De Tijdspiegel. Jaargang 37

Nieuwe uitgaven en vertalingen.

De Natuur der Tropen en andere schetsen, door Alfred Russell Wallace. Amsterdam, J.H. de Bussy.

Onder bovenstaanden titel verscheen eenigen tijd geleden de vertaling eener nieuwe pennevrucht van den schranderen natuuronderzoeker Russell Wallace, den medegrondvester van de naar Darwin genoemde ontwikkelingstheorie. Wallace is hier te lande geen vreemdeling meer, daar reeds eenige jaren geleden Prof. Veth 't werk, getiteld De Malay Archipelago, bij ons introduceerde onder den naam van Insulinde, 't land van den Paradijsvogel en den Oerang-oetan.

Te oordeelen naar dat werk, had ik dus alle reden, om wederom iets goeds te verwachten, en ik moet het gulweg bekennen, die verwachting werd in menig opzicht niet teleurgesteld. Vooral de hoofdstukken, welke

[p. 334]

handelen over de Kolibries, over de kleuren der duiven en de sexueele teeltkeus, en over de kleuren van planten en den oorsprong van den kleurzin, bevatten tal van belangrijke feiten, welke grooten steun verschaffen aan de theorie van Darwin. Ten bewijze daarvoor kies ik slechts één voorbeeld uit velen. Het is ontleend aan 't hoofdstuk, waarin de kleuren der duiven en de sexueele teeltkeus besproken worden.

Wallace komt daarin op tegen 't algemeen verbreide gevoelen, dat de kleur der planten en dieren moet worden toegeschreven aan eene directe werking van de warmte en 't licht der zon. Wel is 't waar, dat de tropen een veel grooter aantal schitterend gekleurde vogels opleveren, dan de gematigde of de koude luchtstreken; doch de vraag is, of juist in de tropen de verhouding van de schitterend gekleurde tot de niet gekleurde soorten zooveel gunstiger is dan elders. Nu heeft het hem verbaasd, dat vogels, die groote verwantschap met elkaar hebben, over 't algemeen in de tropen niet bonter van kleuren zijn dan in de gematigde luchtstreek. Ja, zelfs bestaan er geheele groepen van vogels, die in de koude en de gematigde luchtstreken rijker kleurspelingen vertoonen, dan in den keerkringsgordel. De eenden en de duikers b.v. van de poolstreken zijn ontegenzeggelijk fraaier gekleurd, dan de tropische soorten, en de fraaiste eendensoorten zijn de Carolina-eend, welke in gematigd Amerika, en de Mandarijn-eend, die in 't Noorden van China leeft. De prachtige goudfazant en de zilverfazant komen oorspronkelijk voor in 't Noorden van China en Mongolië. Ook is het een feit van niet geringe beteekenis, dat de schitterendst gekleurde tropische vogels juist in de bosschen leven, waar ze tegen de zonnestralen beschut worden. En andere streken, welke zich door eene buitengemeene hitte kenmerken, bezitten juist dofgekleurde vogels, zooals b.v. de Sahara en andere woestijnen, waar bijna alle dieren de kleur van 't zand hebben aangenomen. Op de onder den evenaar gelegene Galopagos-eilanden kenmerken de vogels en de insecten zoowel als de bloemen zich door zulke doffe, sombere kleuren, dat ze Darwin veeleer deden denken aan de koude, woeste vlakten van Patagonië, dan aan een tropisch land.

Wat de vlinders betreft, zoo bevindt men wel, dat juist de keerkringsgewesten de bontst gekleurde soorten bevatten, doch vestigt men de aandacht op de soorten, welke 't meest verwant zijn aan die van de koude landen, dan bemerkt men, dat het verschil niet groot is. De Europeesche soorten van 't geslacht Vanessa onder anderen vertoonen ongeveer dezelfde kleuren, als de tropische soorten. In de orde der schildvleugelige insecten evenaart de groote familie der roofkevers, wat de Europeesche soorten betreft, in kleurmengeling de soorten, die tusschen de tropen leven.

Wat de planten betreft, heeft men tot hiertoe ook gedwaald, door als regel aan te nemen, dat de keerkringen in rijkdom van kleuren de andere luchtstreken ver overtreffen. 't Moge waar zijn, dat men in de wanne landen der aarde prachtig gekleurde bloemen aantreft; doch ook wij kunnen daarop wijzen. Immers, onze Azalea's, Rhododendrons, Camellia's, Pelargoniums, Calceolaria's, Cineraria's, enz. zijn alle planten, uit de gematigde luchtstreek afkomstig, en de kleuren dier planten behooren waarlijk niet achter te staan bij die van vele tropische gewassen. Wel is waar kan men hiertegen de bedenking maken, dat de meeste der opgenoemde soorten gekweekte variëteiten zijn van minder fraai gekleurde soorten; doch men ver-

[p. 335]

gete niet, dat die prachtige verscheidenheden ontstaan zijn bij onzen bewolkten hemel en bij gebrekkig zonlicht, omdat ze dikwijls door glas beschut moesten worden tegen plotselinge afwisselingen in de temperatuur. En ook de planten, op den kouden grond geteeld in ons dikwijls zoo guur klimaat, kunnen vaak wedijveren in kleurenpracht met de keerkringsplanten. Men denke slechts aan de rozen, pioenen, seringen, leliën, tulpen, hyacinthen, enz.

Als men de tropische bosschen, vlakten en bergen gadeslaat, wordt men wel somtijds verrast door prachtig gekleurde bloemen; doch maar al te dikwijls ook ontwaart men slechts eene groote uitgestrektheid van groene bladeren, zonder dat levendig gekleurde bloemen 't oog boeien. Een verzamelaar op 't eiland Java had op een enkelen berg 300 soorten van Orchideeën gevonden; doch slechts 2 procent daarvan achtte hij fraai genoeg, om bij wijze van speculatie te verzenden.

Daarna behandelt hij de verandering in kleur bij dieren door middel van gekleurd licht, zooals Wood dit heeft aangetoond bij de pop van Pontia Rapae, die verschillende kleuren aannam, naar gelang de doozen, waarin de rupsen vóór de gedaantewisseling besloten werden, met lichtere of donkere kleuren beschilderd waren.

Zoo komt hij eindelijk tot de rangschikking van organische kleuren. Deze kleuren worden door hem, wat de dieren betreft, verdeeld in beschermende, waarschuwende, sexueele en typische kleuren, en wat de planten aangaat, bespreekt hij de kleuren, welke door de dieren bijzonder goed opgemerkt kunnen worden, de zoogenaamde aantrekkelijke kleuren.

De beschermende en waarschuwende kleuren werden reeds vroeger uitvoerig door Wallace behandeld in 't hoofdstuk, getiteld ‘Mimicry and other Protective Resemblances among Animals’, voorkomende in zijn Contributions the Theory of Natural Selections. Vandaar, dat hij er hier slechts terloops over spreekt. Toch vermeldt hij een merkwaardig voorbeeld, dat hij aan Charles Dilke ontleent. Deze zag op Java een bleekrood gekleurde Mantis (een soort van sprinkhaan), die in den toestand van rust volkomen geleek op eene orchideebloem van dezelfde kleur. De vlinders, waarmede hij zich voedt, zullen hem dus voor eene bloem aanzien en op hem afkomen.

Doch genoeg, om te doen zien, dat dit boek van den onvermoeiden Wallace even zoowel aanspraak heeft op belangstelling, als dit met zijn vroeger bij ons geïntroduceerd werk 't geval was.

De vraag is echter: wordt ook de Natuur der Tropen op eene behoorlijke wijze bij ons ingeleid; met andere woorden, heeft de Vertaler zich goed van zijne taak gekweten? Tot mijn leedwezen kan ik daarover geen gunstig oordeel uitspreken; want menige bladzijde bewijst, dat de Vertaler zijn onderwerp niet geheel en al meester was, en wat voorzeker 't ergste is, dat hij niet behoorlijk bedreven was in de Nederlandsche taal. Hij heeft dan ook zeer wijselijk zijn naam onvermeld gelaten. De lezer moge trouwens zelf oordeelen over volzinnen, als deze:

Pag. 50. ‘De scheedevormige randen der bladeren breken dikwijls en worden tot een vezelachtige stof, nu eens op grof kleed, of op paardenhaar gelijkende.’

Pag. 78. ‘Wanneer er zulke grenzen als de bovengenoemde niet bestonden, zouden wij mogen verwachten, dat de voortdurende strijd om het bestaan tusschen de planten der tropische wouden geleid zou hebben tot het ver-

[p. 336]

krijgen van zulk een kostbaar karakter als prachtige bloemen zijn, daar dit bijna een noodzakelijke voorbode is van het deelen in de voordeelen, die voortspruiten uit een kruising door tusschenkomst der insecten.’

Pag. 82. ‘... is hij in staat, al zijn aandacht te wijden aan de afzonderlijke deelen, die te zamen deze gevoelens te voorschijn hebben geroepen en de verscheidene en prachtige levensvormen kan beschouwen, die in onuitputtelijken overvloed rondom hem verspreid liggen’.

Pag. 90. ‘Een prachtig versierd beestje, Callithea Markii, wier vleugels met een dikke laag van sapphier-blauw en oranje bedekt was, werd slechts zelden ontmoet’.

Pag. 93. ‘Het grootste gedeelte der vlinders verdwijnt des nachts en verbergt zich tusschen bladeren, of op stokken of boomstammen of op zulke plaatsen, die met hunne kleur en teekening overeenkomt.’

Pag. 122. ‘De snelle vlucht van vele kleinere soorten en de sierlijke bewegingen der kleine Inseparable's en aanverwante vormen, dit alles maakt ze tevens met hun zachten aard, geschiktheid als huisvogels en de eigenschap om zich te vermommen, dadelijk tot de meest in het oog vallende en aantrekkelijke vormen van tropische vogels.’

Pag. 147. ‘Beide groepen (apen en papegaaien) hebben verbazende overeenkomsten in de grijpband en de kunst van nabootsing.’

Pag. 155. ‘De kop (der kolibries) is dikwijls op verschillende wijzen voorzien van een kuif, die hetzij eenvoudig plat of met straalvormige vederen, of in twee hoornen uitloopende, of evenals vleugels zijdelings uitgespreid, of rechtopstaande en ruw of omgekruld en in een punt eindigende, evenals bij een pluvier.’ Met ‘pluvier’ zal hier zeker de kievit bedoeld zijn, evenals op pag. 157 met ‘avoset’ de kluit.

Op pag. 184 wordt het beloop der vederen van een vogel ‘pterylographie’ genoemd.

Op pag. 279 leest men: ‘Maar zelfs bij opene, bekervormige en zeer regelmatige bloemen, waarbij het onvermijdelijk scheen, dat het stuifmeel op den stamper moest vallen en dus voortdurend zelfbevruchting plaats vinden, heeft men gevonden, dat dit dikwijls door een physiologische variatie verhinderd wordt, dat nl. de meeldraden die altijd hun stuifmeel, hetzij een weinig vroeger of een weinig later loslaten dan de stamper van dezelfde bloem of die van andere bloemen van dezelfde plant, zijn het best in staat om dit op te vangen en daar elke plant op zich zelf op verschillende plaatsen of op een anderen bodem eenigszins in bloeitijd met andere verschilt, zoo zal het stuifmeel van de eene plant dikwijls door middel der insecten naar de stampers van een andere worden overgebracht, welke in staat zijn om het te bevruchten.’ De stampers bevruchten dus 't stuifmeel!

r.s.