De Tijdspiegel. Jaargang 36

Meer droomen nog dan werkelijkheid.

Droomen en werkelijkheid door Louise Stratenus. Heusden H. Wuyster.

De Schrijfster van dit net uitgegeven en keurig gebonden boekje weet allerliefst te droomen en wat zij droomt in bevalligen vorm te vertellen.

In de hier op schrift gebrachte verhaaltjes zweeft zij al droomende in vreemde landen rond en vertelt van menschen en toestanden, die in Engeland, Italië en waarschijnlijk in Duitschland - althans in een land, waar mijnwerkers wonen - zouden te vinden zijn. Waarom zij, eene Nederlandsche van geboorte en opvoeding, geen landgenooten op vaderlandschen bodem ten tooneele voert, zegt zij niet; maar, in verband met eene ietwat opgeschroefde hulde, in hare opdracht, aan Prinses Hendrik en, in een Naschrift, aan Koningin Emma toegebracht, geeft deze schijnbare voorliefde voor buitenlanders aan haar werk een zonderling aanzien.

In onze letterkunde is overvloed van uit den vreemde overgenomen

[p. 329]

of vertaalde producten, meer dan genoeg, om den wensch te rechtvaardigen naar goede, oorspronkelijk Nederlandsche lectuur. Beginnende schrijvers, die roeping hebben voor de kunst, zou ik altijd aanraden, het eigenaardige van menschen en toestanden in hun eigen kring te bestudeeren, en aan het vaderland de onderwerpen hunner novellen of romans te ontleenen. Dat wekt niet slechts meer sympathie bij alle vrienden van onze eigen bellettrie, maar heeft ook het groote voordeel, de aandacht van den auteur zelven meer bij de werkelijkheid te bepalen en de scheppende verbeeldingskracht binnen de grenzen te houden van ‘natuur en waarheid’. Van het buitenland droomende, overschrijdt men die grenzen zoo licht en schept men onnatuurlijke toestanden en onware karakters, tenzij men in plaats van beginner reeds meester is in de kunst.

In een stukje - ‘Arbeid’ getiteld - midden tusschen hare novellen uit het buitenland geplaatst, toont de Schrijfster, dat zij in haar vaderland geen vreemdelinge is. Zij weet althans te gewagen van het veelvuldige lijden van fatsoenlijke armoede en van de ontelbare bezwaren, waarmede ook in ons land vrouwen en meisjes hebben te worstelen, als zij genoodzaakt zijn in eigen levensonderhoud te voorzien. Waarom dan niet uit deze ten onzent geleden ellende, met hare oorzaken en gevolgen, de stof geput voor hare verhalen?

Zij pleit in genoemd stukje zeer welsprekend voor den plicht van geld opbrengende arbeidzaamheid, als ook op de schouders rustende van hare niet onbemiddelde, ‘een nutteloos leven leidende’ gezusters van hooge geboorte, bemiddelden stand en geestelijke ontwikkeling. Zij meent, dat zij, die het voor zichzelf niet noodig hebben, dezen plicht moeten vervullen ten bate van armen of minder bevoorrechten: ‘dat wie arbeiden kan, dit doe voor wie niet te werken vermag’; en zij gaat zelve hierin voor, door te schrijven, het geschrevene in het openbaar voor te lezen en te laten drukken.

Over hare voorlezingen kan ik niet oordeelen. Toen zij hier ter stede optrad, was ik elders. Maar wie haar zagen en hoorden, noemden haar ‘eene liefelijke verschijning’....

Zoo zou ik ook dit haar werkje (haar eersteling in druk?) willen noemen en niet alleen aanraden het te koopen, om het nobele doel, maar ook aanmoedigen het te lezen, om het ontluikende talent van de Schrijfster zelve. Nu nog geeft zij slechts droomen; want dat ‘en werkelijkheid’ op den titel kan alleen toegepast worden op hetgeen in meergenoemd stukje: ‘Arbeid’, gezegd wordt; maar als Louise Stratenus de werkelijke wereld wat beter zoekt te leeren kennen - als zij, in plaats van het bloot ‘aannemen der zoete mysteriën van de Schrift’, ook het oor wil leenen aan die mannen en vrouwen, die ‘vermetel’ zoeken ‘door te dringen tot in de goddelijke dingen’ - als zij zich wil toeleggen op meer menschen- en zelfkennis, meer wereld- en godsdienstkennis: twijfel ik niet, of zij zal leeren woekeren

[p. 330]

met haar talent. Er is poëzie in hare droomen; een liefhebbend, vroom gemoed spreekt tot u in deze bladen; aanleg, om een goede schrijfster te worden, meen ik hij haar op te merken; maar hare levensopvatting is nog te eenzijdig, ziekelijk zelfs, en haar beroep op de ‘Schrift’ verraadt slechts eene oppervlakkige Bijbelkennis. Of zegt die ‘Schrift’ niet: ‘De geest onderzoekt alles, ook de diepten Gods’? Dat zal toch wel bij Paulus moeten beteekenen: de geest in den mensch en niet, dat Gods geest zijne eigene ‘diepten onderzoekt’? Zegt zij ook niet: ‘Onderzoekt alle dingen en behoudt het goede’?.... Vrees voor verlies van het geloof, dat men meent te hebben, houdt menigeen van dat onderzoek terug en leert, het ‘vermetelheid’ te noemen. Maar deze vrees, op zichzelf reeds bewijs voor gemis aan eigen, met inspanning verkregen overtuiging, is bovendien eene slechte raadsvrouw voor ieder, die, zooals Louise Stratenus, op geestelijk gebied in ruimer kring voor anderen nuttig werkzaam wil zijn. Zou zij, bij dieper indringen in den geest dier Schrift, het zich vermeiden in eigen droefheid zóó goedkeuren, zóó opvijzelen zelfs, als zij in ‘Zielen-adel’ doet? Zou zij, als zij een Paulus begreep, waar hij spreekt van een ‘te niet doen van hetgeen des kinds is’, of besefte, wat het zegt ‘te vergeten hetgeen achter is en zich uit te strekken naar hetgeen vóór is’, voor ons kunnen bidden, ‘dat wij op nieuw mochten wederkeeren tot onze droomen, tot onze illusiën, tot onze eerste poëzie’?.... Dit zal wel beteekenen, dat wij moeten terugkeeren tot de wonderwereld van een zoogenaamd kinderlijk geloof, met het ‘Land van belofte’ in het verschiet. Maar bij voortgezette studie en rijper ervaring zal de lieve Schrijfster zelve wel ‘onttooverd’ worden en ondervinden, dat het niet wederkeeren der ‘zoete beloften’, waarvan zij nu nog droomt, ruimschoots vergoed wordt door een gezonder, blijmoediger levensopvatting en een dieper indringen in de geestelijke wereld. Hare verklaring, dat zij is ‘voor ontwikkeling, en beschaving, en wetenschap’, geeft hoop op deze ontwikkeling van haar eigen geestelijk leven; en houdt haar dichterlijk talent hiermede gelijken tred, dan geeft zij ons mettertijd degelijker werk. In plaats van droomgestalten zal zij dan menschen laten optreden van vleesch en bloed, met hunne deugden en gebreken, die gebeurlijke dingen doen en ondervinden.

Is hare liefde voor de ‘wetenschap’ geen phrase, dan zal zij ook op meer taalkennis zich toeleggen en spoedig leeren inzien, dat ‘lange’ en ‘stille’, als bijwoorden, in plaats van ‘lang’ en stil’; ‘gerust’ voor ‘tot rust gekomen’; ‘willoos’ in plaats van ‘willeloos’, af te keuren zijn; dat ‘ranselen’ in onze taal alleen voor ‘slaag geven’ wordt gebruikt, en ‘op nieuw wederkeeren’ een pleonasme is. Al zijn dergelijke onnauwkeurigheden juist niet zoo heel veel bij haar te vinden, het raadplegen van goede leermeesters tot bevordering van zuiverheid van taal en juistheid van stijl is een raad, dien alleen savantes en pedanten in den wind slaan. Onder hen rangschik ik Louise

[p. 331]

Stratenus volstrekt niet, en ik wensch haar bij veel studie veel succes, niet slechts un succès d'estime, maar verwezenlijking van de verwachting, die haar ontluikend talent heeft opgewekt bij:

Kampen, Juni 1879.

j. hoek.