander. Zij zijn al aan de laatste heul, als Toon eindelijk zegt:
‘Allo Wullem, één glasje op de vrin'schap.’ En als zij na eene poos oprijden, begint Toon weer: ‘Z' ei nog 'eel wat meer gezeid, mae 't eene gelogen, 't aore gelogen. Toen ze 't me vertelde, - je schient ok te weten, 'oe ze dat anleit, 'eh? - toen ae 'k ze gevrogen, om is mî me uut te gaen, om d'aore te laeten zien, dâ me 't nie schelen kos - kâ je begriepen, nie schelen, Mientje of Kee! - maer afien, zoo is 'en mensch, die driftig is, en laeter ei ze me net zoolank an m'n oot gezaenikt, tot ik 'er voor vandaege gevrogen 'eb. Ik kom der nog â genaedig af!’
Als er 's winters ijs ligt, is het recht prettig op de buitengrachten van Middelburg, of vesten, zooals men daar zegt. Op de breede baan heerscht eene drukte en eene vroolijkheid, die men niet zou zoeken in het gewoonlijk zoo stille en stijve stadje. En als dan Donderdags door den marktdag de boeren uit de omliggende dorpen het aantal rijders nog komen vermeerderen, dan is het eene ware kermis op het ijs. Rijen van kraampjes staan ter weerszijde van de baan en voor elk staat de eigenaar zijne waar luidkeels aan te preeken, zijn best doende, om zijn buurman te overschreeuwen. Ginds wordt koek gekapt, een eind verder ring gereden. Het toezien van al die levendigheid is al een genoegen. Zoo denken de talrijke wandelaars op het plantsoen er ook over.
Jozef heeft zijne zaken in de stad afgedaan en zit nu ook met Mientje te kijken naar al het gewoel, voordat zij naar huis gaan. Den vorigen avond heeft hij gezegd: ‘Allo meid, rie mergen maer es mee nae stad; 't is nog es 'en verzetje,’ en sedert die geschiedenis met Toon - 't rechte weet hij er niet van - heeft zij wel een verzetje noodig; want zij mokt er danig over; zij mag dan zeggen, wat zij wil. Zoo nu en dan, als er een troepje boerinnetjes met hare vrijers voorbijrijdt, is het net, alsof er een zucht naast vader opstijgt, en een poosje is de vroolijke lach van Mientje's vroolijke gezichtje verdwenen en denkt zij misschien wel aan Toon, dien zij net zoolang geplaagd heeft, totdat hij wegliep. As ze gedocht ao, dat i 't zóó 'oog op zou nimmen, nee, dan ao ze 't nooit gedaen; maer noe is 't te laet. Heel lang treurig zijn kan ze niet. De wind waait zoo frisch langs hare wangen; er is zooveel aardigs te zien, dat zij onmogelijk altoos aan die akelige dingen kan denken. 't Geval leit er noe toch toe; berouw ei ze derover, zooveel as z' 'aoren op d'r oot 'eit, maer ver'elpen kan ze 't nie meer.
| |
| |
‘Toe Jozep, ried es 'en endje mee op; 'k wou je effen spreken,’ vraagt eene stem en als Mientje opkijkt, ziet zij Willem voorbijrijden en haar vader wenken. Dien joengen ao z' ok kunnen kriegen - nee, die was eigelijk veel te goed voor d'r, en zij wendt haar gelaat af, om niet te laten zien, dat er iets in hare oogen glinstert en dat zij een blos krijgt van schaamte.
‘Tot je dienst,’ zegt Jozef, Willem volgende, wel wetende, dat deze nog zin in zijne dochter heeft gehad en daarom zeker niet binnen wil komen. Nauwlijks is Jozef een eindje weg, of fluks schiet iemand van achter het tentje naar binnen en gaat op de bank zitten naast Mientje, die met moeite een kreet onderdrukt en op wil staan.
‘Luuster es effetjes,’ zegt Toon met eene kleur als die roode jenever in gindsche flesch. ‘Luuster es effetjes, Mientje! 'k Ae slecht g'andeld mit te glooven, wat ze zee, 't lillijke meraokel; 't bin aollemael leugens van die besproetelde Kee; mae j' ao me dien dag ok zoo getreiterd mit Wullem, zie je, en dae vandaen kwam 't. Toe Mientje, as je nog 'en bitje van me-n-'ouwt, laene me 't dan weer anmaeken.. mae zeit dan nooit meer, dâ Wullem meer van j' ouwt as ikke, wan dae maek je me glad kapot mee, weet je.’
De menschen rond hen hebben het te druk met zichzelven, om te letten op die twee jongelui, die zoo zacht met elkander zitten te praten. Mientje's oogen beginnen meer en meer te schitteren; dezelfde vroolijke lach van altijd trekt weer rond haar mond en maakt kuiltjes in hare wangen, en eindelijk steekt zij hare hand ter verzoening uit. Toon kan zich niet inhouden, maar valt het meisje om den hals en kust haar, daar iedereen bijzit. 't Kan 'em niks schillen, wie 't ziet; i zou noe 'eel de wereld wê kunnen kussen tot Kee incluus, en 't is aors gin temptaosie, om daeraf te bluven!
‘Dat gaet 'ier weerlich's gauw!’ roept Jozef lachende, terwijl hij het tentje binnenkomt met Willem, die hem van alles op de hoogte heeft gebracht. Maar Jozef is er niet rouwig om, dat de zaak zoo is geschikt, en dat heeft hij al verscheiden malen aan Willem gezegd, die plotseling stil is geworden, nadat hij zijne belofte, om Toon te helpen, heeft vervuld. I is toch ok maer 'en mensch en 't sniedt 'um deur z'n liêf, as i die twee daer bie mekaore zie zitten mî zukke gelukkige gezichten - en hij draait zich om, alsof hij weg wil gaen.
‘Allo Wullem, wae gae jie nae toe?’ vraagt Jozef. ‘Je gaet toch mit ons mee trug? Me gaen trek, wan de lucht stae me-n-â lank niks an. Me kriegen zeker veranderieng van weer en 't wordt â mooi doenker.’
Voordat zij 't kraampje uitgaan, komen Toon en Mientje naar Willem toe en zij zegt: ‘Wullem, wat die Kee gezeid 'eit van die... je weet wê, van die papiertjes,’ - nee, z' 'ei noe niks gin moeite, om nie te lachen, - ‘is nie waer, 'oor. Moeder is d' eenigste, die dervan afweet. Kee eit dien mergen zeker an d' 'aege staen afluusteren,’
| |
| |
en zij geeft Willem de hand en kijkt hem zoo vriendelijk aan, dat hij niets weet te zeggen dan: ‘Dank je, Mientje,’ en van binnen is 't weer bang, evenals dien Zondag, lang geleden.
‘Morjuu, je mag ze der wel es voor kussen,’ roept Toon, die lang heeft staan aarzelen en nu trotsch kijkt, omdat hij zijne jaloezie zoo onder den duim heeft. Maar Willem geeft geen antwoord en rijdt een eindje vooruit, en dat bange gevoel rijdt overal met hem mee. 't Is te gek gewist, om nog t' 'open, dat 'et tuunmans'uusje 'en joenk bezinnetje zou kriegen. Nee, de veinsters zullen der gesloten bluven, zooas noe zooveel maenden; gin vrooielijk gezicht zal er achter de ruten tegen 'um knikken - i zal vortaen stilletjes bie moeder bluven en perbeeren om nie meer te dienken an 't zunnetje, dâ ziên 'arte toch nie zâ verwermen.
‘Kom Wullem, laene wilder mae saemen achteran riejen, wan die twee gasten zûn genogt mî mekaor af te doen ae en zoo 'ouwen me nog 'en oog in 't zeil, zie je. Allo joengers, rie, wat je kunnen; 't is â laete en die grieze wolken bevaollen me niks; 't zâ gauw uut ziên mit d' aerigheid.’
Jozef heeft gelijk. De wind is naar 't Westen gedraaid en pakt de wolken samen, die straks voor de maan dreigen te schuiven, die pas opgekomen is en in een roodachtigen nevel zit.
't Gaat er flink door, nu de rijders eens de drukke grachten achter den rug hebben en zich op den watergang bevinden. Willem hoort niet veel van wat zijn buurman zegt. Hij denkt aan heel andere dingen, hoeveel moeite hij zich ook geeft, om er niet langer aan te denken. 't Huisje met het zonnige vrouwtje - 't is altijd hetzelfde teekeningetje, dat diep in zijn gemoed is gegrift en dat hij maar niet uit kan wisschen.
‘Allo joengers, nie leuteren!’ roept Jozef telkens, als het verliefde paar aan eene heul een oogenblikje achter wil blijven, om even naar landsgebruik tol te eischen en te ontvangen op de wijze, die Kee 's ochtends deed watertanden. Jozef heeft weer gelijk met zijne aansporing tot spoed. De wind wakkert aan en telkens verduisteren donkere wolken de maan, die dan weer door eene opening komt kijken en de baan een oogenblik helder verlicht.
De helft van den weg is al afgelegd, als Willem eensklaps roept: ‘Voorzichtig, Toon, an je lienker 'and is ievers 'en biete, die van mergen nog openlee. Dat 'et ok zoo doenker is!’
‘Dâ 's varder op, dank je!’ roept Toon terug, maar nauwlijks heeft hij het gezegd, of het ijs kraakt. Uit alle macht rijdt hij voort, om de vaste baan te bereiken; daar blijft zijne schaats steken in eene scheur; hij valt voorover, glijdt een eindwegs langs het ijs en achter zich hoort hij een geweldig gekraak, een gil en een plons in het water. Opspringende, ziet hij slechts eene onduidelijke gedaante op 't ijs. Radeloos vliegt hij naar den rand van 't gat. Daar komt wat
| |
| |
boven. ‘Trokken!’ roept Jozef, die half versuft bij het gat staat. In een oogwenk hebben zij Mientje eruit gehaald en nog een oogenblik later trekken zij haar naar den kant, want het ijs kraakt en brokkelt af onder hunne voeten. Klappertandende van angst en koude staan zij in den guren nacht. Gauw de schaatsen afgesneden en voort gaat het naar het licht, daarginds. Daar heeft men zeker ook iets gehoord, want het licht komt nader en onderscheiden stemmen roepen.
‘Loopen, Mientje,’ roept Toon. ‘Goddeloos, is dat verschrikken! Alla, Jozep, jie d'r anderen erm!’ Zoo sleepen ze Mientje mee, die door de zwaarte harer doorweekte kleeren haast niet voort kan. Eensklaps rukt zij zich los en schreeuwt: ‘Groote God! waer is Wullem?’
De haren rijzen hun te berge, als zij rondkijken en ginds naar de baan, die juist weer door de maan wordt beschenen. Doch er is geen levend wezen te zien; niets dan de lage knotwilgen, die hunne armen naar boven steken en schudden, door den wind bewogen, als willen zij den hemel te hulp roepen voor den armen jongen, die daar in het water ligt, onder het ijs, dat al afbrokkelde, toen hij erop wilde komen, en eindelijk met hem wegzonk. Niemand hoorde zijn flauwen kreet; het suisde in zijne ooren en 't werd nacht in hem. De wilgen alleen schenen te jammeren, als de wind langs den watergang streek, en 't werd stil. De kringen in het water werden grooter en grooter en stuitten eindelijk tegen de kanten van het ijs; de verbrijzelde stukken bewogen nog even, maar ook dit hield op - en toen was het doodstil op de plek, waar Willem in het gat sprong, om Mientje te redden.
't Is een bange avond in het arbeidershuisje dicht aan den waterkant. Mientje is er meer dood dan levend heengebracht door Jozef, terwijl Toon met de aansnellende mannen, met touwen en haken, naar het ijs is teruggesneld. Zij is flauw gevallen, toen zij Willem eene poos later doodsbleek zag binnendragen. Maar nu is zij weer bijgekomen evenals Willem, die nog altijd doodsbleek te bed ligt. Zoo even heeft hij zijne oogen opgeslagen en Toon heeft van pleizier de boerin om haar midden gepakt en met haar de kamer rondgedanst, uitroepende: ‘Goddank, i leeft, i leeft!’ Willem heeft echter flauwtjes gelachen en gezegd: ‘'t Zâ nie lank duren, Toon; leef ziê?’ en een oogenblik schijnt het leven terug te keeren in zijne matte oogen en bleeke wangen, maar dan trekt het weer weg en de dood staat bij de bedstede en wenkt.
Toon schreit als een kind. Hij zou zoo graag wat doen, maar weet niet wat. Dan loopt hij een eind den weg op, alsof daardoor de dokter gauwer zal komen, dien men uit het naaste dorp is gaan halen; maar als hij tien passen gedaan heeft, loopt hij hard terug
| |
| |
en gaat weer bij het bed van den armen jongen zitten. Die ad Mientje meer verdiend as i en zou zoo jaloersig nie gewist ziên.
Weer keert het leven een oogenblik terug, als de deur opengaat en Mientje schreiend naar Willem toegaat en hem dankt voor 'tgeen hij voor haar gedaan heeft. Ja, 't schijnt, of de dood zijne plaats naast het bed aan dat jonge meisje afstaat. Er komt weer licht in zijne oogen en hij glimlacht, als hij fluistert: ‘'k 'Eb ik toch nie gebeuzeld, eh Mientje? Deur waeter en deur vier zou ik voor je loopen! 'Ouw mae veel van Toon; z'n jaloersigheid is mî mien in de biete gevaollen en verdroenken.’
Den volgenden dag is de wind geheel naar het warme Zuiden gedraaid en blaast den ontdooiden rijp van de wilgen aan den watergang, als weenden zij over den dood van den jongen mensch, wiens behoud zij gisteren afsmeekten.......................................
't Was al laat in den zomer van het volgende jaar, toen Mientje en Toon trouwden, en reden tot jaloezie... maar de vertelling is uit en wie meer van hen wil weten, moet hen zelf maar eens gaan opzoeken in hunne zonnige woning, al is het niet die, waar een ander haar zoo gaarne had binnengeleid.
h.e. beunke.
|
|
Auteursrechtvrij