De Tijdspiegel. Jaargang 35

De waarde der kroniek.

Kroniek van 1876. De voornaamste gebeurtenissen van dat jaar, volgens den datum gerangschikt door H.C. van der Heyde, hoofdonderwijzer te Beemster. Schoonhoven, S. en W.N. van Nooten.

In den laatsten tijd zagen wij verschillende kronieken verschijnen en verdwijnen; 't zijn zonderlinge kinderen, waarvan men niet weet, of zij bij het publiek gezocht zijn, of niet. Aangename lectuur is het zeker niet, maar dat is geen reden ertegen, want die qualificatie past op meer, zonder dat men daaraan het recht van bestaan wil toetsen.

In het buitenland zijn er verschillende, en daaronder zeer gewaardeerde uitgaven van dezen aard, kronieken van groot en kleiner uitgebreidheid; waarom ook in ons land niet? Gebruikt men ze niet om te lezen, zij zijn uitstekende leggers om na te slaan; wij weten veel van het afgeloopen jaar, 't is waar, maar meestal weten wij het niet goed, zoodat wij behoefte hebben aan een gids, die ons helder maakt wat nevelachtig of onzeker is. Naarmate wij ons verder van een jaar verwijderen, grijpen wij meer naar een kroniek, wanneer wij over een dag, over een feit in twijfel zijn.

De waarde van een kroniek nu hangt voornamelijk af van de bewerking; een kroniek behoort te zijn de eerste geschiedschrijving, en derhalve de eerste critiek op de gebeurtenissen van den dag; de gewone bronnen daarvoor zijn de kranten, inzonderheid de telegraphische berichten, die voor een groot deel van officieusen oorsprong zijn, d.w.z. afkomstig van de verschillende Regeeringen. Nu is er een zeer geringe mate van opmerkzaamheid noodig om in te zien, dat deze bronnen met veel omzichtigheid moeten worden gebruikt; de berichten zijn in de eerste plaats gekleurd en, wat nog erger is, soms geheel onwaar; er kan voor een Regeering reden zijn om op een gegeven oogenblik een bericht de wereld in te zenden, dat zweeft tusschen het ware en het onware, terwijl veel ervaring noodig is om de bepaald officieuse berichten, - kenbaar vooral door hun vorm - van de gewone te onderscheiden.

[p. 232]

De eigenlijk gezegde krantenberichten, - daaronder zoogenaamde particuliere telegrammen - zijn in den regel hoogst onzuivere bronnen en dat wordt er niet beter op; kranten maken meestal werk van sensatie-nieuws, en bekommeren zich eerst in de tweede plaats om het al of niet ware van een bericht. Men heeft de zoogenaamde pers wel eens genoemd de koningin der aarde, maar die koningin doet weinig moeite haar eer op te houden en is dientengevolge bij hen, die een kijkje achter de schermen hebben kunnen nemen, wel wat in miskrediet geraakt. Het ‘liegen alsof het gedrukt is,’ wordt niet zelden het devies dier koningin; Bismarck vulde naar den eisch des tijds het gezegde aan door de bekende uitdrukking: ‘liegen alsof het getelegrafeerd is.’ Waar zoo de zaken staan, verricht men een goed werk door hetzij maandelijks - zooals sommige Fransche tijdschriften, - of jaarlijks in een korten beknopten vorm mee te deelen wat na de eerste critische ontleding als geschied kan worden aangemerkt. Zoo bewerkt, heeft zulk een kroniek blijvende waarde en kan reeds na verloop van eenigen tijd strekken, om zich een meer juist denkbeeld te vormen van den loop der gebeurtenissen.

Dat het schrijven van zulk een kroniek niet ieders zaak is, behoeft wel geen betoog; gewoonlijk beschouwt men het maken van zulk een geschiedenis als een monnikenwerk, waarvoor men bij gebrek aan beter den eersten den besten schooljongen kan gebruiken; maar het werk is er dan ook naar; men vindt alles uit de kranten nageschreven, rijp en groen; nu eens heeft men een verkeerden datum; straks een bepaalde leugen, of de redactie van een bericht is zóó ongelukkig, dat het feit in dien vorm onwaar is.

Het bovenstaande werkje heeft slechts voor een deel deze gebreken; over 't geheel heeft de schrijver zijn taak met ijver vervuld; hij heeft zooveel feiten bijeenverzameld als mogelijk was en gestreefd naar het weergeven van het werkelijk gebeurde, maar daarbij twee fouten begaan; vooreerst heeft hij niet genoeg critiek uitgeoefend, en in de tweede plaats is de redactie der berichten in den regel veel te wijdloopig; enkele feiten daarentegen, waarop voor de kennis der geschiedenis alles aankomt, zijn te kort en te vaag meegedeeld.

Zoo wordt nergens de korte inhoud weergegeven van het Turksche hervormingsontwerp van Graaf Andrassy, dat een plaats had kunnen vinden op 7 Januari, 19 Januari of 31 Januari.

Bij 19 Januari lezen wij: ‘De Britsche Regeering heeft besloten de nota-Andrassy in beginsel te ondersteunen.’ Juister ware geweest, wanneer gezegd was, dat Engeland zich met die nota vereenigde onder voorbehoud van niet verplicht te zijn tot de uitvoering mee te werken, behalve door mondelinge ondersteuning bij de Porte.

31 Januari staat: ‘De gezanten te Konstantinopel doen elk afzonderlijk aan de Porte mondelinge mededeeling van het Oostenrijksch hervormingsontwerp.’ Welke gezanten?

[p. 233]

Men moet aannemen allen; maar het zijn, zooals men weet, alleen de ambassadeurs van Engeland, Frankrijk, Italië, Oostenrijk, Duitschland en Rusland geweest; wilde men ze niet allen noemen, dan had men kunnen zeggen: de ambassadeurs der groote Mogendheden.

Het komt bij een kroniek allereerst aan op nauwkeurigheid van uitdrukking, wil zij waarde hebben, en juist hiertegen wordt veel gezondigd.

3 Februari lezen wij: ‘Wetsontwerp betreffende de Tiberbedding’; met een enkel woord had kunnen gezegd worden, wat er aan die bedding moest worden verricht en waartoe. De goedkeuring van een wetsontwerp door een commissie behoefde niet afzonderlijk vermeld te worden, daar zij voor de aanneming door de beide Kamers niet afdoende is. Er wordt ook gesproken van de ‘algemeene begrootingscommissie uit het Italiaansche Parlement,’ terwijl wel bedoeld zal zijn van de Kamer; een algemeene begrootingscommissie van Kamer en Senaat kennen wij niet. Het doel bij een kroniek moet niet zijn een boek vol te maken, maar die feiten, welke geschiedkundige waarde hebben, in den korten duidelijken vorm weer te geven.

Als bewijs hoezeer het in deze kroniek veelal aan critiek ontbreekt, leze men b.v. Jan. 18-21: ‘verschillende gevechten tusschen de Turken en de Herzegowijners, waarin de eersten gevoelige verliezen lijden. De weg tusschen Ragusa en Trebinje door de opstandelingen bezet. (Volgens Oostenrijksche berichten leden daarentegen de insurgenten de nederlaag.)’ Mij dunkt, dat men na verloop van een jaar wel eenige meerdere zekerheid had kunnen verkrijgen over den uitslag van deze weinig beteekenende schermutselingen, indien men ze wilde opnemen.

Herhaalde malen wordt een feit op de volgende omslachtige wijze ingekleed: ‘Uit B.... wordt gemeld dat..;’ men kon door dit weg te laten telkens driekwart regel winnen, die uitstekend kon worden gebruikt door b.v. bij 8 Juli: ‘Samenkomst van de keizers van Oostenrijk en van Rusland’, te vermelden wat er op die samenkomst werd besloten.

5 Juli wordt melding gemaakt van ‘een Servisch geheim genootschap (de Omladina)’. Waarschijnlijk is er sprake geweest van de bekende Omladina, in een of ander woordenboek vertaald door ‘een Servisch geheim genootschap,’ waardoor de schrijver toont niet zeer op de hoogte te zijn van de Servische toestanden.

Wij staken onze opmerkingen, maar niet uit gebrek aan stof; levert de schrijver ook een kroniek van '77, hij vatte zijn taak ernstiger op; de kroniek winne in degelijkheid wat zij in uitgebreidheid kan, ja moet verliezen. Er bestaat in ons land behoefte aan een goede kroniek; maar men levere dan ook iets wat blijvende waarde heeft en niet enkel een naschrijven van het ongesorteerde krantennieuws.

Nov. '77.

N.